Τρίτη, Νοεμβρίου 14, 2006

Η εφαρμογή του μουσουλμανικού ιεροδικαίου από τις μουφτείες της Θράκης

Πολύτιμη βοήθεια για το άρθρο αυτό μου παρέσχε το εμπεριστατωμένο άρθρο της Αθηνάς Κοτζάμπαση, Καθηγήτριας στο Αριστοτέλειο.

Αντικείμενο των σκέψεων που ακολουθούν αποτελεί η νομιμότητα (όχι η πολιτική ή άλλη σκοπιμότητα) του παρόντος νομικού καθεστώτος του σχετικού με την διοικητική και δικαιοδοτική θέση των μουσουλμάνων μουφτήδων στην Δ. Θράκη. Και λέγοντας νομιμότητα εννοώ βεβαίως την συνταγματικότητα και την εναρμόνιση με τα διεθνή κείμενα προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων που εξασφαλίζει (ή δεν εξασφαλίζει) το σημερινό καθεστώς.

Ποιο είναι όμως ακριβώς το καθεστώς αυτό;

Υπάρχει μια αρκετά διαδεδομένη παρεξήγηση σχετικώς, ότι τάχα η δικαιοδοσία των μουφτήδων προβλέπεται ή επιβάλλεται από την Συνθήκη της Λωζάννης. Ουδέν αναληθέστερον. Στα σχετικά περί προστασίας των μειονοτήτων άρθρα της Συνθήκης γίνεται αναφορά στο άρ. 42 παρ. 1 ότι «The Turkish Government undertakes to take, as regards non-Moslem minorities, in so far as concerns their family law or personal status, measures permitting the settlement of these questions in accordance with the customs of those minorities» (κατ’ άρ. 45 ισχύει αναλόγως και για την Ελλάδα), πράγμα που παρασάγγας απέχει όμως από ιδιάζουσα δωσιδικία των εκατέρωθεν θρησκευτικών ηγετών. Πράγματι, κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ να ζητήσῃ να κρίνῃ π.χ. τις περί κληρονομιών διαφορές των Ρωμιών ο Πατριάρχης. Η προστασία των σχετικών εθίμων (όχι απαραιτήτως νόμων) θα μπορούσε να γίνῃ με την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων από κρατικά δικαστήρια και όχι βέβαια με την απονομή αυτής της δικαιοδοσίας στον μουφτή.

Εν πάσῃ περιπτώσει η ενδεχόμενη ιδιαιτερότητα καλύπτει κατά την Συνθήκη μόνο δύο πεδία: οικογενειακό δίκαιο και προσωπική κατάσταση. Όχι όμως και κατά τον ελληνικό νόμο, ο οποίος αγαπᾴ τα χαντίθ περισσότερο και από τους Τούρκους: στην δικαιοδοσία του μουφτή περιλαμβάνονται κατά τον Ν. 147/1914 «Tα του γάµου των εις µουσουλµανικόν ή ισραηλιτικόν θρήσκευµα ανηκόντων, ήτοι τ’ αφορώντα εις την νόµιµον σύστασιν και την διάλυσιν του γάµου και εις τας συνεστώτος αυτού προσωπικάς σχέσεις των συζύγων και τα των συγγενικών δεσµών διέπονται υπό του ιερού αυτών νόµου και κρίνονται κατ’ αυτόν», ενῴ ο ισχύων Ν. 1920/1991 υπερθεματίζει: «... επί γάµων, διαζυγίων, διατροφών, επιτροπειών, χειραφεσίας ανηλίκων [κατηργημένος θεσμός], ισλαµικών διαθηκών και της εξ αδιαθέτου διαδοχής, εφόσον οι σχέσεις αυτές διέπονται από τον Iερό Mουσουλµανικό Nόµο». Η δε νομολογία των δικαστηρίων προχωρεί ακόμη παραπέρα, αναθέτοντας στον μουφτή και τα ζητήματα γονικής μέριμνας, τα οποία όμως σε κανέναν νόμο δεν αναφέρονται. Εξ αυτών λοιπόν τοὐλάχιστον οι διαθήκες και η γονική μέριμνα δεν είναι ούτε οικογενειακό δίκαιο ούτε αναφέρονται στο προσωπική κατάσταση, άρα αυτό το πολύ σημαντικό κομμάτι δεν απολαύει της προστασίας της Συνθήκης της Λωζάννης.

