Η Κίνα "σκουπίζει" το χρυσό που οι άλλοι "πετάνε"...

Και εκεί λοιπόν που οι μαθητευόμενοι μάγοι στο "γνωστό-άγνωστο" καρτέλ (PPT: Plunge Protection Team) του χρυσού στo COMEX, στην FED και τους άλλους "εταίρους" των (βλέπε σχετικά στη σελίδα της GATA) νόμιζαν ότι τα είχαν καταφέρει να κρατάνε καλά αγκυρωμένη τη τιμή του πολύτιμου μετάλλου κάτω από το ψυχολογικό όριο των $900/oz, νάσου ο κ. Χου-Ζιαολιάν, επικεφαλής της Κρατικής Επιτροπής Συναλλάγματος της Κίνας, βγαίνει χθές "ξαφνικά" και δηλώνει πως η Κίνα σχεδόν διπλασίασε τα "επίσημα" αποθέματα χρυσού της χώρας.
Από 600 τόνους που δήλωναν μέχρι πρότινος τώρα, λέει, φτάνουν σε 1054 τόνους!

Η προμήθεια του μετάλλου είχε ξεκινήσει -υπό το πέπλο πλήρους μυστικότητας- από το 2003(!) και φέρνει πλέον τη Κίνα στην πέμπτη θέση παγκόσμια σε αποθέματα χρυσού.

Αναλυτές της αγοράς μας πληροφορούν πως εδώ και αρκετό καιρό η Κίνα ακολουθεί συγκροτημένη πολιτική διαφοροποίησης των $2 τρισ. συναλλαγματικών διαθεσίμων της σε άλλα μη δολλαριακά αποθέματα -συμπεριλαμβανομένου του χρυσού.

Μετά ταύτα, χθές η τιμή του μετάλλου εκτινάχθηκε από τα $880/oz περίπου στα $912/oz.

Πολύ "σεμνή" αύξηση θάλεγα και ιδού γιατί:

• η κίνηση αυτή της Κίνας είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς αρκετές άλλες κεντρικές τράπεζες (Αργεντινή, Ρωσσία, Αραβικά Εμιράτα, κλπ) σε αντίθεση με πολλές τράπεζες τη δύσης, προβαίνουν σιωπηρά σε αύξηση των αποθεμάτων χρυσού (ίσως και γι'αυτό στο πρόσφατο G20 προτρέπουν το ΔΝΤ να πουλήσει μέρος των δικών του αποθεμάτων, δήθεν για ενίσχυση των πτωχών χωρών..)
• τινάζεται στον αέρα η επικρατούσα άποψη στον "πλανήτη Γουώλ Στρητ" (και όχι μόνο) ότι ο χρυσός είναι ένα βάρβαρο απομεινάρι και "αντιπαραγωγικό εμπόρευμα" που δεν αξίζει να διαφυλάσσεται πλέον. Επιπλέον ενθαρρύνονται κι' άλλες κεντρικές τράπεζες να πράξουν το ίδιο, έχοντας πιά συνειδητοποιήσει ότι ο χρυσός αποτελεί πολύτιμο αποθεματικό στοιχείο
• εκτίθενται ανεπανόρθωτα οι δυτικοί "μωροί" τραπεζίτες και άσχετοι ή εμβόλιμοι οικονομικοί σύμβουλοι και αξιωματούχοι (όπως π.χ. ο Gordon Brown το 2001) οι οποίοι κατά καιρούς "συμβουλεύουν" πώληση χρυσού - ιδίως τώρα που με τη παγκόσμια οικονομική και νομισματική κρίση το $ΗΠΑ και όλα τα fiat νομίσματα δεν πείθουν πλέον. Οι σύμβουλοι αυτοί θα είναι πιό "σεμνοί" από τώρα και στο εξής
• είναι βέβαιο πως η Κίνα δεν θα σταματήσει ξαφνικά να αγοράζει χρυσό, οχυρώνοντας έτσι ακόμα περισσότερο τα αποθέματά της με την ίδια μυστικότητα που εφαρμόζει από το 2003. Θα μαζεύει το μέταλλο σε κάθε "πτώση" της τιμής, καθώς τα αποθέματά της είναι ακόμα πολύ χαμηλά σε ποσοστιαία βάση και σε σύγκριση με άλλες χώρες μικρότερου οικονομικού "εκτοπίσματος"
• η κίνηση της Κίνας θα επιδράσει ακόμα πιό θετικά στο απανταχού "έξυπνο χρήμα"
  

Ο Νοών νοείτο.

Fed-ache!..

Πολύ με εντυπωσίασε το άρθρο "Δολλάριο: ο πονοκέφαλος" του Κ. Καλλωνιάτη στην σημερινή Ελευθεροτυπία της Κυριακής (γνωστή για τις όχι και τόσο πολύ φιλελεύθερες απόψεις της) που χωρίς περιστροφές και με απλά λόγια (δεν είναι δα και πυραυλική επιστήμη τα οικονομικά!) τοποθετεί το δάχτυλο στον "τύπο των ήλων" σχετικά με τα πραγματικά αίτια της Αμερικανικής (και κατ' επέκταση παγκόσμιας, άρα και Ελληνικής) χρηματοπιστωτικής κρίσης, ή αλλιώς: "The Perfect Finanacial Storm" - "Η Τέλεια Χρηματοπιστωτική Καταιγίδα"

Σταχυολογώ:

"Η αξία και η αγοραστική του δύναμη (του $ ΗΠΑ) κυριολεκτικά τεμαχίζονται όταν αυξάνεται η ποσότητα και ο όγκος δολαρίων που κυκλοφορεί. Λογικό είναι, όταν η αύξηση του κυκλοφορούντος χρήματος υπερβαίνει κατά πολύ την αύξηση των αγαθών και υπηρεσιών, η αξία του να μειώνεται."

***

"Το πρόβλημα όμως είναι ότι το δολάριο είναι το διεθνώς κυρίαρχο νόμισμα στις εμπορικές και χρηματιστηριακές συναλλαγές και το βασικό αποθεματικό νόμισμα. Εάν «πληθωρίζεται» από τις συνεχείς εκδόσεις και ενέσεις ρευστότητας που αναγκάζεται να κάνει το Fed για να σώσει το παραπαίον χρηματοπιστωτικό σύστημα και την αμερικανική οικονομία από το κραχ, τότε η αναπόφευκτη υποτίμησή του παρασύρει και άλλα νομίσματα στην πτώση του, προκαλώντας παγκοσμίως πληθωριστικό τσουνάμι."

***

"...αυτό ακριβώς συμβαίνει τα τελευταία χρόνια με την ταχύτατη αύξηση της προσφοράς χρήματος στις ΗΠΑ και διεθνώς. Εξ ου και η ταχεία ανατίμηση εμπράγματων αξιών όπως το πετρέλαιο, ο χρυσός, οι πρώτες ύλες και τα τρόφιμα.."

***

"... Οι προβλέψεις αυτές δεν είναι εξωπραγματικές καθώς απηχούν την επιδείνωση της κρίσης της αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ, τη διάχυσή της στην Ε.Ε., την ενδυνάμωση της διεθνούς πιστωτικής κρίσης, την καταβαράθρωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην ικανότητα των αρχών να αποτρέψουν μία σοβαρή εκκολαπτόμενη ύφεση και στην αποστροφή του κινδύνου που κατακλύζει τις αγορές γκρεμίζοντας τις αποτιμήσεις των τίτλων."

***

"Αναλυτές συγκρίνουν πια την τρέχουσα κρίση με αυτή του μεσοπολέμου. Ο συνδυασμός κρίσης στην αγορά ακινήτων, στις αγορές μετοχών και στις πιστώσεις εν μέσω πετρελαϊκού σοκ είναι πρωτοφανής και προσομοιάζει με «τέλεια καταιγίδα»."

*

Ελπίζω το "ζουμερό" αυτό αρθράκι που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα ευρείας κατανάλωσης να βρεί απήχηση και να προβληματίσει προς τη σωστή κατεύθυνση όσους σκέπτονται το πώς να διαφυλάξουν και να σώσουν την αξία των κόπων και των χρημάτων τους.

Το Πνεύμα της Εποχής

Zeitgeist

...must see!

"The Barbarous Relic"

To άρθρο που ακολουθεί είναι του κ. James Turk και πρόσφατα παρουσιάστηκε στο Committee for Monetary Research & Education.
(O James Turk είναι ιδρυτής και CEO της GoldMoney.com.)

Το "Βαρβαρικό Απομεινάρι"

Α. "Βαρβαρικό Απομεινάρι"; - όχι ακριβώς.

Πόσες φορές δεν θα έχετε ακούσει να γίνεται αναφορά στο χρυσό σαν "βαρβαρικό απομεινάρι"; Είναι μία από τις αγαπημένες εκφράσεις των απανταχού πολέμιων του ευγενούς μετάλλου στην προσπάθειά τους να το "μειώσουν". Κάθε φορά που την ακούω θέλω να διαμαρτυρηθώ -και αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά- διότι όπως θα δούμε παρακάτω ο χρυσός δεν είναι ούτε κάτι το βάρβαρο ούτε απομεινάρι.

