Requiem για τον ελληνικό φιλελευθερισμό;

Ανωνύμου του Φιλελεύθερου*

Οι παρακάτω γραμμές εκφράζουν απογοήτευση, πίκρα και εκνευρισμό. Δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά, καθώς απηχούν τα σωρευμένα αισθήματα ενός απογοητευμένου, πικραμένου και εκνευρισμένου φιλελεύθερου, ο οποίος δεν έχει πλέον καμία διάθεση να κρύψει, στρογγυλέψει και ωραιοποιήσει τη πραγματικότητα, όπως ίσως επιβάλουν οι (μικρο)πολιτικές σκοπιμότητες και ισορροπίες.

Απογοήτευση, λόγω της σταδιακής συρρίκνωσης του χώρου την τελευταία εικοσαετία, όπως τη βίωσε ο γράφων. Ένας χώρος που είχε να επιδείξει υπολογίσιμη παρουσία στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Αναφέρουμε, ενημερωτικά για τους νεότερους, μεταξύ άλλων, την επιρροή σε διψήφιο αριθμό βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας καθώς και υπουργών της στη σύντομη διακυβέρνηση της χώρας από αυτή, σημαντική εμβέλεια στη διαμόρφωση ριζοσπαστικών θέσεων στην ΟΝΝΕΔ (υπήρξε ακόμη και νεοφιλελεύθερη τάση, η «Πρόβα Πολιτικής»), μία παραγωγική «δεξαμενή σκέψης» (ΚΠΕΕ), φίλα προσκείμενους δημοσιογράφους και έντυπα (ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ), ακτιβιστικές οργανώσεις όπως το Φιλελεύθερο Φόρουμ. Ωστόσο, ο χρόνος που κύλησε διάψευσε τις προσδοκίες του παρελθόντος και σήμερα η ισχνή παρουσία των φιλελεύθερων ιδεών εξαντλείται σε ολιγάριθμες αξιόλογες, αλλά περιορισμένης εμβέλειας, ιστοσελίδες του Διαδικτύου.

Πίκρα, για τις ουκ ολίγες ευκαιρίες ανάπτυξης του χώρου που χάθηκαν. Από τη κυβέρνηση Μητσοτάκη και την αδυναμία συγκρότησης και προώθησης μίας συνεκτικής και φιλόδοξης φιλελεύθερης πολιτικής ατζέντας, έως το βραχύβιο και θνησιγενές εγχείρημα των Ταύρων του Στ. Μάνου, ο χώρος απεμπόλησε τις ευκαιρίες που του δόθηκαν να ανατρέψει την κυρίαρχη εικόνα του φιλελευθερισμού στα μάτια της κοινής γνώμης. Εικόνα που ταυτίζει τον (νέο)φιλελεύθερο με έναν κοινωνικό δαρβινιστή που επιδιώκει εγωιστικά και κοντόφθαλμα το ατομικό κέρδος, αδιαφορώντας για (αν όχι και επιδιώκοντας) την οικονομική και κοινωνική ανισότητα.

Ωστόσο, δεν θα υπήρχε λόγος να γραφτούν οι γραμμές αυτές, εάν δεν πιστεύαμε πως η χώρα μας σήμερα έχει ανάγκη από την παρουσία των φιλελεύθερων ιδεών, τόσο στο χώρο της οικονομίας όσο και στο χώρο της κοινωνίας και του δημόσιου διαλόγου.

Σε μία οικονομία που ασφυκτιεί από τον κομματικό εναγκαλισμό και τον υφέρποντα κρατισμό, που στραγγαλίζει κάθε επιχειρηματική πρωτοβουλία και καινοτομία και περιορίζεται στην προσοδοθηρία.

Σε μία κοινωνία που η οικογένεια είναι ο μοναδικός λειτουργικός θεσμός κοινωνικής συνοχής και που αναζητά εναγωνίως το δικό της μοντέλο πολύ-πολιτισμικότητας και συμβίωσης στο νέο κοινωνικό περιβάλλον.

Και σε ένα δημόσιο διάλογο όπου κυριαρχούν η αφόρητη κενολογία και μία καταθλιπτική συντηρητική ομοιομορφία.

Η Ελλάδα χρειάζεται απαραίτητα ένα νέο όραμα και ένα ευρύ μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, προκειμένου να εξέλθει από τον φαύλο κύκλο των κατεστημένων συμφερόντων και των χαμηλών προσδοκιών. Και οι φιλελεύθερες αντιλήψεις δεν μπορούν παρά να αποτελούν συστατικό στοιχείο του.

Σε αυτό το πλαίσιο, η απουσία φιλελεύθερου λόγου στην ελληνική πολιτική σκηνή αναπόφευκτα προκαλεί εκνευρισμό για τη διαχείριση του φιλελεύθερου χώρου από όσους φέρουν, περισσότερο ή λιγότερο, την ευθύνη. Ευθύνη για τη σπατάλη ανθρώπινου δυναμικού και ενός σημαντικού πολιτικού κεφαλαίου, ευθύνη για την απογοήτευση και απομάκρυνση δύο γενεών φιλελευθέρων πολιτών. Ο Στ. Μάνος έχει επανειλημμένα δηλώσει πως συνεργάστηκε με το ΠΑΣΟΚ προκειμένου να υπάρχει η φωνή των φιλελεύθερων στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Αντ’ αυτού υπάρχει μόνο η φωνή του συμπαθούς πολιτικού. Όσον αφορά δε τον Α. Ανδριανόπουλο, η ενασχόληση του με τα πετρέλαια της Κεντρικής Ασίας ίσως να συμβάλει στην προοπτική φιλελευθεροποίησης του Καζακστάν, ελάχιστα όμως προσθέτει στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας.

Στην πολιτική οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται δεν είναι ανεξάντλητες και ο ιστορικός χρόνος συχνά αποδεικνύεται καθοριστικός.

Η παράταση της σημερινής κατάστασης φοβούμαι πως θα σηματοδοτήσει το requiem του ελληνικού φιλελευθερισμού, καθώς δεν κομίζει τίποτε το φιλελεύθερο- άλλωστε, η Ν.Δ. πορεύεται με συνέπεια στον δρόμο του άνευρου συντηρητικού πραγματισμού.

Ίσως όμως και όχι. Ίσως να αφυπνίσει τους εναπομείναντες εραστές της Ελευθερίας στη χώρα μας, ώστε να προχωρήσουν σε νέες πρωτοβουλίες, δίχως να αναμένουν την εμφάνιση νέων ταγών. Να κινηθούν στη βάση της αυτό-οργάνωσης «από τα κάτω» και μετασχηματίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τον δικαιολογημένο εκνευρισμό τους σε δημιουργικό οίστρο. Άλλωστε, για να θυμηθούμε τον Βίκτωρα Ουγκώ, «τίποτε δεν είναι δυνατότερο από μία ιδέα της οποίας ο καιρός έχει φτάσει». Οψόμεθα.


* Ο Ανώνυμος Φιλελεύθερος είναι παλαιό στέλεχος του φιλελεύθερου χώρου, που ...προτιμά να παραμείνει ανώνυμος.