Τρίτη, Ιουλίου 29, 2008

O καταναλωτισμός ως πολιτιστική απελευθέρωση

Διάβασα πρόσφατα μια πρωτότυπη παρέμβαση του συνιστολόγου Cobden με θέμα τον ρόλο του θατσερισμού στην απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων. Φυσικά μιλώντας για απελευθέρωση εννοείται περισσότερο η κοινωνική έκφραση και αποδοχή της ομοφυλοφιλίας, η πολιτιστική δηλαδή πτυχή της σεξουαλικότητας .

Ο Cobden διαπίστωσε ότι η Θάτσερ παρά την πρόδηλα συντηρητική ιδιοσυγκρασία της,και κάποιες άστοχες νομοθετικές της πρωτοβουλίες,τελικά επέδρασε θετικά στο γκέη κίνημα.Πώς; Απελευθερώνοντας την οικονομία και προωθώντας έτσι τον δημιουργικό ατομικισμό με αποτέλεσμα να βρουν οι ομοφυλόφιλοι ένα σημείο στήριξης για την προάσπιση της σεξουαλικής τους ταυτότητας. Ειναι η σχεδόν ξεχασμένη νοοτροπία των παλιών συντηρητικών της φιλελευθερης αγγλοσαξωνικής σχολής: live and let live.

Η διαπίστωση του Κόμπντεν όμως μας δίνει την ευκαιρία να τονίσουμε και ένα ακόμα, καίριο κατά τη γνώμη μου στοιχείο, που σημάδεψε τα στάδια αυτής της απελευθέρωσης. Η ανοιχτή οικονομία της θατσερικής περιόδου έδωσε μια τεράστια ώθηση στην ανθρώπινη παραγωγικότητα, την εφευρετικότητα του εμπορίου και τελικά τις καταναλωτικές τάσεις. Eνίσχυσε σε απαράμιλλο βαθμό τον πανταχόθεν βαλλόμενο Καταναλωτισμό όπως τον ξέρουμε σημερα. Εναν καταναλωτισμό που πλάι στις αψυχες μαζες σκουπιδιών που αναμφισβήτητα παρήγαγε, είχε και αρκετές ευεργετικές συνέπειες, οι οποίες ασφαλώς και έχουν μεγαλύτερη σημασία από ιστορικής αποψεως.

Με αφετηρία τις θατσερικές μεταρρυθμίσεις,ενα γιγάντιο πεδίο δραστηριότητας ανοίχτηκε για κάθε λογής επιχειρηματίες της εποχής, ενας τεράστιος λευκός καμβάς που χαράχτηκε από τις οικονομικές συναλλαγές. Η πολιτιστική πτυχή αυτής της οικονομικής φαντασμαγορίας,ήταν εξίσου εντυπωσιακή: νέες μόδες διαδέχονταν η μια την άλλη,νέες μορφές τέχνης και πολιτισμού ενσωματώθηκαν στα τεχνολογικά μέσα της εποχής, νέες κουλτούρες αναπτύχτηκαν για να κορέσουν την ολοένα αυξανομενη ζητηση για πολιτιστικά προιόντα.





Μέσα σ αυτά τα ζωντανά κανάλια δράσης και σκέψης, οι περιθωριακές ως τότε κουλτούρες βρήκαν και αυτές το δρόμο προς τις πλατιές μαζες: κουλτούρες που είχαν αναπτυχτει σε καθεστώς καταπίεσης, σε τροχιά συγκρουσιακή με τη συντηρητική κοινωνία,έκαναν το δυναμικό coming out στο ευρύ κοινό. Αναρχικοί ,πανκς, και τελικά η πιο καταπιεσμένη σεξουαλικά και πολιτιστικά μειονότητα , αυτή των γκέυ μπήκαν όλοι στους κύκλους της μαζικής κατανάλωσης που κατακρίθηκε από πολλούς ως ποπ ή αποβλακωτική: στην ουσία της όμως απενοχοποίησε συμπεριφορές και τάσεις που οι συντηρητικοί θεωρούσαν ανεκαθεν «ανώμαλες» ή «ακραίες», και εξοικείωσε το κοινό με το «διαφορετικό» τόσο στο πεδίο του πολιτισμού όσο τελικά και στο πεδίο της καθημερινότητας. Και μην ξεχνάτε φυσικά τις τεράστιες αγοραστικές δυνατότητες των gay απανταχού της γης.Οι επιχειρήσεις σίγουρα δεν τις ξεχνάνε.

Κατά τον καθηγητή Joshua Gamson, ρηχές τηλεοπτικές εκπομπές των 80ς σαν αυτές της Οπρα Γουίνφρευ προσέφεραν μια απροσμενη υπηρεσία: έφεραν το ευρυ κοινό σε αμεση επαφή με περιθωριοποιημένες μειοψηφίες συνεισφέροντας έτσι στην κοινωνική ενσωμάτωση των τελευταίων. Ποπ καλλιτέχνες σαν τη Μαντόνα εισήγαγαν στις παραστάσεις τους στοιχεία από τη gay κουλτούρα.Τηλεοπτικές σειρές γυρίστηκαν και συνεχιζουν να γυρίζονται με θεματολογία δανεισμένη από τη ζωή των «σεξουαλικών μειονοτήτων».