Το γράφημα 1 παρουσιάζει μία συγκριτική ανάλυση/αποτίμηση της τιμής του αργού πετρελαίου σε $ ΗΠΑ αλλά και σε γραμμάρια χρυσού (goldgrams), με τιμή βάσης (αφετηρία) το 100. Δηλαδή λαμβάνονται σαν τιμή εκκίνησης οι 100 μονάδες (δολλάρια ή goldgrams) για το έτος 1945, και απ' εκεί και πέρα υπολογίζεται αναλογικά η μηνιαία τιμή ανάλογα με την αύξομείωση της ισοτιμίας του ενός βαρελιού αργού σε δολλάρια και σε χρυσό, μέχρι το 2005.

Είναι πρόδηλο ότι η τιμή του αργού εκπεφρασμένη σε "goldgrams" παραμένει σχεδόν αμετάβλητη καθ' όλη τη περίοδο από Δεκ. 1945 μέχρι τον Ιούλιο 2005. Κατά συνέπεια μπορούμε να πούμε ότι ο χρυσός σηματοδοτεί πολύ αποτελεσματικά την εκάστοτε οικονομική αξία του αργού. Η δυνατότητα αποτελεσματικής απεικόνισης της αξίας είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του χρήματος ως το κατ'εξοχήν εργαλείο στο οποίο στηρίζεται η οικονομική δραστηριότητα. Αυτή είναι μία πραγματικότητα που τοποθετεί το χρήμα στο επίκεντρο της κοινωνίας. Το χρήμα δεν είναι κάτι "βαρβαρικό" και συνεπώς ούτε ο χρυσός μπορεί να είναι "βαρβαρικό" διότι ο χρυσός είναι χρήμα.

Ο χρυσός επίσης, δεν είναι ένα "απομεινάρι", διότι είναι σε θέση να σημάνει οικονομική αξία σήμερα το ίδιο καλά όπως και πρίν από 50 χρόνια. Σίγουρα πολύ καλύτερα απ'ότι κάνει το δολλάριο, όπως το παραπάνω διάγραμμα κατέδειξε. Σε αντίθεση με τα εθνικά νομίσματα "fiat" της εποχής μας, ο χρυσός έχει την τάση να διατηρεί πολύ καλύτερα την αξία του. Δηλαδη η αγοραστική του αξία συγκριτικά παραμένει σχετικά αμετάβλητη. Επί πλέον δε, η πολύτιμη αυτή ιδιότητα του χρυσού είναι διαχρονική διότι το σύνολο του χρυσού σε απόθεμα παγκόσμια, αυξάνεται περίπου με τον ρυθμό της αύξησης του πληθυσμού της γης αλλά και με τον ρυθμό δημιουργίας του παγκόσμιου πλούτου.

Β. Το Πραγματικό Βαρβαρικό Απομεινάρι

Υπάρχει όμως πράγματι ένα βαρβαρικό απομεινάρι: οι κεντρικές τράπεζες.
Και τούτο διότι αφ'ενός "συνωμότησαν" εναντίον της ευφυούς Νευτώνειας εφεύρεσης -του χρυσού κανόνα- που επί 200 και πλέον χρόνια είχε διαφυλάξει την "τιμή" του χρήματος, αλλά κυρίως διότι, είναι τέτοια η ίδια η φύση (διαδικασία και η πρακτική) του συστήματος των κεντρικών τραπεζών, όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα που πραγματικά αξίζουν τη δημόσια κατακραυγή.

Το σύστημα λοιπόν των κεντρικών τραπεζών είναι «βαρβαρικό» για τους εξής λόγους:

1. Διαστρέβλωση της έννοιας του χρήματος ως προϊόν της Ελεύθερης Αγοράς
Το χρήμα αποτελεί θεμελιακό λίθο της κοινωνίας διότι επιτρέπει στα μέλη της να αλληλεπιδρούν μέσω της διαδικασίας της αγοράς. Το χρήμα προϋπήρχε πολύ προτού κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες καταπιαστούν με την «διαχείρισή» του. Τραγικό αποτέλεσμα της διαχείρισης είναι ότι αντί το χρήμα να αποτελεί ουδέτερο και αδέσμευτο εργαλείο εμπορίου για όλους, κατάντησε όργανο επιβολής και διαταγής επίδοξων «μαθητευόμενων μάγων», γεγονός καταλυτικό της υγιούς διαδικασίας της αγοράς και, κατ’ επέκταση, επιβλαβές για την κοινωνία.

2. Δημιουργία υποκατάστατων χρήματος
Πριν από τη δημιουργία της Τράπεζας της Αγγλίας (Bank of England), κάθε συναλλαγή στα πλαίσια της εμπορικής δραστηριότητας που καλούμε διαδικασία της αγοράς, αποσκοπούσε σε προσφορά μιας αξίας έναντι μιας άλλης. Με άλλα λόγια, χρυσός ανταλλάσσετο με γη, άργυρος με τροφή, κλπ – δηλαδή περιουσιακά στοιχεία με άλλα περιουσιακά στοιχεία. Η Τράπεζα της Αγγλίας άλλαξε θεμελιακά τη διαδικασία αυτή με την δημιουργία υποκατάστατων χρήματος. Τα τραπεζογραμμάτια δεν είναι απτά περιουσιακά στοιχεία όπως ο χρυσός και ο άργυρος. Είναι απλά υποκατάστατα -όχι καθεαυτό χρήμα. Τα χρηματικά υποκατάστατα αποτελούν οφειλή (παθητικό) της τράπεζας που τα εκδίδει, συνεπώς ενσωματώνουν ένα σωρό κινδύνους πληρωμής που δεν υφίστανται με τη χρήση των απτών αγαθών (tangible assets) σαν χρήμα.

3. Μυστικότητα
Λόγω της πρακτικής των κεντρικών τραπεζών να συνεδριάζουν και να πράττουν εν κλειστώ και απαραβύστω, έχουν και το «ακαταλόγιστο». Έτσι π.χ. η αποκαλούμενη Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς της FED (Federal Open Market Committee –FOMC) κάθε άλλο παρά «ανοικτή» είναι. Συνεδριάζει και παίρνει αποφάσεις κεκλεισμένων των θυρών και τα πρακτικά των συνεδριάσεων δημοσιοποιούνται μετά ένα μήνα κατόπιν ενδελεχούς και προσεκτικής προετοιμασίας, κρατώντας το κοινό ουσιαστικά στο σκοτάδι σχετικά με τα εκεί διαμειφθέντα. Οι κεντρικοί τραπεζίτες θεωρούν εαυτούς –και πράττουν ανάλογα- υπεράνω του Νόμου. Επί πλέον δε, η μυστικότητα υποθάλπει όσους έχουν εσωτερική πρόσβαση στα δρώμενα (insiders) και τούτο αποτελεί βασικό παρεμβατικό εργαλείο στον μηχανισμό της –κατ’ ευφημισμό- ελεύθερης αγοράς, συμπεριλαμβανομένης βέβαια της αγοράς χρυσού.

4. Συγκεκαλυμμένη Φορολογία
Οι κεντρικές τράπεζες απάλλαξαν τις κυβερνήσεις από την ανάγκη να ερωτούν πρώτα –μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων- τους πολίτες προτού επιβάλλουν υψηλότερους φόρους. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να αγοράζουν κρατικά ομόλογα (κυβερνητικό χρέος) και με αυτά να δημιουργούν «στιγμιαίο χρήμα» για την ικανοποίηση πασών των κυβερνητικών «αναγκών». Το χειρότερο βέβαια είναι ότι με την πρακτική αυτή ενισχύεται σιωπηρά ο πληθωρισμός, οπότε μπορούμε να πούμε ότι με το τρόπο αυτό οι κεντρικές τράπεζες υποβοηθούν τις κυβερνήσεις να αφαιμάσσουν οικονομικά τους πολίτες.



5. Αποπληροφόρηση
Ανάμεσα στα «εργαλεία» που έχουν στο οπλοστάσιό τους οι κεντρικές τράπεζες, εξέχουσα θέση κατέχει η αποπληροφόρηση. Έτσι π.χ. έχουν πείσει τους πολίτες ότι πληθωρισμός σημαίνει «αύξηση τιμών». Δηλαδή σαν να λέμε φταίνε οι βρεγμένοι δρόμοι που βρέχει. Με το να αλλάζουν τον ορισμό του πληθωρισμού από αυτό που πραγματικά είναι –νομισματική υποβάθμιση/υποτίμηση σαν αποτέλεσμα δράσης κεντρικών τραπεζών- στο απρόσωπο: «άνοδος τιμών», ουσιαστικά καλύπτονται οι πραγματικοί ένοχοι.


6. Παραπλάνηση
Πέρα από την αποπληροφόρηση, σαν εργαλείο των κεντρικών τραπεζών χρησιμοποιείται συχνά η παραπλάνηση. Η τραπεζική ιστορία βρίθει από περιπτώσεις όχι απλώς έλλειψης διαφάνειας αλλά ακόμα και εξαπάτησης. Για παράδειγμα άς δούμε πώς οι κεντρικές τράπεζες καταγράφουν στους ισολογισμούς τους τον δανειζόμενο χρυσό. Στην ίδια στήλη με το χρυσό που έχουν στα θησαυροφυλάκιά τους καταγράφουν και το χρυσό που έχουν δανείσει! Καταστρατηγούν έτσι κάθε έννοια λογιστικής πρακτικής και του νόμου. Τέτοιες καταχωρίσεις θα ντρόπιαζαν ακόμα και τους λογιστές της ENRON.



