"Κακές" εκλογές, με ισχνά μηνύματα.

Αναδημοσίευση του άρθρου του Ευτύχη Βαρδουλάκη από την έκδοση της "Καθημερινής" της Κυριακής για την Κύπρο.

Το μοναδικό ξεκάθαρο στοιχείο των πρόσφατων Αυτοδιοικητικών Εκλογών, ήταν η μεγάλη δυσαρέσκεια για το πολιτικό σύστημα. Όμως η δυσαρέσκεια αυτή δεν είχε ούτε κοινή αφετηρία, ούτε ενιαία χαρακτηριστικά. Οι πολίτες δεν ήξεραν πώς να την εκφράσουν και τα κόμματα δεν μπόρεσαν να τους βρουν τον τρόπο. Γι’ αυτό και οι πολίτες προτίμησαν την αποχή.

Οι πρώτες «Καλλικρατικές» εκλογές, ήταν κατ’ επίφαση αυτοδιοικητικές. Με εξαίρεση την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, λόγω της παρουσίας συγκεκριμένων (μη στενά κομματικών) υποψηφίων, στην εκλογική αντιπαράθεση κυριάρχησε η κεντρική πολιτική ατζέντα των κομμάτων.

Όμως, παρά την έντονη πολιτικοποίησή τους, η διαχείρισή τους από τα κόμματα ήταν εξαιρετικά προβληματική. Ήταν «κακές» εκλογές, με πολλά λάθη στη στρατηγική που ακολουθήθηκε (από όλα σχεδόν τα κόμματα, πλην ΚΚΕ), στις επιμέρους κινήσεις τακτικής, στις επιλογές προσώπων, αλλά και στην ίδια τη διαχείριση των αποτελεσμάτων.

Καταρχάς, το μέγεθος της αποχής αποτυπώνει και την αναποτελεσματικότητα των διλημμάτων που ετέθησαν. Διλήμματα τα οποία απομάκρυναν πρωτίστως εκείνους τους ψηφοφόρους που τελικώς κρίνουν τις εκλογές: τους πιο σκεπτικιστές.

Το ΠΑΣΟΚ έφτασε στο σημείο να απειλήσει με βουλευτικές εκλογές, αναλώνοντας πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο και υπονομεύοντας το ρόλο του ως «παράγοντα σταθερότητας» την εποχή της κρίσης. Και τελικώς έφερε στις κάλπες 1 εκατομμύριο λιγότερους πολίτες από ό,τι στις εκλογές του 2009. Με την απειλή αυτή κέρδισε 1-2 περιφέρειες παραπάνω, αλλά ακύρωσε ένα μέρος από τη «δεύτερη ευκαιρία» που συνήθως οι πολίτες δίνουν σε μια κυβέρνηση.

Η ΝΔ, από την άλλη, επένδυσε επί μήνες σε μια «αντιμνημονιακή» ρητορική, η οποία όμως δεν αποτύπωνε τον προβληματισμό ούτε καν των ίδιων των κεντροδεξιών ψηφοφόρων, καθώς πολλοί εκ των οποίων αντιμετωπίζουν την κατάσταση της χώρας πιο σύνθετα από ό,τι ένα «ναι» ή «όχι» στο μνημόνιο.

Πέρα όμως από τα αναποτελεσματικά μηνύματα, έγιναν και πολλά λάθη διαχείρισης των εκλογών, που άλλα κόστισαν και άλλα όχι.
Το ΠΑΣΟΚ ώρες-ώρες έδινε την εντύπωση ότι έκανε ό,τι μπορούσε για να τις χάσει!
Καταρχάς υπονόμευσε τους ίδιους τους υποψηφίους τους. Άλλους τους παρουσίασε ως ύστατη λύση. Άλλους τους ταλαιπώρησε εμποδίζοντάς τους να καταρτίσουν όπως εκείνοι ήθελαν τα ψηφοδέλτιά τους. Κάποιους άλλους, λιγότερο γνωστούς, προσπάθησε να τους… κρατήσει άγνωστους, ανακοινώνοντας τις υποψηφιότητές τους μία μέρα πριν την έναρξη του περιορισμού στις τηλεοπτικές εμφανίσεις!
Και αφού έπαιξε με τη φωτιά, με το θέμα των πρόωρων εκλογών, έσπευσε να σφυρίξει «λήξη του συναγερμού» το βράδυ του 1ου γύρου, με κίνδυνο να εξαγριώσει τους πολίτες, απελευθερώνοντάς τους παράλληλα να πάνε να το μαυρίσουν – χωρίς κίνδυνο πλέον… – στο 2ο γύρο!