Ο τουρμπο-καπιταλισμός των τελευταιων χρονων δεν γνωρίζει ηθικολογικούς ή συντηρητικούς φραγμούς. Εντάσσει στη σφαίρα του κάθε πτυχη της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, την επεξεργάζεται και την εξάγει στο ευρύ κοινό.

Η όλη κατάσταση θυμίζει τα roaring twenties,την εποχή που η καπιταλιστική οικονομική αναπτυξη ειχε οδηγήσει σε μια ανευ προηγουμένου πολιτιστική επανάσταση: σουφραζέτες, τζαζίστες, ταλαντουχοι ιμπρεσάριοι,καλλιτεχνικά γυμνα, art deko, ντανταιστικές ανησυχίες.

Μέσα στα πλαισια του καπιταλισμού των επιχειρηματιών , ο αναχρονιστικός συντηρητισμός συνθλίβεται υπό το βάρος των διαρκών καινοτομιών. Εκκινώντας από τις βάσεις της οικονομίας,ο επαναστατικός χαρακτήρας της δυναμικής αγοράς εξαπλώνεται σε ολα τα κοινωνικά πεδια. Η κουλτούρα της ελευθερης αγοράς,καπως ετσι οδηγεί τελικά σε μια ελεύθερη αγορά της κουλτούρας..

10 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πολύ καλό το επιχείρημα. Νομίζω πως ούτε ο Μαρξ θα μπορούσε να διαφωνήσει, από τη στιγμή που υποστήριζε πως η βάση (οι παραγωγικές σχέσεις) καθορίζουν το εποικοδόμημα (πολιτιστικές συνθήκες).

Από την πλευρά αυτή, βεβαίως, η «ηθική ουδετερότητα» δεν είναι ίδιον του πρόσφατου «τουρμπο-καπιταλισμού», αλλά αποτέλεσμα της ελεύθερης αγοράς γενικότερα: ό,τι βγάζει λεφτά, είναι καλό.

Αφού όμως συμφωνούμε στο παραπάνω, θα πρέπει να καθορίσουμε: ποιος είναι ο παράγοντας που περιορίζει αυτήν την ελευθερία στην Ελλάδα; Μια και αναφέρθηκε η Όπρα, το αντίστοιχο στην Ελλάδα είναι, η Τατιάνα κι η Δρούζα. Ποιος είναι ο παράγοντας που έκανε την Όπρα να παρουσιάσει τις περιθωριοποιημένες μειονότητες με τρόπο ώστε να αναδείξει τα προβλήματά τους; Και ποιος είναι ο παράγοντας που, στην Ελλάδα, οι αντίστοιχες εκπομπές κάνουν τις αντίστοιχες μειονότητες να φαίνονται ακόμα γραφικότερες;

Πως επεκτείνονται τα παραπάνω στη γενικότερη εικόνα;

Unknown είπε...

Το γεγονός βέβαια των τεράστιων βλαβών που έχει επιφέρει στο σύνολο του συστήματος, καθώς και της εξάντλησης των πόρων, ανθρώπινων και υλικών, μαζί με την εξάντληση των αξιών, το αποσιωπούμε.

Από πότε οι λεξούλες κατανάλωση, εκμετάλευση και ανταγωνσμός έγιναν "καλές", ενώ αντιπροσωπεύουν την κατάπτωση του οποιουδήποτε συστήματος αύτες αναφέρονται, είναι άξιο λόγου...

Athena Smith είπε...

Κριτων
Η διαφορα αναμεσα στους γκεϋ που δειχνει η Οπρα και αυτους που δειχνει η Τατιανα ειναι η εξης:
Στην Αμερικη γιατροι, δικηγοροι, αθλητες και καλιτεχνες, εμφανιστηκαν στο προγραμμα της και μιλησαν για την ομοφυλια τους.
Ποοσοι επωνυμοι στην Ελλαδα και ποσοι επιστημονες ή πολιτικοι εχουν μιλησει για την ομοφυλια τους; Ενας; Δυο;
Αυτοι που παρελαυνουν απο τα καναλια ειναι ατομα μη γνωστα και συνηθως χαμηλου πνευματικου επιπεδου. Ετσι μαθαμε να τους θεωρουμε "γραφικους."(κοιτα πχ τη φωτογραφια του ποστ... απο ολες τις φωτογραφιες των γκεϋ που υπαρχουν, γιατι αυτη η συγκεκριμενη;)
Ο εξυπνος γκεϋ στην Ελλαδα κρυβεται διοτι γνωριζει τους κινδυνους του επαγγελματικου κυριως αποκλεισμου.
Ποσοι απο μας θα διαλεγαμε γκέυ χειρουργο ή γκέυ ποινικολογο ή θα ψηφιζαμε γκέυ δημαρχο οπως στο Σαν Φραντσισκο; Αν ο δασκαλος των παιδιων μας ομολογουσε δημοσιως οτι ειναι γκέΥ τι θα γινοταν; Διαδηλωση χειροτερη και απο αυτην που ειχε γινει για τον Οδυσσεα.