Το μουσουλμανικό ιεροδίκαιο συνεπώς απολαύει στα υπόλοιπα αναφερθέντα πεδία υπερνομοθετικής τυπικής ισχύος. Αυτό καθόλου δεν το εμποδίζει όμως να αντίκηται στο Σύνταγμα. Τα προβλήματα αντισυνταγματικότητας που παρουσιάζει είναι περίπου τα εξής:

− Απηγορευμένη διάκριση βάσει θρησκεύματος. Από τον κύκλο των Ελλήνων πολιτών διαχωρίζονται κάποιοι, οι οποίοι υπάγονται σε διαφορετικό νομικό καθεστώς από ό,τι οι συμπολίτες τους, αδιαφόρως του αν αυτό το νομικό καθεστώς είναι ή δεν είναι ευνοϊκώτερο για αυτούς (παλαιότερα ίσχυε κάτι παρόμοιο και για τους εβραίους). Απαγορεύονται και οι νόμοι του τύπου «όσοι είναι καλοί ορθόδοξοι χριστιανοί, παίρνουν επίδομα» και οι νόμοι του τύπου «όσοι είναι εβραίοι, πληρώνουν μεγαλύτερο φόρο».

– Ανισότητα ενώπιον του νόμου, και μάλιστα πολλαπλή: εισάγεται ειδικό δίκαιο για τους μουσουλμάνους της Θράκης, αλλά όχι των Δωδεκανήσων, για τους μουσουλμάνους, αλλά όχι για τους εβραίους κ.λπ.

– Αποστέρηση του φυσικού δικαστή. Φυσικός δικαστής είναι πρώτα από όλα ο δικαστής και όχι βέβαια ένα δευτερεύον κατά το ισλαμικό δίκαιο όργανο όπως ο μουφτής (κατ’ εξοχήν δικαιοδοτικό όργανο στο Ισλάμ είναι ο αλήστου μνήμης κατής· ο μουφτής είναι κάτι σαν ερμηνευτής που εκδίδει γνωμοδοτήσεις). Σημειωτέον ότι ο μουφτής διορίζεται και δεν εκλέγεται ακριβώς επειδή και ο δικαστής διορίζεται και δεν εκλέγεται.

– Προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας, τόσο αρνητικώς όσο και θετικώς. Αρνητικώς, διότι υπάγεται υποχρεωτικώς στην δικαιοδοσία του μουφτή οποιοσδήποτε κατά τεκμήριο είναι μουσουλμάνος, επειδή π.χ. κατάγεται από μουσουλμανική οικογένεια ή φέρει μουσουλμανικό όνομα, όντας αναγκασμένος να ανταποδείξῃ μόνο προβάλλοντας την τυχόν διαφορετική θρησκευτική του πίστη ή την αθεΐα του. Και θετικώς, διότι υποχρεώνεται να προσφύγῃ στον μουφτή ακόμη και ο μουσουλμάνος που δεν το επιθυμεί, για οποιονδήποτε λόγο, εξαναγκάζεται δηλαδή να υποστῄ παρά την θέλησή του συνέπειες που συνδέονται με την ένταξή του στην κρατούσα θρησκευτική πίστη. Έχει προταθεί βέβαια το ορθόν να θεωρήται η αρμοδιότητα του μουφτή όχι αποκλειστική, αλλά συντρέχουσα, αλλά αυτά είναι ασπιρίνες.

Σημειωτέον ότι όλες αυτές οι αντιρρήσεις δεν έχουν θίξει ακόμη την ουσία του αποδιδόμενου δικαίου. Θα ίσχυαν δηλαδή στο ακέραιο, ακόμη και αν το μουσουλμανικό ιεροδίκαιο δεν βαρυνόταν ούτε με σκιά αντίθεσης στα ατομικά δικαιώματα. Πολλού γε και δει βέβαια, όπως με όλα τα θρησκευτικά δίκαια.