Αν τελικώς αυτό δεν συνέβη, είναι επειδή ταυτοχρόνως με το ΠΑΣΟΚ φρόντιζε και η ΝΔ να απογοητεύσει τον κόσμο με τις επιλογές της!
Ενώ στον Α’ γύρο η ΝΔ κατέγραψε κάποια προφανή οφέλη, στο Β’ γύρο έχυσε την καρδάρα με το γάλα.
Καταρχάς βιάστηκε να πανηγυρίσει και να κάνει λόγο για «ολική επαναφορά». Αυτό προκάλεσε αντισυσπειρώσεις, καθώς παρά το σχετικά ικανοποιητικό αποτέλεσμα του Α’ γύρου, η εικόνα του κόμματος ποιοτικά δεν έχει βελτιωθεί.
Η επικοινωνιακή της ομάδα έδειξε αδικαιολόγητο άγχος και φάνηκε να λειτουργεί πιο παρορμητικά από όσο έπρεπε. Χωρίς κανείς να της το ζητήσει έβαλε μόνη της στοιχήματα τα οποία εκ των υστέρων έχασε, όπως π.χ. οι εκλογές στις Περιφέρειες Κρήτης και Πελοποννήσου, οι οποίες εντελώς ακατανόητα είχαν αναχθεί σε ύψιστης σημασίας ζητήματα.

Επίσης, η ΝΔ δεν κέρδισε κάποιο άλλο, συμβολικό έστω, στοίχημα. Το ΠΑΣΟΚ στα πρόσωπα των κ.κ. Καμίνη και Μπουτάρη έκανε ένα άνοιγμα σε στελέχη εκτός στενού κομματικού πυρήνα το οποίο δικαιώθηκε. Επένδυσε πολιτικά σε έναν χώρο από τον οποίο μακροπρόθεσμα ίσως κάτι κερδίσει (όπως ίσως έχει ζημιά, αν αυτοί αποδειχθούν κακοί δήμαρχοι…). Κάτι έκανε όμως. Η ΝΔ ποιο ακριβώς αυτοδιοικητικό συμβολισμό ανέδειξε;

Το μεγαλύτερο πλήγμα πάντως για τη ΝΔ ήταν η αποτυχία της στρατηγικής Β’ γύρου. Επί μήνες προετοίμαζε ένα «σαλόνι υποδοχής» αριστερών ψηφοφόρων στο Β’ γύρο, όμως εκείνοι δεν ήρθαν ποτέ. Και αυτό που μένει είναι η κληρονομιά μιας αντιμνημονιακής ρητορικής, από την οποία η ΝΔ δεν θα απεγκλωβιστεί εύκολα. Όταν επί μεγάλο χρονικό πολιτεύεσαι με μια συγκεκριμένη ρητορική, αυτή σε ακολουθεί. Σε αντίθεση με τα λεφτά, «παραδείγματα υπάρχουν»…

Τα δε κόμματα της Αριστεράς έχασαν μοναδική ευκαιρία να καταγράψουν μια σημαντική εκλογική επιτυχία. Οι προσωπικές στρατηγικές των ηγετών της και η δογματική απολυτότητα των κομματικών της εκφράσεων, οδήγησαν σε εκλογικό κατακερματισμό όλων των αριστερών και «αντιμνημονιακών» υποψηφιοτήτων, με αποτέλεσμα να έχουν πολύ μικρότερα οφέλη από όσα θα μπορούσαν.

Τελικώς, πλην της ήδη καταγεγραμμένης γενικής δυσαρέσκειας, οι εκλογές αυτές, περιείχαν ισχνά μηνύματα. Τα κέρδη και οι ζημιές αποτυπώνονται σε σημεία. Ελαφρώς κερδισμένο βγαίνει το ΠΑΣΟΚ, κυρίως λόγω των νικών του σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αναλώνοντας όμως πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο.

Στο συγκεκριμένο τοπίο δεν υπάρχουν δυνατότητες πρόβλεψης για το μέλλον. Το εκλογικό σώμα είναι πλέον μια κινούμενη άμμος με εντυπωσιακές μεταμορφώσεις, σε πολύ μικρό διάστημα. Στις επόμενες εκλογές πιθανόν να είναι και κατά 25-30% διαφορετικό. Το καλύτερο λοιπόν που έχουν να κάνουν τα κόμματα, είναι να μελετήσουν τις βαθύτερες τάσεις του και να μην αναλώνονται σε ανούσιες προσπάθειες «να βαφτίσουν το κρέας, ψάρι»…