7. Δημιουργία Ελεγχόμενης και Διατεταγμένης Οικονομίας (Command Economy)
Οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν ουσιαστικά μετατρέψει την αγορά σε μια διατεταγμένη διοίκηση, δηλαδή σε μια κρατικά ελεγχόμενη οικονομία. Η δυνατότητα δημιουργίας χρήματος εκ του μηδενός προσδίδει την ακόμα μεγαλύτερη ισχύ του ελέγχου της εθνικής οικονομίας και της ζωής εκατομμυρίων πολιτών. Σήμερα οι κεντρικοί τραπεζίτες φέρονται όπως τα μέλη του πολιτμπυρώ της άλλοτε κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης, που πατούσαν κουμπιά και τραβούσαν μοχλούς ώστε να κάμψουν την οικονομία –άρα και τους συμμετέχοντες πολίτες- σε πλήρη έλεγχο και υπακοή. Αλλά δεν είναι μόνο το οικονομικό πεπρωμένο εκατομμυρίων πολιτών που καθορίζεται από τις κεντρικές τράπεζες. Από τη ισχύ που χειρίζονται οι κεντρικές τράπεζες προκύπτουν μερικά λεπτοφυέστερα αλλά ακόμα πιο επικίνδυνα θέματα.


8. Εξάπλωση του Ελέγχου και των Περιορισμών
Οι κεντρικοί τραπεζίτες και κυβερνητικοί τους «σύντροφοι»γνωρίζουν ότι η θέση ισχύος που κατέχουν στην διατεταγμένη οικονομία που χειρίζονται τους αναγκάζει να ισορροπούν πάνω στην λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ ευημερίας και οικονομικής κατάρρευσης λόγω της εγγενούς αδυναμίας/ευθραυστότητας του πιστωτικού νομισματικού τους συστήματος. Για να περιορίσουν την συνεχώς αύξουσα ευθραυστότητα, οι κυβερνήσεις –πάνω στη μάταιη προσπάθειά τους να διευκολύνουν τις κεντρικές τράπεζες να ελέγξουν την οικονομία αποτελεσματικά και ολοκληρωτικά- στερούν όλο και περισσότερες ελευθερίες από τους πολίτες. Οι κεντρικές τράπεζες εισάγουν π.χ. διάφορους ελέγχους όπως υποχρεωτικές αναφορές τραπεζικών λογαριασμών και μεταφοράς χρηματικών πόρων, ή νοοτροπίες όπως το δόγμα ‘πολύ μεγάλο για να αποτύχει’ το οποίο εξασφαλίζει το σύστημα από τυχόν λάθος αποφάσεις των τραπεζών χρεώνοντας όμως τους φορολογούμενους. Όλοι αυτοί οι έλεγχοι διαιωνίζουν το γάντζωμα των κεντρικών τραπεζών από την εξουσία ανεξάρτητα εάν κάνουν καλά το έργο της διατεταγμένης διοίκησης της οικονομίας - ή όχι. Συνήθως ισχύει το δεύτερο….

9. Χρέος μεγαλύτερο από την Αποταμίευση
Η διατεταγμένη οικονομία που χειρίζονται οι κεντρικές τράπεζες ενθαρρύνει την αύξηση του χρέους εις βάρος της αποταμίευσης. Οι τράπεζες πάντα επιζητούν να διευρύνουν τις χορηγήσεις τους ώστε να αυξάνουν τα κέρδη, και οι κυβερνήσεις ζητούν από τις κεντρικές τράπεζες να συνδράμουν σε αυτό το σκοπό. Η προκύπτουσα επέκταση της πίστεως επειδή αυξάνει την καταναλωτική δυνατότητα του κοινού, χαρίζει μία ψευδαίσθηση ευημερίας και αύξησης πλούτου. Σαν συνέπεια αυτής της ψευδο-ευημερίας λόγω αύξησης του χρέους επέρχεται μία γενικευμένη λαϊκή αδιαφορία που τελικά διαιωνίζει και ενισχύει την κρατική δύναμη και τη σπατάλη. Αντί να προτιμάται η μέθοδος πληρωμής τοις μετρητοίς, οι καταναλωτές , οι επιχειρήσεις αλλά και οι κυβερνήσεις υιοθετούν το νέο δόγμα «αγόρασε τώρα και πλήρωσε αργότερα» Τα βουνά χρέους που υπάρχουν σήμερα στις ΗΠΑ και η υπερβολική κατανάλωση που τα τροφοδοτεί είναι άμεση συνέπεια αυτής της δραστηριότητας της κεντρικής τράπεζας που, ανταποκρινόμενη στην ανάγκη τροφοδότησης της οικονομίας με περισσότερο χρέος, προσπαθεί να αναβάλλει την αναπόφευκτη κατάρρευση η οποία νομοτελειακά επακολουθεί.
Ο επενδυτικός σύμβουλος Richard Russell εξηγεί αυτή τη σχιζοφρενική δραστηριότητα με τα εξής απλά λόγια: «πληθωρισμός ή θάνατος!»
Αυτή είναι και η πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από τη δήλωση του νέου αρχηγού της FED κ. Ben Bernanke όταν έλεγε ότι θα έριχνε από ελικόπτερα εκατονταδόλλαρα εάν υπάρξει ένδειξη αποπληθωρισμού της οικονομίας (ώστε να αποφύγει την ύφεση)



10. Υποθάλποντας την παγκόσμια οικονομική ευθραυστότητα
Ό, τι κάνουν οι κεντρικές τράπεζες σε εθνικό επίπεδο, το ίδιο πράττουν και στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Έτσι, η εγγενής ευθραυστότητα και οι τεράστιες δομικές ανισορροπίες που έχουν σαν αφετηρία τις διεθνείς ανταλλαγές, στις μέρες μας οφείλονται κατά κύριο λόγο στη δράση των κεντρικών τραπεζών. Παλαιότερα η σχεδόν αυτοματική επίδραση του κλασσικού κανόνα χρυσού εξασφάλιζε ότι οι τυχόν ανισορροπίες όπως π.χ. ελλείματα εμπορικού ισοζυγίου, ήσαν τουλάχιστον βραχύβιες. Αντίθετα δηλαδή από την πολιτική της κεντρικής τράπεζας των ημερών μας, που το μόνο που κατάφερε είναι να διαιωνίζει το ολοένα διογκούμενο μακροχρόνιο εμπορικό έλλειμα. Το χρέος που δημιουργείται για τη χρηματοδότηση των ελλειμμάτων έχει σοβαρό αντίκτυπο και στο νομισματικό περιβάλλον καθενός εκ των εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ. Βλέπουμε λοιπόν ότι οι ανισορροπίες που προέρχονται από τη FED δεν είναι μόνο εσωτερικό μας πρόβλημα. Έχουν πραγματικά παγκόσμιο αντίκτυπο.

Επίλογος: Βάρβαροι που διαμένουν σε Ερείπια

Ο θεσμός της κεντρικής τράπεζας συμπληρώνει πάνω από 300 χρόνια ύπαρξης. Σε ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα ένας θεσμός είτε μετουσιώνεται σε κάτι που χαίρει μεγάλου σεβασμού είτε καταντάει ένα παρωχημένο απομεινάρι. Εάν υπήρξε κάποια εποχή που οι κεντρικές τράπεζες είχαν να παίξουν ένα χρήσιμο ρόλο, ήταν τότε που διέποντο από την πειθαρχία ενός κλασσικού κανόνα χρυσού. Έχοντας όμως εγκαταλείψει τους κανόνες του Νεύτωνα, οι κεντρικές τράπεζες πλέον ασχημονούν πάνω σην ελεύθερη αγορά και έχουν ταχθεί ενάντια στο πραγματικό χρήμα. Οι λόγοι για τους οποίους οι κεντρικές τράπεζες είναι όντως "βαρβαρικές" είναι οι ίδιοι ακριβώς με εκείνους που τις έκαναν ένα ανεπιθύμητο απομεινάρι. Είναι ένα απομεινάρι αυτοκρατορικό, εθνικιστικό και πολεμικό.

Μετρώντας μερικές εκατοντάδες χρόνια ύπαρξης, οι κεντρικές τράπεζες κατάφεραν να επιζήσουν όχι επειδή συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του εμπορίου ή στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της ανθρωπότητας. Κάθε άλλο. Οι κεντρικές τράπεζες επέζησαν επειδή είναι υποκριτικά και δουλοπρεπή παράσιτα που πιστά υπηρετούν το εκάστοτε παντοδύναμο κράτος. Ανεξάρτητα πόσο ανεγκέφαλο ή επιζήμιο μπορεί αυτό να είναι. Οι κεντρικές τράπεζες ακολουθούν ανεύθυνες πολιτικές που φθείρουν -ή και ακόμα καταστρέφουν- την αξία των νομισμάτων τους. Γι' αυτό ο θεσμός της κεντρικής τράπεζας έχει καταντήσει ένα απομεινάρι όχι μόνο βαρβαρικό αλλά συνάμα και επικίνδυνο.

Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με την -τετριμμένη πιά- προπαγάνδα των πολέμιων του χρυσού τώρα πλέον γνωρίζουμε πως να απαντήσουμε. Το βαρβαρικό απομεινάρι είναι ο θεσμός της κεντρικής τράπεζας. Όποια κεντρική τράπεζα στέκεται εμπόδιο στην παλινόρθωση του αληθινού χρήματος, γίνεται συμμέτοχος στην απειλή που τα απομεινάρια αυτά ορθώνουν απένατι στο δημόσιο συμφέρον.

Κάπου στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, όταν το δολλάριο ΗΠΑ θα έχει καταρρεύσει -όπως και όλα τα άλλα fiat νομίσματα που προηγήθηκαν- οι άνθρωποι μελετώντας την ιστορία θα αναρωτιώνται πώς ήταν δυνατόν βαρβαρικοί θεσμοί όπως οι κεντρικές τράπεζες να κατάφεραν να κοροϊδέψουν τόσο πολύ κόσμο και να τον κάνουν να πιστέψει ότι ήσαν θεσμοί κοινωφελείς με σκοπό το δημόσιο συμφέρον. Η απάντηση είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες δημιούργησαν την ψευδαίσθηση της ευημερίας.

Επειδή ο κόσμος πιστεύει ότι τελικά τα καταφέρνει να ζεί καλά και δεν υποψιάζεται το παιχνίδι που παίζεται σε βάρος του, δεν έχει λόγο να αμφιβητήσει τις βασικές αρχές του θεσμού. Λόγω αυτής της έλλειψης αμφισβήτησης έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι ο χρυσός είναι το βαρβαρικό κατάλειπο και ότι οι κεντρικές τράπεζες κάνουν καλά τη δουλειά τους, ότι ο επίσημα μετρημένος πληθωρισμός είναι σε αρκετά υποφερτά επίπεδα και ότι το οικονομικό τους μέλλον είναι εξασφαλισμένο.

Όμως αυτά πολύ απέχουν από την ωμή πραγματικότητα.

Πόσο ελεύθερη είναι η οικονομία των ΗΠΑ;

Πόσοι εξ υμών γνωρίζουν ότι μετά τη αποφράδα εκείνη "Μαύρη Δευτέρα" (19 Οκτωβρίου 1987), που ο δείκτης Dow Jones έπεσε 22,6% -παγκοσμίως όλοι οι δείκτες έχασαν περίπου 30% μέχρι το τέλος Οκτωβρίου- η κυβέρνηση των ΗΠΑ συνέστησε στις 18-3-1988 μία "άτυπη" ομάδα (Ομάδα Εργασίας για τις Χρηματοπιστωτικές Αγορές - Working Group on Financial Markets) που σκοπό είχε/έχει -συν τοις άλλοις- την εξασφάλιση της "ομαλής λειτουργίας" της αγοράς;

Η ομάδα αυτή έγινε γνωστή στους χρηματιστηριακούς κύκλους και ως "Ομάδα Προστασίας Βύθισης" (Plunge Protection Team - PPT)

Πολύ λίγοι φαντάζομαι θα τό ξέρουν.

Μέλη της είναι ο Υπουργός Οικονομικών, ο αρχηγός της FED, ο αρχηγός της SEC (Επιτροπή Χρηματιστηρίων Αξιών) και ο αρχηγός της CFTC (Επιτροπή Χρηματιστηρίων Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης Εμπορευμάτων).

Οι δραστηριότητες της PPT παρέμεναν "ομιχλώδης" και μόνο στον πρόεδρο έδιναν λογαριασμό. Παρ' όλη τη μυστικότητα όμως, έχει γίνει γνωστό ότι έχουν παρέμβει στο λεγόμενο Mexican Bailout (το "ξελάσπωμα" του Μεξικού), στη κρίση της LTCM, στην General Motors κλπ.
Χαρακτηριστική είναι η αποκαλυπτική δήλωση του συμβούλου στην κυβέρνηση Clinton George Stephanopoulos για την PPT:

"Well, what I just want to talk about for a few minutes is the various efforts that are going on in public and behind the scenes by the Fed and other government officials to guard against a free-fall in the markets...perhaps most important, there's been--the Fed in 1989 created what is called a plunge protection team, which is the Federal Reserve, big major banks, representatives of the New York Stock Exchange and the other exchanges, and there--they have been meeting informally so far, and they have kind of an informal agreement among major banks to come in and start to buy stock if there appears to be a problem. They have, in the past, acted more formally" ...
former Clinton adviser George Stephanopoulos, September 17, 2001 on ABC Good Morning America"

Οι δραστηριότητες της PPT από το 1988 που συστάθηκε έχουν διευρυνθεί επί παντός οικονομικά επιστητού. Ας σημειωθεί εδώ ότι η GATA έχει σοβαρές ενδείξεις ότι η PPT παρεμβαίνει και στην διαμόρφωση της τιμής του χρυσού όταν αυτή τείνει επικίνδυνα ανοδικά, για προστασία του δολλαρίου -και όχι μόνον.

Επειδή όμως η PPT και ο ρόλος της έχουν γίνει πιά "βούκινο" και δυσκολεύεται να κάνει το "έργο" της, υποδεχθείτε τον (πιθανό) αντικαταστάτη της:

'Counterparty Risk Management Policy Group' (CRMPG) την "Ομάδα Διαχείρισης του Αντισυμβαλλομένου Κινδύνου" (wow...)

H "σκιώδης" αυτή ομάδα σχηματίστηκε το 1999 για να διαχειριστεί τα "μεθεόρτια" της κρίσης που ξέσπασε μετά το "κανόνι" της Long Term Capital Management. Ασχολήθηκε με την κρίση των ασιατικών αγορών (asian flu) και το Y2Κ, την J.P. Morgan και άλλα που δεν γνωρίζουμε και ίσως ποτέ δεν θα μάθουμε.

Χαρακτηριστική δήλωση του Alan Greenspan το Σεπτέμβρη του 2002 για αυτή την "νέου τύπου" δράση για "προστασία" των αγορών:
Greenspan: "Owing to persistent advances in information and computing technologies, the structure of our financial institutions is continuously changing, I trust for the better. But that evolution in financial structure has also meant that supervision and regulation must be continually changing in order to respond adequately to these developments. In today's markets, for example, there is an increased reliance on private counterparty surveillance as the primary means of financial control. Governments supplement private surveillance when they judge that market imperfections could lead to sub-optimal economic performance."

Προσέξτε εκείνο το: "I trust for the better."

Μπορείτε να εντρυφήσετε περισσότερο διαβάζοντας την πλέον πρόσφατα "δημοσιευμένη" αναφορά της CRMPG εδώ.

Προσέξτε ότι το έγγραφο απευθύνεται στον κ. Henry M. Paulson, Jr. τέως CEO της Goldman Sachs και νυν Υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ...

Κατά τ'άλλα οι αγορές "δεν είναι καθοδηγούμενες"

                        Q.E.D.

Χρειάζονται καθημερινή παρακολούθηση οι διακυμάνσεις της τιμής του χρυσού;

Ένας καλός Χρυσοθήρας που σέβεται τον εαυτό του, συνεχώς ερευνά και ψάχνει για θέματα που αφορούν το "κίτρινο μέταλλο".

Βρήκα λοιπόν - και σας μεταφέρω - ένα κοίτασμα ... θέλω να πώ, ένα απόσπασμα από κάτι που πρόσφατα έγραψε ο Richard Russell (από τους ελάχιστους 'guru' της αγοράς που έχουν προβλέψει όλες τις μεγάλες καμπές της Wall Street από το 1955 και εντεύθεν με μεγάλη επιτυχία!) και που πιστεύω ότι εκφράζει απόλυτα τη φιλοσοφία για την αναμενόμενη πορεία του χρυσού στις μέρες μας.


Λέει λοιπόν ο R.R.

"Και τώρα θα σας πω λίγα λόγια για το χρυσό. Έχω βαρεθεί να διαβάζω καθημερινές αμέτρητες αναλύσεις για κάθε παραμικρή κίνηση της τιμής του μετάλλου αυτού.

...'είναι υπεραγορασμένο', 'είναι στα ψηλότερα όλων των εποχών', 'έχει πάρει πιά πολύ δημοσιότητα', 'οι θεσμικοί κάνουν τούτο', 'οι θεσμικοί κάνουν εκείνο'...

Θα σας πω ένα μυστικό. Στη πραγματικότητα δεν δίνω δεκάρα για το τι λένε σε καθημερινή βάση για τον χρυσό οι 'ειδικοί'.

Να λοιπόν πώς το βλέπω εγώ. Όταν κάνω την απογραφή μου βάζω το χρυσό σε ξεχωριστή στήλη - μόνο του. Ούτε κάν μαζί με τα περιουσιακά μου στοιχεία. Απλά θυμάμαι ότι έχω σύνολο τόσες ουγγιές χρυσού και αυτό είν' όλο. Δεν κάθομαι κάθε τόσο να υπολογίζω τόσο επί τόσο άρα τόσα δολλάρια, σύμφωνα με την εκάστοτε τιμή.
Και το κάνω αυτό διότι απλά δεν έχω σκοπό να πουλήσω αυτό το χρυσό. Οπότε δεν με νοιάζει εάν η σποτ τιμή πέσει στα $300 ή ανέβει στα $3000. Θεωρώ το χρυσό ως ένα περιουσιακό στοιχείο που θέλω πάντα να κατέχω ό' τι κι'αν γίνει.

