Έχω δει αρκετές φορές το παρακάτω διάγραμμα με την εξέλιξη του δημόσιου χρέους τα τελευταία 40 χρόνια.
Κάτι δεν μου πήγαινε καλά όμως με δύο περιόδους.
- Πρώτα, η περίοδος 1990-93. Για πολλά έχει κατηγορηθεί ο Κ. Μητσοτάκης, αλλά όχι για κρατικές σπατάλες. Το δημόσιο χρέος όμως ανέβηκε.
- Μετά η μονοκρατορία του ΠΑΣΟΚ από το 1993 μέχρι το 2004. Σύμφωνα με το διάγραμμα το έλλειμμα φαίνεται να μειώθηκε. Από την άλλη, εμπερικά γνωρίζουμε ότι αυτά τα 11 χρόνια καμία ουσιαστική μεταρρυθμίση δεν εγίνε, ενώ οι δημόσιες δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται σταθερά.
Όταν βρήκα λίγο χρόνο, κοίταξα τα στοιχεία από μόνος μου. Κατέβασα τα νούμερα από το Global Insight και έφτιαξα το διάγραμμα παρακάτω:
- Μετά η μονοκρατορία του ΠΑΣΟΚ από το 1993 μέχρι το 2004. Σύμφωνα με το διάγραμμα το έλλειμμα φαίνεται να μειώθηκε. Από την άλλη, εμπερικά γνωρίζουμε ότι αυτά τα 11 χρόνια καμία ουσιαστική μεταρρυθμίση δεν εγίνε, ενώ οι δημόσιες δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται σταθερά.
Όταν βρήκα λίγο χρόνο, κοίταξα τα στοιχεία από μόνος μου. Κατέβασα τα νούμερα από το Global Insight και έφτιαξα το διάγραμμα παρακάτω:
Τα νούμερα είναι πάνω-κάτω σωστά. Τα δύο trends (κόκκινα βέλη στο διάγραμμα) στην εξέλιξη του χρέους επιβεβαιώνονται με breaking point το 1993.Για να πάρω μια καλύτερη εικόνα, κατέβασα το series με τα πρωτογενή υπόλοιπα του προυπολογισμού και τα έβαλα στο διάγραμμα παρακάτω.
Επιβεβαιώνεται ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη δημιούργησε τα πρώτα πρωτογενή πλεονάσματα από το 1980 και μετά. Παρολ’αυτά το συνολικό χρέος ανέβηκε δραματικά την περίοδο 90-93. Ακόμα πιο παράξενα, το κρατικιστικό ΠΑΣΟΚ του 93-04 δημιούργησε τα μεγαλύτερα πρωτογενή πλεονάσματα των τελευταίων δεκαετιών. Τα λαμόγια ήρωες;
Μια ιδέα μου έρχεται και κατεβάζω το κόστος δανεισμού. Το αποτέλεσμα στο διάγραμμα παρακάτω, και voila η λύση στο μυστήριο.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ενώ δημιουργούσε πρωτογεννή πλεονάσματα, είχε την ατυχία να έχει σε περιβάλλον αυξανόμενων επιτοκίων και κόστος δανεισμού που πίεζαν το συνολικό χρέος προς τα πάνω. Από την άλλη, μετά την συνθήκη του Μάαστριχτ και την καταρχήν συμφωνία για κοινό νόμισμα, το ΠΑΣΟΚ είχε την τύχη να βρίσκεται σε περίοδο πτωτικού κόστος δανεισμού λόγω της τάσης εναρμόνισης με τις οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης. Αυτή ήτανε η χρυσή ευκαιρία της ελληνικής οικονομίας να μειώσει σημαντικά το συνολικό χρέος. Αντίθετα όμως, τα κερδισμένα από τα χαμηλότερα επιτόκια πηγαίνανε σε άχρηστα ΤΕΙ ανά την επικράτεια και γιγάντωση του δημοσίου.
Το πάρτι των πτωτικών επιτοκίων τελείωσε μετά την επάνοδο της Ν.Δ. στην εξουσία. Το κράτος όμως συνέχισε απτόητο. Μόνη λύση η μεταφορά των χρεών στα επόμενα χρόνια με διάφορα swaps και creative accounting.
