Σχετικά με την "Κάρτα του Πολίτη"

Τις τελευταίες ημέρες η Ελληνική κυβέρνηση έχει αρχίσει μία ελεγχόμενη διαρροή πληροφοριών σχετικά με την δημιουργία μιας "κάρτας του πολίτη", προκειμένου να καταπολεμήσει την παραοικονομία και να περιορίσει τις διαρροές των ασφαλιστικών ταμείων. Καθώς το νομοσχέδιο δεν έχει ακόμα τεθεί προς δημόσια διαβούλευση και επειδή οι μέχρι σήμερα αντιδράσεις κυμαίνονται από γραφικές έως ασυνεπείς, θα ήταν ίσως σκόπιμο να τεθούν κάποιες επιφυλάξεις επί της αρχής, προσανατολισμένες τόσο στην αποτελεσματικότητα του μέτρου, όσο στην παραβίαση της ατομικής σφαίρας ελευθερίας.

Πέρα από το αν η κάρτα αυτή αντικαταστήσει το αστυνομικό δελτίο ταυτότητας ή αν θα κυκλοφορούν παράλληλα, το μόνο σίγουρο είναι πως η υποχρεωτική χρήση ενός δημοσίου εγγράφου και η καταχώρηση ιδιωτικών συναλλαγών σε μία ηλεκτρονική βάση δεδομένων, παρέχουν στον διαχειριστή της βάσης πολλαπλές δυνατότητες ελέγχου. Ενδεικτικά αναφέρονται η παρακολούθηση των καταναλωτικών συνηθειών των πολιτών, η συγκεντρωτική επισκόπηση ευαίσθητων προσωπικών τους δεδομένων, ο εντοπισμός της γεωγραφικής τους θέσης ανά την επικράτεια κ.α.

Πρόσφατη είναι άλλωστε η βρετανική περιπέτεια, όπου μία συντονισμένη και σε βάθος χρόνου εναντίωση στην έκδοση βιομετρικών ταυτοτήτων απέτρεψε την μετατροπή της ιστορικής κοιτίδας του φιλελευθερισμού σε καχεκτική κοινωνία επιτήρησης. Εκεί, το βασικό επιχείρημα της βρετανικής κυβέρνησης υπήρξε η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ με την σειρά της υποστήριζε πως με τις ταυτότητες θα έλεγχε την παράνομη μετανάστευση, ενώ οι καθ' ημάς κυβερνώντες επικαλούνται κατά βάση δημοσιονομικούς λόγους και λόγους διευκόλυνσης του πολίτη στις συναλλαγές του με το κράτος.

Ανεξάρτητα πάντως από την αιτιολόγηση, η δημιουργία μίας εκτεταμένης βάσης προσωπικών δεδομένων αναμένεται να αποτελέσει νόμο του κράτους, αναπτύσσοντας καθολική ισχύ. Πρόκειται για ένα εγχείρημα, το οποίο ανεξαρτήτως προθέσεων θέτει τις τεχνολογικές υποδομές ενός μηχανισμού παρακολούθησης ανατολικογερμανικού τύπου. Το ενδεχόμενο αυτό φαντάζει σήμερα κάπως απόμακρο, κανένας όμως δεν μπορεί να αποκλείσει την μελλοντική έλευση μιας πολιτικής ηγεσίας, η οποία δεν θα διστάσει να κάνει χρήση του μέσου προς εξυπηρέτηση λιγότερο ευγενών σκοπών. Πολύ περισσότερο όμως, κανένας δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί στο εγγύτερο μέλλον πως τα δεδομένα αυτά θα παραμείνουν απροσπέλαστα σε τρίτους, εργοδότες, διαφημιστικές εταιρίες ή και άτομα του κοινού ποινικού δικαίου.

Πράγματι, η δυνατότητα άμεσης πρόσβασης και διαχείρισης μιας εκτεταμένης βάσης δεδομένων παρακάμπτει τις δικονομικές εγγυήσεις προστασίας που διέπουν άλλα ατομικά δικαιώματα και καθιστά την έκδοση εισαγγελικού εντάλματος περιττή. Απέναντι σε έναν τόσο ασφυκτικό μηχανισμό επιτήρησης ο πολίτης δεν θα μπορεί παρά να αντιτάξει την προστασία μίας ανεξάρτητης αρχής, η οποία όμως χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά περιορισμένα μέσα ελέγχου των κρατικών αυθαιρεσιών. Ασφαλέστερη καίτοι ακριβότερη λύση για τον καταναλωτή, η δημιουργία μιας παράλληλης μαύρης αγοράς, από την οποία θα προμηθεύεται "ακάθαρτα" εμπορεύματα όπως φάρμακα, αλκοόλ, είδη καπνιστή, προϊόντα διάνοιας και πολλά άλλα, για τα οποία η καταγραφή ίχνους δεν είναι επιθυμητή.

Το αγαθό των προθέσεων όσων τάσσονται υπέρ ενός συστήματος καταγραφής προσωπικών δεδομένων αμφισβητείται δύσκολα. Αν για κάτι μπορούμε να κατηγορήσουμε σήμερα τον κρατικό μηχανισμό, αυτό είναι η παροιμιώδης του ανεπάρκεια και όχι η κρυφία του πρόθεση να μας αφελληνίσει ή να μας καταστήσει υποχείρια ξένων κέντρων εξουσίας. Η ασφάλεια και η πάταξη της φοροδιαφυγής άλλως τε αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία κάθε ανεπτυγμένης χώρας. Τα πιθανά όμως οφέλη από έναν μηχανισμό παρακολούθησης της ιδιωτικής μας ζωής ωχριούν μπροστά στις επιπτώσεις που αυτός θα έχει τόσο στην ελευθερία όσο και στην προσωπική ασφάλεια του καθένα από μας. Ας προβληματιστούμε λοιπόν, προτού βρεθούμε για ακόμα μία φορά προ τετελεσμένων.