Βλέπετε, είμαι πεπεισμένος ότι το δολλάριο είναι καταδικασμένο. Όπως και κάθε 'fiat' νόμισμα που έχει φτιαχτεί από τον άνθρωπο από την αρχή της ιστορίας ήταν καταδικασμένο. Έτσι είναι και το δολλάριο καταδικασμένο. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι μέσα στη ίδια τη φύση των πολιτικών που διαχειρίζονται ένα fiat νόμισμα να το "καταξοδέψουν" μέχρι τελικής απαξίας. Στο σύστημα του "χάρτινου" fiat χρήματος δεν υπάρχει όριο πόσο θα ξοδέψουν οι πολιτικοί. Εξ' άλλου μόνο ξοδεύοντας μπορούν να προσφέρουν οι πολιτικοί στους εκλογείς τους αυτά που ζητούν. Μόνο ξοδεύοντας μπορούν (οι πολιτικοί) να επανεκλεγούν.

Συνεπώς ο εκμηδενισμός της αξίας του δολλαρίου δεν εξετάζεται εάν θα πραγματοποιηθεί ή όχι. Είναι απλά θέμα χρόνου να γίνει. Όταν ο Άλαν Γκρήνσπαν ανέλαβε τη FED το δολλάριο έδειχνε να είναι σε σχετικά καλή κατάσταση και οι ΗΠΑ συγκαταλέγονταν μεταταξύ των μεγαλυτέρων πιστωτών παγκοσμίως. Μέσα στα 18 χρόνια της "βασιλείας" Γκρήνσπαν το δολλάριο έχασε περί το 50% της αγοραστικής του αξίας. Σήμερα οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος οφειλέτης στον κόσμο. Με τέτοια δεδομένα, περιμένω την αγοραστική δύναμη του δολλαρίου να μειωθεί ακόμα πιό γρήγορα απ' ότι την εποχή Γκρήνσπαν.

Αυτός λοιπόν είναι ένας από τους λόγους που δεν ασχολούμαι με την ανάλυση της τιμής του χρυσού σε καθημερινή, εβδομαδιαία ή και μηνιαία βάση. Ειλικρινά δεν με ενδιαφέρει η βραχυχρόνια, ή ακόμα και η μεσοπρόθεσμη τάση του χρυσού. Γνωρίζω ότι στο τέλος ο χρυσός θα έχει πραγματική αγοραστική δύναμη τη στιγμή που το δολλάριο θα είναι ένα άχρηστο χαρτάκι.

Είμαι 82 ετών. Έχω δεί με τα μάτια μου τι έχει συμβεί στη αγοραστική αξία του δολλαρίου στη διάρκεια της ζωής μου. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει, αλλά ούτε και οι πολιτικοί πρόκειται ν'αλλάξουν. Άρα όσον αφορά το χρυσό ένα μόνο με νοιάζει - πόσες ουγγιές έχω και εάν πρόκειται να πάρω κι'άλλες σήμερα ή θα περιμένω ακόμα λίγο πριν αγοράσω...

Αυτό δε σημαίνει, βέβαια ότι δεν χρειάζεται να γράφω πιά τίποτα σχετικά με το χρυσό. Είμαι σύμβουλος επενδύσεων και οι πελάτες μου ζητούν να μάθουν για το χρυσό σήμερα και αύριο και την επόμενη εβδομάδα.
Πολύ καλά λοιπόν, η συμβουλή μου είναι να διαβάσετε όλα όσα σας γράφω για το χρυσό - αλλά από επενδυτική άποψη η συμβουλή μου είναι να συσσωρεύσετε όσο περισσότερο μπορείτε το μέταλλο και να μην ασχλείστε με τη καθημερινή του κίνηση. Η ασχολία με τη καθημερινή τάση της τιμής του χρυσού είναι μόνο για "σπορ" αλλά η μακροχρόνια σημασία του χρυσού είναι θέμα επιβίωσης.

Πού όμως θα φτάσει η τιμή του χρυσού; ... Ξεχάστε το.

Καλύτερα να ερωτήσετε, "Ποιά θα είναι η μελλοντική αγοραστική αξία του δολλαρίου;" Σε αυτό το ερώτημα μπορώ να απαντήσω.

Η μελλοντική αγοραστική αξία του δολλαρίου είναι μηδέν, zero, nada, niente, zip...."


(Σ.τ.Μ: ....caveat emptor)

Χρυσός και Οικονομική Ελευθερία

Επιτρέψτε μου να σας συστηθώ. Το όνομά μου είναι Χρυσοθήρας και όπως μπορείτε να δείτε από την -λίγο κιτρινισμένη- φωτό στο πλάϊ είμαι πλήρως προετοιμασμένος!..

Μα, θα απορήσετε, για τι ακριβώς προετοιμάζομαι;...έ γιατί άλλο,.. μα για τον επερχόμενο Πυρετό του Χρυσού (gold rush) που εμείς οι χρυσοθήρες το μυριζόμαστε μίλια μακριά!
Η αλήθεια είναι βέβαια πως τα "πρώτα κρούσματα" αυτού του Πυρετού εκδηλώθηκαν ήδη από τις αρχές του αιώνα (ναι του 21ου!) αλλά ήσαν σποραδικά και πέρασαν στα "ψιλά" των (οικονομικών) εφημερίδων. Για του λόγου το αληθές θα σας πώ μόνο ότι η τιμή του "κίτρινου μετάλλου" ήταν $252,80/ουγγιά στις 20/7/2000 και στις 12/5/2006 είχε φθάσει τα $725/ουγγιά!

Ιδού και το σχετικό γράφημα για όσους είναι λάτρεις (όπως εγώ) της τεχνικής ανάλυσης:


Από τα μέσα Μαϊου 2006 και εντεύθεν διανύομε μια μικρή ανάπαυλα και ξεκούραση (συσσώρευση λέγεται) εν όψει καινούργιων "κατακτήσεων" ...

Το που μπορεί να φθάσει η τιμή του "μετάλλου" δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να πει με σιγουριά. Το βέβαιο είναι, αφ'ενός ότι λόγω της συνεχώς αυξανόμενης ζήτησης (μην ξεχνάμε ότι ο χρυσός αποτελεί, συν τοις άλλοις, το αποθετήριο και καταφύγιο αξίας par excellence στις περιόδους κρίσης και πληθωρισμού) και ταυτόχρονα της αδυναμίας αύξησης της προσφοράς (τα απανταχού κρατικά αποθέματα δεν διατίθενται πλέον σε εξευτελιστικές τιμές όπως μέχρι πρό τινος και τα υπάρχοντα χρυσορυχεία δεν είναι εύκολο να αυξήσουν παραγωγή από τη μια μέρα στην άλλη) δημιουργούνται πολύ ισχυρά θεμελιακά για περαιτέρω άνοδο του χρυσού.
Αφ'ετέρου δε, η καθιερωμένη πλέον πρακτική των κεντρικών τραπεζών να "τυπώνουν" (χαρτο)νόμισμα χωρίς τελειωμό για να καλύψουν -deficit spending- τα υπέρογκα κρατικά χρέη (με πρωθιέρεια την FED των ΗΠΑ) έχει δημιουργήσει τεράστιες θάλασσες ρευστότητας παγκοσμίως (κυρίως σε US$) ώστε να είναι θέμα λίγου χρόνου ένα μέρος του χρήματος αυτού να οδηγηθεί σε αναζήτηση καταφύγιου σταθερής αξίας που είναι ο χρυσός (αλλά και ο άργυρος) με θεαματικές επιπτώσεις στην τιμή του "μετάλλου" ...

Προβλέπεται λοιπόν μια άνευ προηγουμένου Χρηματο-οικονομική λαίλαπα και καιρός είναι να προφυλαχθούμε αλλά και -γιατί όχι- να επωφεληθούμε!

Για να θεμελιώσω καλά τη γνωριμία μας θα σας παρουσιάσω ένα ελάχιστα γνωστό κείμενο του "Sir" Alan Greenspan, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο βιβλίο "Καπιταλισμός - το άγνωστο ιδεώδες" της αείμνηστης Ayn Rand το 1967, δηλαδή την εποχή που ο Alan ήταν ακόμα ένας "ντεμπυτάντ" στο χώρο της οικονομικής σκέψης και πολύ πρίν αναλάβει καθήκοντα "Αρχι-αλχημιστού" σαν αρχηγός της FED. Πολύ πριν, δηλαδή, ο ίδιος απορροφηθεί από τον Λεβιάθαν του Χρηματοπιστωτικού κατεστημένου.

Το κείμενο τιτλοφορείται "Χρυσός και Οικονομική Ελευθερία".
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι όταν ο Sir Αlan ερωτήθηκε από ένα μέλος του Κογκρέσσου εάν μετά από όλα αυτά τα χρόνια ήθελε κάτι να αλλάξει στο αρχικό κείμενο της μελέτης αυτής, εκείνος απάνησε: "...ούτε ένα κόμμα"!

Αξίζει το κόπο να το διαβάσετε (και να γνωρίσετε έναν ...άλλο Greenspan!)