Κατ’ αρχάς δεν υπάρχει κάτι το εξωπραγματικό στην εφαρμογή, ακόμη και από κοσμικά δικαστήρια, θρησκευτικού δικαίου, όσο και αν αυτό φαίνεται παράξενο και όσο και αν εκ πρώτης όψεως απειλῄ την θρησκευτική ελευθερία. Υπάρχουν ελληνικές αποφάσεις οι οποίες, προκειμένου να διαγνώσουν το υποστατό ενός γάμου, καταφεύγουν στην ερμηνεία κανόνων Οικουμενικών Συνόδων. Το πρόβλημα δεν είναι αυτό· μια έννομη τάξη μπορεί να παραπέμπῃ όπου θέλῃ και να ενσωματώνῃ τους κανόνες οποιασδήποτε έννομης τάξης. Το πρόβλημα αρχίζει όταν η παραπεμπόμενη έννομη τάξη δεν συνᾴδῃ με βασικές αξιολογήσεις της παραπέμπουσας. Το τι οφείλει να επικρατήσῃ περιττό να το αναφέρω.

Ιδού λοιπόν μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα σύγκρουσης του μουσουλμανικού ιεροδικαίου με την συνταγματική ελληνική (αλλά και τουρκική!) αρχής της ισότητας των φύλων:

− Στο μουσουλμανικό ιεροδίκαιο η γυνή δεν είναι ίση με τον άντρα τον πολλά βαρύ, δεν δικαιούται διατροφή όπως την γνωρίζουμε, παρά μόνο ενδεχομένως ένα είδος αποζημίωσης (νικιάχ), δεν έχει αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, δεν υπάρχει συναινετικό διαζύγιο υπό την τρέχουσα νομική έννοια, οι λόγοι διαζυγίου είναι σχεδόν όλοι εις βάρος της, υπάρχει το διαβόητο ιδιωτικό διαζύγιο τάλακ υπέρ του ανδρός κ.λπ. Κλασσική περίπτωση αντίθεσης στην ελληνική δημόσια τάξη θεωρείται και το –μη εφαρμοζόμενο εξ όσων γνωρίζω– έθιμο της πολυγαμίας.

Συμπέρασμα: οι Ν. 147/14 και 1920/91 μπορούν αβλαβώς να καταργηθούν, χωρίς να παραβιάσῃ η Ελλάς διεθνή τινά υποχρέωση και χωρίς να παραβλαβῄ το επίπεδο προστασίας της μουσουλμανικής μειονότητας στην Δ. Θράκη (πολλῴ δε μάλλον που α) δικαιώματα δεν έχουν οι μειονότητες, αλλά οι άνθρωποι, β) όπως όλες οι διατάξεις διεθνών συμβάσεων που δεν άπτονται ατομικών δικαιώματων, και η συγκεκριμένη τελεί υπό τον όρο της αμοιβαιότητας). Απεναντίας, με την κατάργηση που προτείνω όχι μόνο θα εξασφαλιστῄ και για αυτούς, ιδίως δε τις γυναίκες τους, το ίδιο επίπεδο ευνομίας που απολαμβάνουν και οι λοιποί πολίτες, αλλά και θα ανοίξῃ ο δρόμος και για την ικανοποίηση του πάγιου και κατά τα λοιπά δίκαιου αιτήματός τους: της εκλογής του μουφτή.

18 σχόλια:

Roark είπε...

Οι Μουσουλμάνοι της Θράκης είναι ουσιαστικά πολίτες β'κατηγορίας στο όνομα μάλιστα της προστασίας της μειονότητάς τους, αφού το σημερινό καθεστώς καταπατά πολλά ατομικά τους δικαιώματα (τα οποία εξασφαλίζονται για τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες).