Harry Peitsinis είπε...

Eπί του σχολίου για τη φωτογραφία: Αν τη θεωρούσα γραφική δεν θα την εβαζα.Είναι στιγμιότυπο από gay parade και το body painting δεν νομίζω ότι θεωρείται αντικειμενικά τουλαχιστο "γραφικό". Από αισθητικής απόψεως τη θεωρώ άψογη.Ο προκλητικός για τους συντηρητικούς χαρακτήρας μιας τέτοιας δημοσιας επιδειξης,αποδεικνυει νομιζω περιτρανα την συγχρονη πολιτιστική ελευθεριότητα στην οποία ειναι αφιερωμενο το ολο μου ποστ.

Αστοχο το υπονοουμενο σου Αθηνά.

Ανώνυμος είπε...

"ή θα ψηφιζαμε γκέυ δημαρχο οπως στο Σαν Φραντσισκο;"

Gay δήμαρχο στην Αθήνα? Όχι δε μπορώ να το φανταστώ ...

Ανώνυμος είπε...

Ειμαι σιγουρος πως το Ερωτοδικειο, ο Εθνικος Σταρ, η κυρια Βασιλακη, ο κυριος Λεωτσακος, η Πεπυ Τσεσμελη, το απο καρδιας του Μικρουτσικου συνεβαλαν τα μαλλα στην πολιτιστικη αφυνπνιση της χωρας. Ου ρε Σεφερη, Ριτσο κλπ η ποπ αρτ του Ερωτοδικειου σας εφαγε

Ανώνυμος είπε...

Αθηνά, σωστό το σχόλιό σου - και είναι μια παράμετρος την οποία δεν είχα υπόψη. Όμως, για να είμαι ειλικρινής, δεν σκεφτόμουν τόσο τα άτομα, όσο τις συνθήκες πίσω από τα άτομα.

Δηλαδή, αν συνεχίζαμε το διάλογο, θα ρωτούσα, γιατί η Όπρα μπορούσε να καλέσει γκέι ενώ η Τατιάνα δεν μπορεί;

Για να μη μακρυγορούμε, θα παραθέσω τη δική μου υποκειμενική κι ανεπιστημονική εντύπωση από τον κόσμο της τηλεόρασης: το περιεχόμενο του προγράμματος, βασίζεται σε «αυτό που θέλει ο κόσμος». Τώρα, «αυτό που θέλει ο κόσμος» είναι κάτι που δε στηρίζεται σε καμμία έρευνα, σε καμμία μελέτη. Στηρίζεται αποκλειστικά στη γνώμη αυτού που είναι αφεντικό.

Ας θέσουμε το παραπάνω φαινόμενο τώρα, λίγο πιο αντικειμενικά: ένα τηλεοπτικό κανάλι πανελλήνιας εμβέλειας (όπως και μια εφημερίδα πανελλαδικής κυκλοφορίας) είναι μια μεγάλη επένδυση, σε χρήμα. Και τα πολλά έξοδα, σημαίνουν πως πρέπει να επιστρέψουν άμεσα. Οπότε δεν μπορούν να στηριχτούν σε μικρές μερίδες τηλεθεατών, πρέπει οπωσδήποτε να στοχεύσουν στην πλειοψηφία, και δη, στην οικονομικά ενεργότερη μερίδα πολιτών. Αυτό, μαθηματικά, οδηγεί σε μια τηλεόραση συντηρητική, η οποία αναπαράγει τα στερεότυπα της πλειοψηφίας.

Ξεφεύγοντας από το χώρο του θεάματος: στη φύση του καπιταλισμού, είναι η οικονομία κλίμακας. Όμως, η οικονομία κλίμακας τείνει προς το Ένα Προϊόν.

Οπότε, ακολουθώντας τη λογική του άρθρου, για να είναι πραγματικά ελεύθερη η αγορά, πρέπει να είναι εγγυημένος ο πλουραλισμός της αγοράς. Αυτό πώς μπορεί να γίνει;

Επί μέρους ερώτημα: πως γίνεται το long tail να επεκταθεί και πέρα από τον ψηφιακό χώρο;

Γιώργος είπε...

Καλά εντάξει.Και την σεξουαλική απελευθέρωση και την ροκ κουλτούρα την έφερε ο Νίξον.
Μάλλον η gay κοινότητα οφείλει πολλά σε όσα προηγήθηκαν και τίποτε στη Θάτσερ.

Maria Velliou είπε...

"Gay δήμαρχο στην Αθήνα? Όχι δε μπορώ να το φανταστώ ..."

ΧΑ ΧΑ ΧΑ ΚΑΛΟ

Maria Velliou είπε...

Συμφωνώ πάντως με το πνεύμα του post σε γενικές γραμμές.

Enter your email address:

Delivered by FeedBurner
















Join the Blue Ribbon Online Free Speech Campaign








Referrers

Based on original Visionary template by Justin Tadlock
Visionary Reloaded theme by Blogger Templates | Distributed By Magazine Template

Visionary WordPress Theme by Justin Tadlock