Πηγή: "Capitalism, the Unknown Ideal" by Ayn Rand, 1967

Η εργασία που ακολουθεί είναι μια κατά το δυνατόν πιστή μετάφραση άρθρου του ΑΛΑΝ ΓΚΡΗΝΣΠΑΝ που μαζί με άλλες εργασίες του, περιέχονται στο βιβλίο "ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΙΔΕΩΔΕΣ" της ΑΪΑΝ ΡΑΝΤ - έκδοση 1967.

(Ευχαριστώ τον C.I.G.A. Πάνο για την ευγενική του προσφορά)

Χρυσός και Οικονομική Ελευθερία

Του ΑΛΑΝ ΓΚΡΗΝΣΠΑΝ

Μία σχεδόν υστερική αντιπαλότητα προς τον "κανόνα χρυσού" είναι η μπαντιέρα που ενώνει τους απανταχού κρατιστές* όλων των αποχρώσεων. Φαίνεται πως αντιλαμβάνονται, ίσως πιό καθαρά και ξάστερα από πολλούς άλλους συνεπείς υποστηρικτές της ελεύθερης κοινωνίας, ότι ο χρυσός και η οικονομική ελευθερία είναι αδιαχώριστα, ότι ο κανόνας χρυσού είναι ένα εργαλείο της ελεύθερης κοινωνίας και ότι έκαστο επιβάλει και προϋποθέτει την ύπαρξη του άλλου.

Για να καταλάβουμε την αιτία της αντίθεσής τους, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε κατ' αρχάς τον συγκεκριμένο ρόλο του χρυσού σε μια ελεύθερη κοινωνία.

Το χρήμα είναι ο κοινός παρονομαστής όλων των οικονομικών συναλλαγών. Είναι το αγαθό που εξυπηρετεί σαν μέσον συναλλαγών, είναι παγκοσμίως αποδεκτό, από όλους τους συμμετέχοντες σε μια συναλλακτική οικονομία, σαν πληρωμή αγαθών και υπηρεσιών και ως εκ τούτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μέτρο αξίας στην αγορά και σαν αποθήκευση αξίας π.χ. σαν μέσον αποταμίευσης.

Η ύπαρξη τέτοιου είδους είναι προϋπόθεση για μια οικονομία κατανομής εργασίας. Εάν οι άνθρωποι δεν είχαν ένα είδος αντικειμενικής αξίας που να ήταν γενικά αποδεκτό σαν χρήμα, θα έπρεπε να καταφύγουν σε πρωτόγονες ανταλλαγές προϊόντων ή θα ήταν αναγκασμένοι να ζήσουν σε αυτάρκη αγροκτήματα και να στερηθούν των ανεκτίμητων πλεονεκτημάτων της εξειδίκευσης. Εάν οι άνθρωποι δεν είχαν τρόπο αποθήκευσης αξίας, δηλαδή αποταμίευσης, θα ήταν αδύνατον να προβούν σε συναλλαγές ή μακροχρόνιο προγραμματισμό.

Η απόφαση για το ποιό ακριβώς μέσον συναλλαγών θα είναι αποδεκτό από όλους τους συμμετέχοντες σε μια οικονομία δεν είναι αυθαίρετη. Πρώτα απ' όλα το μέσον συναλλαγών πρέπει να είναι ανθεκτικό στο χρόνο. Σε μια πρωτόγονη κοινωνία περιορισμένου πλούτου, το σιτάρι θα μπορούσε να θεωρηθεί αρκετά ανθεκτικό για χρήση σαν μέσο συναλλαγών, εφόσον όλες οι δοσοληψίες θα συνέβαιναν μόνον κατά την διάρκεια και αμέσως μετά τον θερισμό, και δεν θα περίσσευε κάποια ποσότητα άξια λόγου για μακροχρόνια αποθήκευση. Αλλά όπου το ζήτημα "αποθήκευση-αξίας" γίνεται σημαντικό, όπως είναι στις πλούσιες, περισσότερο πολιτισμένες κοινωνίες, το μέσον συναλλαγών πρέπει να είναι ένα ανθεκτικό αγαθό, συνήθως κάποιο μέταλλο.
Ένα μέταλλο γενικώς επιλέγεται επειδή είναι ομοιογενές και διαιρετό: κάθε μονάδα είναι ολόϊδια με οποιαδήποτε άλλη και μπορεί να συγχωνευτεί ή να μορφοποιηθεί σε οποιαδήποτε ποσότητα. Τα πολύτιμα κοσμήματα π.χ. δεν είναι ούτε ομοιογενή ούτε διαιρετά.

Ακόμα πιο σημαντικό είναι, το αγαθό που θα επιλεγεί σαν μέσον συναλλαγών πρέπει να είναι πολυτελές. Η ανθρώπινη επιθυμία για πολυτέλειες είναι απεριόριστη και ως εκ τούτου τα πολυτελή αγαθά είναι πάντα σε ζήτηση και θα είναι πάντα αποδεκτά. Το σιτάρι είναι μια πολυτέλεια σε υποσιτιζόμενες κοινωνίες, αλλά όχι σε ευημερούσες κοινωνίες. Τα τσιγάρα, καλώς εχόντων των πραγμάτων, δεν θα εξυπηρετούσαν σαν χρήμα, αλλά αυτή ήταν η χρήση τους στην μεταπολεμική Ευρώπη όπου εθεωρούντο μια πολυτέλεια. Ο όρος πολυτελές αγαθό υποδηλώνει σπανιότητα και υψηλή αξία ανά μονάδα. Έχοντας υψηλή τιμή ανά μονάδα, ένα τέτοιο αγαθό μεταφέρεται εύκολα, για παράδειγμα μια ουγγιά χρυσού (31,1 γραμμάρια) αξίζει όσο μισός τόνος σιδήρου.

Στα πρώϊμα στάδια μιας αναπτυσσόμενης χρηματικής οικονομίας, διάφορα μέσα συναλλαγών θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, εφόσον μια μεγάλη ποικιλία εμπορευμάτων θα ικανοποιούσε τις παραπάνω συνθήκες. Ωστόσο ένα από τα εμπορεύματα σταδιακά θα εκτοπίσει όλα τα άλλα, όντας ευρύτερα αποδεκτό.

Οι προτιμήσεις ως προς τι θα συσσωρευτεί σαν "αποθήκη-αξίας" θα κλίνουν προς το πλέον αποδεκτό εμπόρευμα, και αυτή η τάση με την σειρά της , θα κάνει αυτό το εμπόρευμα ακόμα πιο αποδεκτό. Η τάση είναι προοδευτική μέχρι που αυτό το εμπόρευμα γίνεται το μοναδικό μέσο συναλλαγών. Η χρήση ενός μοναδικού μέσου είναι εξαιρετικά πλεονεκτική για τους ίδιους λόγους που μια χρηματική οικονομία είναι ανώτερη από μια ανταλλακτική οικονομία : βοηθάει στην πραγματοποίηση ανταλλαγών σε απείρως μεγαλύτερη κλίμακα.

Το εάν έχει επιλεγεί σαν μοναδικό μέσον ο χρυσός, το ασήμι, τα όστρακα, τα βοοειδή ή ο καπνός, είναι θέμα ελεύθερης βούλησης, που εξαρτάται από τον βαθμό ανάπτυξης μιας συγκεκριμένης οικονομίας. Στην πράξη, όλα τα ανωτέρω έχουν χρησιμοποιηθεί, σε διάφορες ιστορικές περιόδους, σαν μέσα συναλλαγών. Ακόμη και στον αιώνα που διανύουμε, δύο σημαντικά εμπορεύματα, ο χρυσός και ο άργυρος έχουν χρησιμοποιηθεί σαν διεθνή μέσα συναλλαγών, με τον χρυσό να επικρατεί.

Ο χρυσός, έχοντας καλλιτεχνική και λειτουργική ιδιότητα παράλληλα, και όντας σχετικά σπάνιος, πάντοτε εθεωρείτο αγαθό πολυτελείας. Είναι ανθεκτικός, ομοιογενής, διαιρετός, μεταφέρεται εύκολα, και συνεπώς έχει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι όλων των άλλων μέσων συναλλαγών. Από τις αρχές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, είναι στην ουσία το μοναδικό μέσον των παγκόσμιων συναλλαγών.

Εάν όλα τα αγαθά και υπηρεσίες έπρεπε να πληρωθούν σε χρυσό, μεγάλου ύψους πληρωμές θα ήταν δύσκολο να γίνουν, και αυτή η δυσκολία θα έτεινε να περιορίσει την έκταση του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας και την εξειδίκευση. Έτσι, μια λογική συνέχεια της δημιουργίας ενός μέσου συναλλαγών, είναι η δημιουργία ενός τραπεζικού συστήματος και εργαλείων πίστης (τραπεζογραμμάτια και καταθέσεις) που λειτουργούν σαν υποκατάστατα του χρυσού αλλά είναι πλήρως μετατρέψιμα σε χρυσό.