Μπορεί αυτή η κατάσταση να αλλάξει όμως μονομερώς, χωρίς αναθεώρηση της συνθήκης που έχει ορίσει το ιδιαίτερο καθεστώς τους;

Greg είπε...

Επειδή κατά καιρούς έχω "σκούξει" για το συγκεκριμένο θέμα, ξαναρωτάω...

Πού είναι οι αντιδράσεις:
1. Της Ευρωπαϊκής ένωσης που θίγονται τα δικαιώματα 150000 πολιτών της;
2. Της Διεθνούς Αμνηστίας;
3. Του Παρατηρητηρίου του Ελσίνκι;
4. Της "ευαίσθητης" φεμινίστριας Καραμάνου;
5. Της Δαμανάκη ομοίως;
6. Της δικηγόρου πολιτικού κλπ Καραχασάν;
7. Του Δικηγορικού συλλόγου;
8. Των Νομικών σχολών;
9. Των ίδιων των "δημοκρατικών" Μουσουλμάνων;

Stathis είπε...

Μετά από πρώτη και γρήγορη ανάγνωση , ένα μπράβο που ανοίγετε τη συζήτηση για το ζήτημα αυτό.

Αθ. Αναγνωστoπουλος είπε...

Roark, το ισχύον δίκαιο υπερακοντίζει και το γράμμα και το πνεύμα της Συνθήκης. Ως προς την κατάργηση λοιπόν αυτού πρόβλημα νομικό δεν υπάρχει. Εκείνος που θα απειλήση θεούς και δαίμονες είναι φυσικά ο Ευρωπαίος δημοκράτης μεταρρυθμιστής Ερδογάνος, ο οποίος τα τελευταία 2 χρόνια ούτως ή άλλως θέτει παρασκηνιακά θέμα Θράκης (στο πλαίσιο της κουμπαριάς και της καλής γειτονίας πάντα). Όσο για το ειδικό καθεστώς της Συνθήκης γενικά, υπάρχουν δύο πολύ σοβαρά επιχειρήματα: α) η Συνθήκη δεν μπορεί να αντιβαίνη στο Σύνταγμα και στην ΕΣΔΑ (κοινώς, δύο κράτη δεν μπορούν να αποφασίσουν ό,τι θέλουν), β) η συγκεκριμένη διάταξη, ούσα προνομιακή, τελεί υπό τον όρο της αμοιβαιότητας, ο οποίος απλώς δεν τηρείται. Άντε γειαααα...

Greg, η αλήθεια είναι ότι κάποιοι από την αριστερά και λάιτ διανόηση, όχι όλοι (μην μας πούνε και εθνικιστές!), είναι αυτοί που έχουν ανακινήσει το θέμα. Όσο για τους δημοκρατικούς μουσουλμάνους, νομίζω και ο Μουσταφά έχει εκφραστεί υπέρ. Περιττό να πω ποια είναι η θέση της μουφτείας (η οποία παρεμπιπτόντως ήταν φυσικά και υπέρ της αναγραφής της θρησκείας στο θρήσκευμα!).

Κοινότητα Εκάλης είπε...

Για το θέμα εχω αναφερθει και σε αλλα μπλογκς. Το γεγονός ότι η σαρία εφαρμόζεται με λυπει. Επίσης είχα δει σε ρεπορταζ οτι οι αποφασεις γραφονται στην αραβική και το πρωτοδικειο στην Ξανθη απλως τις επικυρωνει διχως καν να ξερει τι επικυρωνει.

Πιστευω οτι μια ευελικτη αποφαση θα ηταν να παει μεσω Ε.Ε. π.χ. να καταγγήλει μια γυναικα αποφαση με βαση την σαρια και οχι απο το επισημο ελληνικο κρατος ωστε να αποφυγει και το σκοπελο της Τουρκιας. Μια αποφαση μεσω Ε.Ε. και η απλη εφαρμογη της απο το ελληνικο κρατος δεν θα δωσει τροφη στην Τουρκια.

ultrasonic15 είπε...

