O καταναλωτισμός ως πολιτιστική απελευθέρωση

Διάβασα πρόσφατα μια πρωτότυπη παρέμβαση του συνιστολόγου Cobden με θέμα τον ρόλο του θατσερισμού στην απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων. Φυσικά μιλώντας για απελευθέρωση εννοείται περισσότερο η κοινωνική έκφραση και αποδοχή της ομοφυλοφιλίας, η πολιτιστική δηλαδή πτυχή της σεξουαλικότητας .

Ο Cobden διαπίστωσε ότι η Θάτσερ παρά την πρόδηλα συντηρητική ιδιοσυγκρασία της,και κάποιες άστοχες νομοθετικές της πρωτοβουλίες,τελικά επέδρασε θετικά στο γκέη κίνημα.Πώς; Απελευθερώνοντας την οικονομία και προωθώντας έτσι τον δημιουργικό ατομικισμό με αποτέλεσμα να βρουν οι ομοφυλόφιλοι ένα σημείο στήριξης για την προάσπιση της σεξουαλικής τους ταυτότητας. Ειναι η σχεδόν ξεχασμένη νοοτροπία των παλιών συντηρητικών της φιλελευθερης αγγλοσαξωνικής σχολής: live and let live.

Η διαπίστωση του Κόμπντεν όμως μας δίνει την ευκαιρία να τονίσουμε και ένα ακόμα, καίριο κατά τη γνώμη μου στοιχείο, που σημάδεψε τα στάδια αυτής της απελευθέρωσης. Η ανοιχτή οικονομία της θατσερικής περιόδου έδωσε μια τεράστια ώθηση στην ανθρώπινη παραγωγικότητα, την εφευρετικότητα του εμπορίου και τελικά τις καταναλωτικές τάσεις. Eνίσχυσε σε απαράμιλλο βαθμό τον πανταχόθεν βαλλόμενο Καταναλωτισμό όπως τον ξέρουμε σημερα. Εναν καταναλωτισμό που πλάι στις αψυχες μαζες σκουπιδιών που αναμφισβήτητα παρήγαγε, είχε και αρκετές ευεργετικές συνέπειες, οι οποίες ασφαλώς και έχουν μεγαλύτερη σημασία από ιστορικής αποψεως.

Με αφετηρία τις θατσερικές μεταρρυθμίσεις,ενα γιγάντιο πεδίο δραστηριότητας ανοίχτηκε για κάθε λογής επιχειρηματίες της εποχής, ενας τεράστιος λευκός καμβάς που χαράχτηκε από τις οικονομικές συναλλαγές. Η πολιτιστική πτυχή αυτής της οικονομικής φαντασμαγορίας,ήταν εξίσου εντυπωσιακή: νέες μόδες διαδέχονταν η μια την άλλη,νέες μορφές τέχνης και πολιτισμού ενσωματώθηκαν στα τεχνολογικά μέσα της εποχής, νέες κουλτούρες αναπτύχτηκαν για να κορέσουν την ολοένα αυξανομενη ζητηση για πολιτιστικά προιόντα.





Μέσα σ αυτά τα ζωντανά κανάλια δράσης και σκέψης, οι περιθωριακές ως τότε κουλτούρες βρήκαν και αυτές το δρόμο προς τις πλατιές μαζες: κουλτούρες που είχαν αναπτυχτει σε καθεστώς καταπίεσης, σε τροχιά συγκρουσιακή με τη συντηρητική κοινωνία,έκαναν το δυναμικό coming out στο ευρύ κοινό. Αναρχικοί ,πανκς, και τελικά η πιο καταπιεσμένη σεξουαλικά και πολιτιστικά μειονότητα , αυτή των γκέυ μπήκαν όλοι στους κύκλους της μαζικής κατανάλωσης που κατακρίθηκε από πολλούς ως ποπ ή αποβλακωτική: στην ουσία της όμως απενοχοποίησε συμπεριφορές και τάσεις που οι συντηρητικοί θεωρούσαν ανεκαθεν «ανώμαλες» ή «ακραίες», και εξοικείωσε το κοινό με το «διαφορετικό» τόσο στο πεδίο του πολιτισμού όσο τελικά και στο πεδίο της καθημερινότητας. Και μην ξεχνάτε φυσικά τις τεράστιες αγοραστικές δυνατότητες των gay απανταχού της γης.Οι επιχειρήσεις σίγουρα δεν τις ξεχνάνε.

Κατά τον καθηγητή Joshua Gamson, ρηχές τηλεοπτικές εκπομπές των 80ς σαν αυτές της Οπρα Γουίνφρευ προσέφεραν μια απροσμενη υπηρεσία: έφεραν το ευρυ κοινό σε αμεση επαφή με περιθωριοποιημένες μειοψηφίες συνεισφέροντας έτσι στην κοινωνική ενσωμάτωση των τελευταίων. Ποπ καλλιτέχνες σαν τη Μαντόνα εισήγαγαν στις παραστάσεις τους στοιχεία από τη gay κουλτούρα.Τηλεοπτικές σειρές γυρίστηκαν και συνεχιζουν να γυρίζονται με θεματολογία δανεισμένη από τη ζωή των «σεξουαλικών μειονοτήτων».

Ο τουρμπο-καπιταλισμός των τελευταιων χρονων δεν γνωρίζει ηθικολογικούς ή συντηρητικούς φραγμούς. Εντάσσει στη σφαίρα του κάθε πτυχη της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, την επεξεργάζεται και την εξάγει στο ευρύ κοινό.

Η όλη κατάσταση θυμίζει τα roaring twenties,την εποχή που η καπιταλιστική οικονομική αναπτυξη ειχε οδηγήσει σε μια ανευ προηγουμένου πολιτιστική επανάσταση: σουφραζέτες, τζαζίστες, ταλαντουχοι ιμπρεσάριοι,καλλιτεχνικά γυμνα, art deko, ντανταιστικές ανησυχίες.

Μέσα στα πλαισια του καπιταλισμού των επιχειρηματιών , ο αναχρονιστικός συντηρητισμός συνθλίβεται υπό το βάρος των διαρκών καινοτομιών. Εκκινώντας από τις βάσεις της οικονομίας,ο επαναστατικός χαρακτήρας της δυναμικής αγοράς εξαπλώνεται σε ολα τα κοινωνικά πεδια. Η κουλτούρα της ελευθερης αγοράς,καπως ετσι οδηγεί τελικά σε μια ελεύθερη αγορά της κουλτούρας..