Ένα ελεύθερο τραπεζικό σύστημα βασισμένο σε χρυσό είναι ικανό να παρέχει πίστωση και έτσι να δημιουργήσει τραπεζογραμμάτια (νόμισμα) και καταθέσεις, σύμφωνα με τις παραγωγικές απαιτήσεις της οικονομίας. Οι κάτοχοι χρυσού παρακινούνται, μέσω καταβολής τόκου, να καταθέσουν τον χρυσό τους σε μια τράπεζα (έναντι της κατάθεσης έχουν δικαίωμα έκδοσης επιταγών). Εφόσον είναι σπάνια η περίπτωση που όλοι οι καταθέτες θα θελήσουν να κάνουν ανάληψη όλου του χρυσού την ίδια στιγμή, οι τράπεζες μπορούν να διατηρούν σαν αποθεματικό μέρος μόνον των συνολικών καταθέσεων σε χρυσό. Αυτό διευκολύνει τον τραπεζίτη να δανείζει περισσότερα από το ποσόν των καταθέσεων σε χρυσό (που σημαίνει ότι κρατάει απαιτήσεις σε χρυσό παρά χρυσό σαν ασφάλεια των καταθέσεών του). Ωστόσο το ποσόν των δανείων που μπορεί να χορηγήσει δεν είναι αυθαίρετο - πρέπει να το ρυθμίσει σε σχέση με τα αποθεματικά του και την κατάσταση των επενδύσεων του.

Όταν οι τράπεζες δανείζουν χρήματα προκειμένου να χρηματοδοτηθούν παραγωγικές και κερδοφόρες επενδύσεις, τα δάνεια αποπληρώνονται γρήγορα και η τραπεζική πίστωση εξακολουθεί να είναι γενικώς διαθέσιμη. Αλλά όταν οι επιχειρήσεις που χρηματοδοτούνται με τραπεζική πίστωση είναι λιγότερο κερδοφόρες και αργούν την αποπληρωμή, οι τραπεζίτες γρήγορα διαπιστώνουν ότι τα χορηγηθέντα δάνεια είναι υπερβολικά σε σχέση με τα αποθέματά τους σε χρυσό, και αρχίζουν να μειώνουν την χορήγηση νέων δανείων, συνήθως χρεώνοντας υψηλότερα επιτόκια. Αυτό έχει την τάση να περιορίζει την χρηματοδότηση νέων επιχειρηματικών σχεδίων και πιέζει τους έχοντες ήδη δανειστεί να βελτιώσουν πρώτα την κερδοφορία τους προκειμένου να τους δοθούν νέες πιστώσεις για περαιτέρω επέκταση. Έτσι, υπό τον κανόνα χρυσού, ένα ελεύθερο τραπεζικό σύστημα αναδεικνύεται σε προστάτη οικονομικής σταθερότητας και ισόρροπης ανάπτυξης.

Όταν ο χρυσός είναι αποδεκτός σαν μέσον συναλλαγών από τα περισσότερα ή όλα τα έθνη, ένας αδέσμευτος και ελεύθερος διεθνής κανόνας χρυσού προωθεί τον διεθνή καταμερισμό εργασίας και το ευρύτερο διεθνές εμπόριο. Αν και οι μονάδες συναλλαγών (το δολάριο, η Αγγλική λίρα, το φράγκο κ.λ.π.) διαφέρουν από χώρα σε χώρα, όταν όλες καθορίζονται σε όρους χρυσού οι οικονομίες των διαφόρων χωρών λειτουργούν σαν μία - εφόσον δεν υπάρχουν περιορισμοί στο εμπόριο και στην κίνηση κεφαλαίων. Η πίστωση, τα επιτόκια, και οι τιμές τείνουν να ακολουθούν παρόμοια συμπεριφορά σε όλες τις χώρες. Για παράδειγμα, εάν οι τράπεζες σε μία χώρα ακολουθήσουν πολύ χαλαρή πιστωτική πολιτική, τα επιτόκια σε αυτήν την χώρα θα τείνουν να πέσουν, προτρέποντας τους καταθέτες να μετακινήσουν τον χρυσό τους σε τράπεζες άλλων χωρών που δίνουν υψηλότερα επιτόκια. Αυτό άμεσα θα προκαλέσει έλλειψη στα αποθεματικά των τραπεζών της χώρας του "εύκολου χρήματος", προκαλώντας αυστηρότερα πιστωτικά κριτήρια και επάνοδο σε υψηλότερα, πιο ανταγωνιστικά επιτόκια ξανά.

Ένα πλήρως ελεύθερο τραπεζικό σύστημα και απόλυτα συνεπές με τον κανόνα χρυσού δεν έχει ακόμα επιτευχθεί. Αλλά πριν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, το τραπεζικό σύστημα στις ΗΠΑ (και στον περισσότερο κόσμο) ήταν βασισμένο στον χρυσό, και παρά την κατά καιρούς παρέμβαση των κυβερνήσεων, οι τράπεζες ήταν περισσότερο ελεύθερες παρά ελεγχόμενες. Περιοδικά, σαν αποτέλεσμα της υπερβολικά γρήγορης πιστωτικής επέκτασης, οι τράπεζες δάνειζαν μέχρι το όριο των αποθεμάτων τους σε χρυσό, τα επιτόκια ανέβαιναν πολύ, οι νέες πιστώσεις έπεφταν, και η οικονομία έπεφτε σε έντονη αλλά βραχύβια ύφεση. (Σε σύγκριση με τις υφέσεις του 1920 και 1932, οι προ του πρώτου παγκοσμίου πολέμου πτώσεις της οικονομικής δραστηριότητας ήταν σίγουρα ηπιότερες.) Τα περιορισμένα αποθέματα σε χρυσό ήταν αυτά που σταματούσαν την ανισόρροπη επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας, πριν αυτή εξελιχθεί σε πλήρως καταστροφική του τύπου της μετά-τον-πρώτο-παγκόσμιο-πόλεμο περιόδου. Η περίοδοι επαναπροσαρμογής ήταν σύντομες και οι οικονομίες γρήγορα επανακτούσαν ισχυρά θεμέλια για επανέναρξη της ανάπτυξης.

Αλλά αυτή ακριβώς η διαδικασία θεραπείας, λανθασμένα διαγνώστηκε σαν ασθένεια: εάν η έλλειψη τραπεζικών αποθεματικών προκαλούσε πτώση δραστηριότητας - επιχειρηματολόγησαν οι οικονομικοί παρεμβατιστές - γιατί να μην βρεθεί ένας τρόπος εφοδιασμού αυξημένων αποθεματικών στις τράπεζες έτσι που να μην ξαναβρεθούν με έλλειμμα ! Εάν οι τράπεζες μπορούν να συνεχίσουν να δανείζουν χρήματα επ' αόριστον - ελέχθη - δεν θα χρειαζόταν ποτέ να έχουμε κάμψη οικονομικής δραστηριότητας. Και έτσι ιδρύθηκε η Κεντρική Τράπεζα (Federal Reserve System) το 1913. Αποτελείτο από δώδεκα περιφερειακές τράπεζες ιδιοκτησίας ιδιωτών τραπεζιτών κατ' όνομα, αλλά στην ουσία τελούσαν υπό την εγγύηση, έλεγχο, και υποστήριξη της κυβέρνησης. Η χορηγούμενη πίστωση από αυτές τις τράπεζες είναι στην πράξη (αν και όχι νόμιμα) υποστηριζόμενη από την δύναμη επιβολής φόρων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Τεχνικά, παραμείναμε στον κανόνα χρυσού - οι πολίτες ήταν ακόμα ελεύθεροι να κατέχουν χρυσό, και ο χρυσός εξακολουθούσε να χρησιμεύει σαν αποθεματικό τραπεζών. Αλλά τώρα, παράλληλα με τον χρυσό, η χορηγούμενη πίστωση από την κεντρική τράπεζα (χάρτινα αποθεματικά) μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν νόμιμο νόμισμα πληρωμής των καταθετών.

Όταν η οικονομία στην Αμερική γνώρισε μια ήπια κάμψη το 1927, η Κεντρική Τράπεζα δημιούργησε μεγαλύτερα χάρτινα αποθεματικά με την ελπίδα να ματαιώσει την πιθανότητα έλλειψης αποθεματικών στις εμπορικές τράπεζες. Πιο καταστροφική ωστόσο, ήταν η απόπειρα της Κεντρικής Τράπεζας να βοηθήσει την Μεγάλη Βρετανία, η οποία έχανε τον χρυσό της προς όφελος της Αμερικής, επειδή η Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας ηρνείτο να επιτρέψει άνοδο των επιτοκίων την στιγμή που αυτό επέβαλλαν οι δυνάμεις της αγοράς (ήταν πολιτικά μη αποδεκτό). Το σκεπτικό των εμπλεκομένων αρχών είχε ως εξής : εάν η Κεντρική Τράπεζα τροφοδοτούσε με υπερβάλλοντα χάρτινα αποθεματικά τις Αμερικανικές τράπεζες, τα επιτόκια στην Αμερική θα έπεφταν σε επίπεδα παρόμοια με αυτά της Μεγάλης Βρετανίας, και αυτό θα λειτουργούσε σαν φρένο στην απώλεια του Βρετανικού χρυσού και συνεπώς μιας πολιτικά επιζήμιας ανόδου των επιτοκίων.