Μέχρι που φτάσαμε στο καλοκαίρι του 2009...
PS: Όπως σημείωσαν ο Ματθαίος Κόφφας και Αρίστος Δοξιάδης, ένα σημαντικό confounding variable είναι ότι οι αλλαγές στις κυβερνήσεις τυπικά συνοδεύονταν και από αύξηση του συνολικού χρέους (οι νέες κυβερνήσεις είτε έβρισκαν τα κρυμμένα της προηγούμενης, είτε πρόσθεταν χρέη)
13 σχόλια:
Χρήσιμο άρθρο. Να επισημάνω ότι η εκτίμηση του χρέους ως ποσοστό του GND ή GNP εισαγάγει και μια νέα παράμετρο που αποτέλεσε και αποτελεί αντικείμενο creative accounting, στην Ελλάδα ιδιαίτερα - το GDP αυτό καθαυτό. Με ένα τεράστιο μέγεθος παραοικονομίας, θα τίθεται πάντα το ζήτημα κατά πόσο ακριβής είναι η εκτίμηση του GDP της χώρας. Πιστεύω, αν – για την αποτίμηση του χρέους- χρησιμοποιούνται μόνο διαφανείς συναλλαγές και όχι στοιχεία της παραοικονομίας (που έτσι και αλλιώς δεν συνεισφέρουν στους κρατικούς ισολογισμούς), τότε το πρόβλημα του χρέους θα εμφανιστεί πολύ οξύτερο.
Ειδικά για την τριετία 1990-3.
Κατέπεσαν και οι αθρόες εγγυήσεις του Δημοσίου που είχε δώσει ο κ. Τσοβόλας σε οποιονδήποττε μιλούσε Ελληνικά.
Πάντως αύξηση της δημοσίας δαπάνης είχε παρατηρηθεί και ενωρίτερα (1978-1980) επι ΝΔ με Υπουργό Οικονομικών τον Α. Κανελλόπουλο. Ίσως αυτός ήταν και ο λόγος που ο αείμνηστος Γ. Ράλλης τον έστειλε στον ανασχηματισμό από των Οικονομικών στο Υπουργείο Γεωργίας.
Χαίρομαι αφάνταστα που επιτέλους γνωρίζω, και μάλιστα μετά διαγράμματος, ποιός μου το 'κανε, πότε και πόσο μου το 'κανε.
Για αυτό το λόγο θέλω να σας ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου.
Δεν μπορώ όμως να μην επισημάνω μια ουσιαστική παράλειψη του διαγράμματός σας, καθότι δεν έχετε συμπεριλάβει το πόσο το φχαριστήθηκε αυτός που μου το 'κανε, την στιγμή ακριβώς που μου το έκανε.
Και ήθελα διακαώς να γνωρίζω, διότι ο σουβλακο-Κώστας, παρόλο που από το διάγραμμα φαίνεται ότι μάλλον μου το έκανε περισσότερο από όλους τους άλλους, είχα την αίσθηση, καθ' όλη την διάρκεια της ευλογημένης θητείας του, ότι δεν το φχαριστιόταν καθόλου. Μα καθόλου. Και μου έχει μείνει η απορία.
Ενώ ας πούμε η χούντα, παρόλο που σύμφωνα με το διάγραμμα μου το έκανε λίγο, έμοιαζε να το ευχαριστιέται περισσότερο από όλους. (βέβαια εκεί ίσως έπαιξε ρόλο και η κρυφή γοητεία του παρα-φύσιν...)
Και έχω μείνει με απορίες, καταλαβαίνετε;
Κάντε ότι μπορείτε. Σας ευχαριστώ.
tanevramou,
Είσαι απίθανος - καιρό είχα να σε διαβάσω...
Το άρθρο είναι διαφωτιστικότατο, και συγχαρητήρια στον αρθρογράφο.
- Το μόνο κακό είναι οτι μας βάλανε να ασχολούμεθα με δις και τρίς ενώ εμάς μας λείπουν peanuts για την επιβίωση......
