Η συζήτηση που δεν γίνεται

Η περίοδος των Ευρωεκλογών έχει καταντήσει στην χώρα μας μια τελετουργία εκφώνησης τυπικών λόγων (όπως στις εθνικές εορτές), γεμάτων αοριστολογιών, γενικολογιών ή ουτοπικών ευχολογίων. Και στο τέλος η αποτίμηση της αναμέτρησης ασχολείται μόνο με την εσωτερική πολιτική. Άλλωστε στην καλύτερη περίπτωση αντιμετωπίζονται ως επίσημη δημοσκόπηση και στη χειρότερη ως καθαρά μηχανισμό εσωτερικής πολιτικής. Δεν έχω αμφιβολία ότι το έργο θα επαναληφθεί, ακόμα και αν δεν έχουμε διπλές.

Και αυτή η στάση δεν είναι τυχαία. Αντιμετωπίζουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση σαν κάτι το ξένο. Κάποιον που μας χρηματοδοτεί αφειδώς, πού και πού μας επιβάλλει κάτι δυσάρεστες οδηγίες και καμιά φορά τρώμε κάτι εθνικές σφαλιάρες στο Ευρωδικαστήριο. Συμπεριφορά όχι ενήλικα αλλά εξαρτημένου μικρού παιδιού. Καθόλου όμως δεν αισθανόμαστε συμμέτοχοι και συνδιαμορφωτές των ευρωπαϊκών εξελίξεων.

Πιο φανερή και απόλυτη απόδειξη για αυτό είναι η πλήρης απουσία συζήτησης στον ελληνικό δημόσιο πολιτικό λόγο των ευρωπαϊκών θεμάτων. Ακόμα και όταν η ανάγκη τα φέρνει στο προσκήνιο βρίσκουμε τρόπο να τα περιθωριοποιούμε. Αντί να ασχοληθούμε πχ με την συνθήκη της Λισαβόνας, που κυρώσαμε, όλη η δημόσια συζήτηση μονοπωλήθηκε από το γεγονός της διαγραφής Σημίτη.

Ακόμα χειρότερα, ακόμα και να θέλαμε να ασχοληθούμε με τον καθορισμό στρατηγικών για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, μας λείπουν τα στοιχειώδη ιδεολογικά εργαλεία. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει από μια πλευρά η πρόσφατη έκδοση των Federalist Papers στα ελληνικά. Μια πολύ καλή δουλειά του Κέντρου Θεσμικών Μεταρρυθμίσεων του Θ.Πελαγίδη.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες ακόμα και πριν την Ανεξαρτησία τους, αλλά πολύ περισσότερο τις πρώτες δεκαετίες της ύπαρξής τους ως κράτος, το πρόβλημα της μορφής του κράτους, τις έκτασης των εξουσιών, των κεντρικών θεσμών και του ομοσπονδιακού χαρακτήρα ήταν το βασικό διακύβευμα του (πολύ παθιασμένου) δημόσιου διαλόγου. Τα Federalist Papers είναι η συλλογή ανώνυμων άρθρων (με το nickname Publius, κάτι που σήμερα θα έκαναν μάλλον σε blogs) τριών κορυφαίων Founding Fathers, των James Madison, Alexander Hamilton και John Jay, οι οποίοι ήταν βασικοί υποστηρικτές της ανάγκης ομοσποδιακού κράτους. Το βιβλίο είναι ένα αριστοτεχνικό σχεδίασμα μιας φιλελεύθερης συνταγματικής δημοκρατίας και μια εξαιρετική εφαρμογή των αρχών του πολιτικού φιλελευθερισμού.

Αυτή η συζήτηση πριν από 200 χρόνια είναι πιο επίκαιρη για την Ευρώπη από ποτέ. Καθώς παρά τα τεράστια βήματά της, απέχει πολύ από το να κατωχυρώσει θεσμούς τους οποπιους οι ομοσπονδιακές ΗΠΑ κατάφεραν από τότε με επιτυχία να θεμελιώσουν. Ακόμα και αν κάποιος σκέτεται σκεπτικός απέναντι στην ιδέα της ομοσπονδίας, η μελέτη των Federalist Papers είναι επιβεβλημένη.

Ακόμα και αν στη χώρα μας επιμένουμε να μην συζητάμε, ας μάθουμε τουλάχιστον από τον διάλογο όσων είχαν τη σοβαρότητα να τον κάνουν, και φυσικά να κερδίσει η χώρα τους από αυτόν.