Από τα σοβαρότερα ποστ στο e-rooster.
Αλλά το 'χουμε πει. Η πολιτική που ασκείται σε όλα τα επίπεδα είναι Ν.Δ. (Να Δούμε)

Maria Velliou είπε...

Έχουν γίνει σχετικές δημοσιεύσεις στον τύπο, κυρίως πρόσφατα με αφορμή την υποψηφιότητα Καραχασάν. Το θέμα είναι πολύ σοβαρό. Αξίζει να δοθεί ευρύτερη έμφαση. Κυρίως τώρα που όλοι συζητάμε τις αρνητικές πλευρές της συμπεριφοράς της χώρας μας εναντίον μεταναστών και μειονοτήτων, ευκαιρία να τονιστεί το θέμα αυτό, στο οποίο η χώρα μας υπερβάλλει σε παροχή προς μια μειονότητα, ως μη έδει απ' ότι φαίνεται, και μάλιστα κατά τρόπο αρνητικό για τα ατομικά δικαιώματα των μελών αυτής της μειονότητας.
Επιθυμώ να προσυπογράψω το ερώτημα του Greg σχετικά με αντιδράσεις προσωπικοτήτων και φορέων για το θέμα.

Ανώνυμος είπε...

Τι θαυμαστή συγχορδία ροβεσπιερίσκων και εθνικιστών στη χώρα του ανάδελφου τσαμπουκά των βαλκανίων!

Απ' αυτή τη στιγμή παραιτούμαι και από μέλος της "Φιλελεύθερης Συμμαχίας".

Κοινότητα Εκάλης είπε...

Γιώργος Μπούρχας said...Τι θαυμαστή συγχορδία ροβεσπιερίσκων και εθνικιστών στη χώρα του ανάδελφου τσαμπουκά των βαλκανίων!

Συγνωμη αλλα δεν ειδα κανα "εθνικιστικο" σχολιο!

Ανώνυμος είπε...

Πολυ ενδιαφερον αρθρο.Θα συμφωνουσα απολυτα με τα περισσοτερα σημεια.Ομως εχω ενα ερωτημα.Αυτη τη στιγμη οι ελληνικες αρχες απαγορεουν στα σωματεια της μειονοτητας της Θρακης να προσδιοριζονται ως "τουρκικα".Επι πλεον με προσφατη αποφαση του ο Αρειος Παγος απαγορευει στα σωματει να ΜΗΝ αναφερουν στην ονομασια τους το "Μουσουλμανικο".Προσφατα απεριφθη η αιτηση αναγνωρισης της "Ενωσης Νεολαις της Μειονοτητας" επειδη δεν ανεφερε το "μουσουλμανικη".Το ερωτημα μου λοιπον ειναι:Δεν θα πρεπει παραλληλα με την κριτικη της θεοκρατικης δικαιοσυνης να προβληθει και το αιτημα της αναγνωρισης της εθνοτικης ταυτοτητας της μειονοτητας:

Αθ. Αναγνωστoπουλος είπε...

Γιώργο Μπούρχα, τα επιχειρήματα ad hominem έχουν πλάκα, αλλά δεν βοηθούν μια συζήτηση.

Τάκη Μίχα, συμφωνώ και εγώ απόλυτα μαζί σου με το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού. Ίσως αποτελέση το θέμα του επόμενου άρθρου μου. Διαφωνώ μόνο κάπως με την ορολογία «αναγνωριση της εθνοτικης ταυτοτητας της μειονοτητας» (ατομικά δικαιώματα έχουν οι άνθρωποι, όχι οι μειονότητες, οι μειονότητες έχουν προνόμια). Έχω γράψει στο παρελθόν σαν καλός ροβεσπιερίσκος και εθνικιστής για το δικαίωμα εκφράσεως στην ιδίαν γλώσσα.

Ανώνυμος είπε...

Giorgo Bourha xesthkame pou paraiteisai. Allwste oi mpourdes pou grageis sto blog sou einai oti prepei gia na diwksoun kosmo apo thn fileleu8erh summaxia. Ante sto dromo pou xarakse o Rumsfeld phgaine parea me to biblio tou Rawls gia na dikaiologhsete thn epi8esh sto Iraq. Ante sta tsakidia

Κοινότητα Εκάλης είπε...