@rebel@work:
Σωστή η παρατήρηση, υπάρχει μεγάλη παραοικονομία και το GDP καθαυτό είναι δύσκολο να καθοριστεί. Παρόλαυτα, νομίζω ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις μετρήσεις επί του GDP σχετικά και όχι απόλυτα για να δούμε κατευθύνσεις και τάσεις. Κρίσιμη υπόθεση εδώ είναι ότι η παραοικονομία είτε δεν αλλάζει αισθητά, είτε όταν αλλάζει είναι uncorrelated με τους δείκτες που κοιτάμε
@tanevramou:
:)
@spyridon44:
Ευχαριστώ
ΟΚ, αλλά και κάτι άλλο: σημαντική αύξηση του χρέους (πάντα, ως ποσοστό του ΑΕΠ)συνοδεύει περιόδους ύφεσης ή στασιμότητας της οικονομίας, όπου το ΑΕΠ δεν αυξάνεται.
Στο πρώτο γράφημα που παράθεσες θα δείς ότι μεγάλες γενικά αυξήσεις του χρέους συνοδεύουν περιόδους ύφεσης, κυρίως παγκόσμιας, που επιβραδύνουν και την ελληνική οικονομία (αρχές δεκαετίας του '80, του '90, και τώρα).
Αυτό χαρακτηρίζει ακόμα και αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες, αλλά στην περίπτωση εξαρτημένων, περιθωριακών οικονομιών εμφανίζεται ακόμα εντονώτερο.
Πολυ καλη η προσπαθεια σου. Θα ηθελα ομως και καποια παραπανω στοιχεια για να καταληξω σε ασφαλη συμπερασματα. Για να φανει η πραγματικη κατασταση πρεπει να φανουν στο διαγραμμα σου οι ημερομηνιες αναθεωρησης ΑΕΠ και τα ποσοστα αναθεωρησης. Για παραδειγμα, εγω με το ιδιο απολυτο ελλειμα (ευρω) αναθεωρωντας το ΑΕΠ προς τα πανω σου εμφανιζω οτι μειωσα το ελλειμα ως προς το ΑΕΠ, που ειναι ψεμα. Το ελλειμα και το χρεος στα κρατη μετριουνται ως προς το ΑΕΠ ωστε να μπορουν να γινουν συγκρισεις αναμεσα στις χωρες καθως επισης καιγια να φανει η βιωσιμοτητα μιας οικονομιας. Οταν ομως θελεις να κρινεις κυβερνησεις και αποτελεσματικοτητα αυτων πρεπει να μιλας στην ιδια βαση. Θα ηθελα λοιπον να δωσεις την πορεια του χρεους και του ελλειματος σε απολυτα νουμερα. Δεν ξερω το αποτελεσμα. Ειμαι και εγω περιεργος να μαθω. Ευχαριστω.
Στέφανε,
η εξήγησή σου για το 90-93 δεν μου είναι πολυ κατανοητή. Κατ'αρχήν, τα νούμερα στην καμπύλη κόστους δανεισμού τι είναι; Επίσης, η αύξηση των τόκων την περίοδο εκείνη δεν (πρέπει να) συνεπάγεται αύξηση του ύψους του δανεισμού. Αφού είχαμε πλεόνασμα, δεν πρέπει να υπήρχε καινούργιος δανεισμός παρά μόνο αναχρηματοδότηση. Το πλεόνασμα δεν έφτανε για την πληρωμή των αυξημένων τόκων; Δηλαδή πέρναμε πρόσθετα δάνεια για να πληρώνουμε τους τόκους των παλαιών δανείων;
Δεν είμαι ειδικός. Αναρωτιέμαι, είναι σωστό να χρεώνεται ολόκληρο το 1993, έτος εκλογών, στη ΝΔ;
Ας μην ξεχνάμε, ενδεικτικά, ότι επρόκειτο να πουληθεί μέρος του ΟΤΕ και το ΠΑΣΟΚ επανέφερε σε λειτουργία την μόλις ιδιωτικοποιημένη ΕΑΣ...