Η Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής (FED) τα κατάφερε: σταμάτησε την απώλεια χρυσού, αλλά στην πορεία αυτής της προσπάθειας σχεδόν κατέστρεψε τις οικονομίες του κόσμου. Η υπερβολική πίστωση με την οποία η FED τροφοδότησε την οικονομία, διαχύθηκε στο Χρηματιστήριο δημιουργώντας μία φανταστική κερδοσκοπική έκρηξη τιμών. Με καθυστέρηση, οι αξιωματούχοι της FED προσπάθησαν να απορροφήσουν την υπερβάλλουσα ρευστότητα και τελικώς κατάφεραν να σταματήσουν την κερδοσκοπική φούσκα. Αλλά ήταν πολύ αργά: το 1929 οι κερδοσκοπικές ανισορροπίες είχαν γίνει τόσο συντριπτικές ώστε οι ενέργειες της FED προκάλεσαν οξύτατη συρρίκνωση και εν συνεχεία κατάρρευση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης. Σαν αποτέλεσμα, η Αμερικανική οικονομία κατέρρευσε. Η Μεγάλη Βρετανία τα πήγε ακόμη χειρότερα, και αντί να εξομαλύνει όλες τις συνέπειες της προηγηθείσας ανόητης πολιτικής, εγκατέλειψε τελείως τον κανόνα χρυσού το 1931, ισοπεδώνοντας όποια υπόλοιπα εμπιστοσύνης είχαν απομείνει και προκαλώντας σειρά τραπεζικών καταρρεύσεων σε παγκόσμια κλίμακα. Οι οικονομίες όλου του κόσμου βυθίστηκαν στην Μεγάλη Ύφεση του 1930.

Με λογική παρόμοια αυτής της προηγούμενης γενεάς, οι κρατιστές υποστήριξαν ότι ο κανόνας χρυσού κυρίως ευθύνετο για την πιστωτική κατάρρευση που οδήγησε στην Μεγάλη Ύφεση. Εάν ο κανόνας χρυσού δεν ίσχυε, έλεγαν, η εγκατάλειψη των πληρωμών σε χρυσό από την Μ. Βρετανία το 1931 δεν θα είχε προκαλέσει την κατάρρευση των τραπεζών σε όλο τον κόσμο. (Η ειρωνεία ήταν ότι από το 1913 βρισκόμασταν όχι σε κανόνα χρυσού αλλά σε αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν "μικτός κανόνας χρυσού" - ωστόσο το φταίξιμο αποδόθηκε στον χρυσό.)


Αλλά η αντίθεση σε οποιαδήποτε μορφή κανόνα χρυσού - από ένα αυξανόμενο αριθμό υποστηρικτών του 'κράτους ευημερίας' - στην πραγματικότητα είχε σαν αφετηρία μια πολύ πιό ύπουλη σκέψη: την επίγνωση ότι ο κανόνας χρυσού είναι ασύμβατος με τις χρόνιες ελλειμματικές δαπάνες (το έμβλημα του 'κράτους ευημερίας'). Εάν απογυμνωθεί από την ακατάληπτη ακαδημαϊκή φρασεολογία του, το κράτος ευημερίας δεν είναι παρά ένας μηχανισμός μέσω του οποίου οι κυβερνήσεις δημεύουν τον πλούτο των παραγωγικών μελών της κοινωνίας προκειμένου να στηρίξουν μια ευρύτατη γκάμα 'σχεδίων ευημερίας'. Ένα μεγάλο μέρος της δήμευσης πραγματοποιείται μέσω φορολογίας. Αλλά οι κρατιστές της ευημερίας γρήγορα κατάλαβαν ότι εάν θέλουν να διατηρήσουν την πολιτική τους δύναμη, η φορολογία έπρεπε να είναι περιορισμένη και θα έπρεπε να καταφύγουν σε προγράμματα μαζικών δαπανών μέσω ελλειμμάτων, θα έπρεπε δηλαδή να δανειστούν χρήματα εκδίδοντας κρατικά ομόλογα, για να χρηματοδοτήσουν μεγάλης κλίμακας δαπάνες ευημερίας.

Σύμφωνα με τον κανόνα χρυσού, το ποσόν της πίστωσης που μία οικονομία μπορεί να αντέξει προσδιορίζεται από τα απτά περιουσιακά στοιχεία της οικονομίας αυτής, εφόσον κάθε εργαλείο πίστης είναι σε τελευταία ανάλυση μια απαίτηση έναντι απτών περιουσιακών στοιχείων. Ωστόσο, τα κρατικά ομόλογα δεν καλύπτονται με απτό πλούτο, παρά μόνον με την υπόσχεση του κράτους να πληρώσει από μελλοντικά φορολογικά έσοδα, και ως εκ τούτου διατίθενται με δυσκολία στις αγορές. Ένας μεγάλος όγκος νέων κρατικών ομολόγων μπορούν να διατεθούν στο κοινό μόνον με σταδιακά αυξανόμενα επιτόκια. Έτσι, οι κρατικές ελλειμματικές δαπάνες περιορίζονται δραστικά κάτω από τον κανόνα χρυσού.


Η εγκατάλειψη του κανόνα χρυσού κατέστησε δυνατόν για τους κρατιστές ευημερίας να χρησιμοποιήσουν το τραπεζικό σύστημα σαν όχημα ατελείωτης πιστωτικής επέκτασης. Δημιούργησαν χάρτινα αποθεματικά υπό την μορφή κρατικών ομολόγων τα οποία -μέσω ενός πολύπλοκου τρόπου- οι τράπεζες δέχονται εις αντικατάσταση απτών περιουσιακών στοιχείων και τα μεταχειρίζονται σαν να ήταν πραγματικές καταθέσεις, δηλαδή το αντίστοιχο αυτού που παλαιότερα ήταν κατάθεση χρυσού. Ο κάτοχος κρατικού ομολόγου ή τραπεζικής κατάθεσης που δημιουργήθηκε από χάρτινα αποθεματικά πιστεύει ότι έχει βάσιμη απαίτηση πάνω σε πραγματικά περιουσιακά στοιχεία. Αλλά γεγονός είναι ότι σήμερα υπάρχουν περισσότερες εκκρεμείς απαιτήσεις απ' ότι πραγματικά περιουσιακά στοιχεία.

Ο νόμος προσφοράς και ζήτησης δεν μπορεί να παραβιαστεί. Καθώς η προσφορά χρήματος (απαιτήσεων) αυξάνεται σε σχέση με την προσφορά απτών περιουσιακών στοιχείων στην οικονομία, οι τιμές πρέπει τελικά να ανέβουν. Έτσι τα κέρδη που αποταμιεύτηκαν από τα παραγωγικά μέλη της κοινωνίας χάνουν αξία σε σχέση με τα προϊόντα. Όταν τα λογιστικά βιβλία της οικονομίας τελικά ισοσκελισθούν, βρίσκεται ότι η απώλεια αξίας αντιπροσωπεύει τα αγαθά που η κυβέρνηση αγόρασε για παροχή ευημερίας ή άλλους σκοπούς με χρηματικά έσοδα από κρατικά ομόλογα που χρηματοδοτήθηκαν μέσω τραπεζικής πιστωτικής επέκτασης.

Όταν απουσιάζει ο κανόνας χρυσού, δεν υπάρχει τρόπος να προστατευτούν οι αποταμιεύσεις από δήμευση μέσω πληθωρισμού. Δεν υπάρχει ασφαλής αποθήκευση αξίας. Εάν υπήρχε, η κυβέρνηση θα έπρεπε να κηρύξει παράνομη την κατοχή της, όπως έκανε στην περίπτωση του χρυσού**. Εάν όλοι αποφάσιζαν, για παράδειγμα, να μετατρέψουν όλες τις τραπεζικές καταθέσεις σε ασήμι ή χαλκό ή οποιοδήποτε άλλο αγαθό, και ως εκ τούτου απέφευγαν να δεχτούν επιταγές σαν πληρωμή των προϊόντων, οι τραπεζικές καταθέσεις θα έχαναν την αγοραστική τους δύναμη και η κρατικά-δημιουργημένη τραπεζική πίστη θα ήταν άχρηστη σαν απαίτηση επί αγαθών. Η οικονομική πολιτική του κράτους ευημερίας έχει σαν απαίτηση να μην υπάρχει τρόπος για τους κατόχους πλούτου να προστατέψουν τον εαυτό τους.

Αυτό είναι το άθλιο μυστικό για τις ύβρεις κατά του χρυσού από τους κρατιστές της ευημερίας. Οι ελλειμματικές δαπάνες είναι απλούστατα ένας μηχανισμός για την κρυφή δήμευση του πλούτου. Ο χρυσός στέκεται εμπόδιο σ' αυτήν την δόλια διαδικασία. Είναι ο προστάτης των δικαιωμάτων της ιδιοκτησίας. Εάν κάποιος τα κατανοήσει αυτά, δεν θα έχει καμία δυσκολία να καταλάβει την αντίθεση των κρατιστών προς τον κανόνα χρυσού.

--------------------------------
* (Σ.τ.Μ.) : κρατιστές- μεταφορά στην ελληνική του αγγλικού όρου statists.

επιστροφή


** (Σ.τ.Μ.)²: το 1933, μετά το Μεγάλο Κραχ, η κυβέρνηση Ρούσβελτ κήρυξε παράνομη την κατοχή χρυσού (!) και υποχρέωσε τους κατόχους να το ανταλλάξουν σε "μετατρέψιμα" χαρτονομίσματα. Η κατοχή χρυσού έγινε ξανά νόμιμη στα τέλη της δεκαετίας 1970.

επιστροφή

***