Ίσως ειναι καλο να δουμε στατιστικες οπως οι αυτοκτονιες γυναικων και η χρηση ψυχοφαρμαων στα χωρια των Μουσουλμανων. Ειδα καπου μια ερευνα που ελεγε οτι λογω της καταπιεσης αυτες οι περιοχες παρουσιαζουν μεγαλα ποσοστα αυτοκτονιων και ψυχικων νοσηματων.

Περα απο αυτα υπαρχει στην ελλαδα και ενα συνταγμα που με το να εφαρμοζεται η Σαρια παραβιαζεται το Ελληνικο συνταγμα σε θεματα π.χ. διαζυγιου

Kensai είπε...

Αν μια μουσουλμάνα Ελληνίδα πολίτης ζητήσει την επέμβαση του εισαγγελέα για οικογενειακό θέμα στην Θράκη, τι γίνεται;

Της λέει «πάνε στο μουφτή σου»; :-/

Κοινότητα Εκάλης είπε...

Αν εχει παντρευτει με βαση την Σαρια, τοτε ναι...μονο ο Μουφτης αποφασιζει.

Γεώργιος Ιακ. Γεωργάνας είπε...

Για να καταλάβω : Προφανώς οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης (και δεν μιλούν όλοι τουρκικά κύριε Μίχα) είναι ικανοποιημένοι να ζουν με λιγότερα δικαιώματα απ' ότι εμείς. Ιδιαιτέρως οι γυναίκες επιλέγουν να μην αντιδρούν σε ρυθμίσεις, όπως του διαζυγίου, που, κατά την δική μας εκτίμηση, τις βλάπτουν. Η φιλελεύθερη οπτική είναι να έχουν οι άνθρωποι το δικαίωμα να έχουν λιγώτερα δικαιώματα, εφ' όσον επιλέγουν να έχουν λιγώτερα δικαιώματα. Ή μήπως δεν είναι ; Τυχόν απόπειρα να "απελευθερωθούν" οι Μουσουλμάνοι από τα"δεσμά" του Ιεροδικείου τους θα είχε την ίδια τύχη με την απόπειρα να εγκατασταθεί δημοκρατία στο Ιράκ.

Αθ. Αναγνωστoπουλος είπε...

ΓΙΓ, για να έχουν με ελεύθερη επιλογή τους λιγώτερα δικαιώματα πρέπει προηγουμένως να έχουν επιλογή. Αυτήν την στιγμή δεν έχουν και εδώ ακριβώς κολλάει ο φιλελευθερισμός. Με άλλα λόγια το θεσμικό πλαίσιο πρέπει υποχρεωτικά να είναι φιλελεύθερο ή αν προτιμάτε «ανοικτό». Από κει και πέρα ας κάνουν ό,τι τους φωτίση ο Αλλάχ. Ούτε είμαι τόσο σίγουρος ότι δεν έχουν αρχίσει να αντιδράνε οι αμέσως ενδιαφερόμενοι, χωρίς αυτό να επηρεάζη το επιχείρημά μου.

Κοινότητα Εκάλης είπε...

Εχουν αυτη την επιλογη ΑΛΛΑ....οι κοινωνιες ειναι ετσι φτιαγμενεσ εκει που οποια δεν ακολουθησει το δρομο της σαρια και πολλες φορες του καταναγκαστικου γαμου απο τα 13-14 θα αποριφθει, κ μην σας κανει εντυπωση αν καποτε βγει στην επιφανεια καποιος φονος τιμης ή 'αυτοκτονια' γυναικας εκει

Enter your email address:

Delivered by FeedBurner
















Join the Blue Ribbon Online Free Speech Campaign








Referrers

Based on original Visionary template by Justin Tadlock
Visionary Reloaded theme by Blogger Templates | Distributed By Magazine Template

Visionary WordPress Theme by Justin Tadlock