Στέφανε, πανω κατω συμφωνώ, ελπίζοντας βεβαια οτι τα στοιχεία είναι σωστά, κι όχι ...Κοντοπυρίστικα. :)
ΚΑτα δεύτερον, εξαιρετικα χρησιμο το αρθρο. Καταλαβα οτι ο Μητσοτακης ηταν πολυ καλος πρωθυπουργος.
Απλώς ηθελα να σε ρωτήσω, μια και το πρωτογενες του Μητσοτάκη ειναι καλύτερο απο του Σημίτη, λόγω κοστους δανεισμού οπως λες, εαν ο Μητσοτάκης είχε πάρει τους Ολυμπιακούς του 1996 που είχε διεκδικήσει, νομίζεις οτι θα ηταν καλυτερο το πρωτογενες του απο του Σημίτη, ή χειροτερο;
Αν και βεβαια τότε η Ελλάδα δεν θα ειχε πάρει τους Ολυμπιακούς του '04, αφου θα τους ειχε ηδη κανει ο Μητσοτακης, που μας εβαλε και στο τριπάκι, το 1996?
Επίσης, μια και ασχοληθηκες με τα δανεικά αποκλειστικά, ασχοληθηκες με το πού πηγαν?
Γιατι πχ επι ΠΑΣΟΚ Σημιτη πηγαιναν κυρίως σε δημοσια εργα, ενω επι ΝΔ Κωστάκη (δες τα στοιχεια της eurostat), πηγαιναν σε μισθους και επιδοματα.
Εσυ που ασχοληθηκες με τα προηγουμενα ετη, γιατι εγω δεν το εχω κάνει, μηπως ξερεις να μας πεις επι Μητσοτακη που πηγαν αυτα τα δανεια που πηρε, με το υψηλο κοστος δανεισμου? Τι πληρωθηκε δηλαδη με αυτά?
Ευχαριστώ.
Τα νούμερα είναι από Globalinsight.
Να προσθέσω μόνο ένα σημαντικό σχόλιο για την περίοδο 90-93 που έκανε αλλού ο Ευτύχης Βαρδουλάκης. Επί Μητσοτάκη αναγνωρίστηκε ένα σημαντικό δημόσιο χρέος που τα προηγούμενα χρόνια ήτανε off-balance sheet. Αυτό, μαζί με την αύξηση του κόστους δανεισμού εξηγεί την αύξηση του συνολικού δημοσίου χρέους της χώρας παρά τα πρωτογενή πλεονάσματα.
Το Globalinsight δινει τα στοιχεια που του δινει η Ελλαδα. Δεν εχει πρακτορες στην Ελληνικη επικρατεια να του δινουν άλλα, τα σωστά.
Γι αυτο με την αναθεωρηση των Ελληνικων στοιχειων, απο το 1997 και μετα, αλλαξαν τα στοιχεια και του Global insight και της Eurostat.
Προφανως προ 1997 λεγαμε την αληθεια απαντες ολοι, μετα μας ηρθε σταδιακά η ...λαμογιά που λες κι εσύ, κι απο 0,1% φτασαμε στο 10% απόκλιση (ή απόκρυψη?) το 2009.
Να σαι καλα, σ' ευχαριστώ για τις απαντήσεις!!!
Ο Μητσοτάκης δανειζόταν με τεράστια επιτόκια 20-25%.Δεν έβγαλαν τότε λεφτά οι δημόσιοι υπάλληλοι όπως επί Ανδρέα αλλά οι λεγόμενοι ραντιέρηδες δηλαδή όσοι έβαζαν τα λεφτά τους σε ομόλογα του Δημοσίου και κάθονταν.
Ο λόγος των υψηλών επιτοκίων ήταν ότι ο Μητσοτάκης ήθελε τη διατήρηση της σκληρής δραχμής και πλήρωνε πολλά για να μην κάνει υποτίμηση.Αυτή ήταν και η διαφωνία της τριάδας Έβερτ-Κανελλόπουλου-Δήμα που ζητούσαν υποτίμηση ή πιο γρήγορη διολίσθηση για να πέσουν τα επιτόκια γιατί αλλιως τα πρωτογενή πλεονάσματα πήγαιναν χαμένα.
Δημοσίευση σχολίου