Η τιμη του γαλατος και η χαμενη τιμη του ανταγωνισμου

Αποτι καταλαβα εχει γινει αρκετη φασαρια τελευταια σχετικα με την Αρχη Ανταγωνισμου και μια ιστορια πιθανης δωροδοκιας αξιωματουχων της Αρχης. Δεν θα συζητησω τις λεπτομερειες στο θεμα γιατι ακομα ειναι πολυ φρεσκο και δεν εχω αρκετα στοιχεια. Εχω ομως μερικες παρατηρησεις.

Η Αρχη Ανταγωνισμου ειναι απαραιτητος θεσμος σε μια συγχρονη οικονομια. Ο Ανταμ Σμιθ ειχε πει (χονδρικα):

σπανια συναντιωνται ανθρωποι απο την ιδια αγορα, ακομα και για ψυχαγωγια και χαρα, χωρις να καταλήξουν συντομα σε μια συνωμοσια κατα του κοινου...

Πραγματικα, σχεδον ολα τα βασικα θεωρηματα των οικονομικων βασιζονται στην ελλειψη σοβαρης συνεννοησης* εκ μερους των παραγωγων. Η Αρχη Ανταγωνισμου ειναι η αρμοδια αρχη που εμποδιζει αυτην την συνεννοηση και ελεγχει συνεχως αν υπαρχουν πρακτικες παρεμποδισης του ανταγωνισμου. Επισης μπορει να επεμβει αν μια εταιρεια εκμεταλλευεται την δεσποζουσα θεση της σε μια αγορα για να παρεμποδισει τον ανταγωνισμο (βλ. Μαϊκροσοφτ). Υπαρχουν μικροδιαφορες μεταξυ των ειδικων για το τι συνιστα "εκμεταλλευση δεσποζουσας θεσης" κτλ, αλλα κανεις δεν αμφισβητει την αναγκη υπαρξης μιας Αρχης ανταγωνισμου. Εδω να σημειωσουμε οτι αυτη η Αρχη δεν εχει καμμια σχεση με την αγορανομια, δεν ασχολειται με την ποιοτητα των προϊοντων ουτε βεβαια με την "ακριβεια"** αφ εαυτου. Επεμβαινει μονο οταν οι εταιρειες σε μια αγορα αθεμιτα εμποδιζουν τον ανταγωνισμο, με σκοπο να ανεβασουν τις τιμες.

Η Ελλαδα ειναι σχετικα νεα στο παιχνιδι των Ανεξαρτητων Αρχων. Παρολαυτα ειναι νομιζω εντυπωσιακο δειγμα της κακοδαιμονιας μας οτι εγινε ολη αυτη η υποθεση τωρα. Δεν εχω ακουσει ποτε παρομοια υποθεση διαφθορας σε Αρχη Ανταγωνισμου του ανεπτυγμενου κοσμου, που να φτανει σε τετοιο επιπεδο. Ακομα και αν οι κατηγοριες ειναι αναληθεις, το οτι σε κανεναν δεν φαινεται περιεργο ή απιθανο να εχουμε διαφθορα τοσο ψηλα ειναι τρομερα ανησυχητικο. Νομιζω αυτο σημαινει κατι σχετικα απλο για την Ελλαδα. Ειναι πολυ κακη ιδεα σε αυτην την χωρα να δινεις σημαντικη δυναμη σε κρατικους λειτουργους που δεν λογοδοτουν σε κανεναν. Ετσι, η Αρχη Ανταγωνισμου πρεπει να υποχρεουται σε εξαντλητικη διαφανεια οσον αφορα τις πραξεις της και να εχει καλα ορισμενο πεδιο δρασης.

Γιατι νομιζω οτι στην Ελλαδα, στις περισσοτερες αγορες δεν εχουμε φυσικες προϋποθεσεις που ευνοουν τα καρτελ (την σοβαρη συννενοηση δηλαδη μεταξυ των παικτων που εξηγουμε κατω). Η αγορα ειναι μικρη αλλα πολυ κοντα σε αλλες πολυ μεγαλες αγορες με τις οποιες θεωρητικα εχουμε ανοιχτα συνορα. Ακομα και αν μια ελληνικη εταιρεια ειναι τεραστια για τα ελληνικα μεγεθη, ειναι πολυ μικρη για τα ευρωπαϊκα. Ετσι, εκτος ελαχιστων εξαιρεσεων, ειναι ευκολο οταν η ελληνικη αγορα εχει υψηλες τιμες, να εισελθει μια μεγαλη ευρωπαϊκη εταιρεια και να τις ριξει. Το κυριοτερο εμποδιο σε αυτο ειναι παλι το ελληνικο χταποδι της γραφειοκρατιας που με απειρα διοικητικα και φορολογικα εμποδια δυσκολευει την εισοδο ξενων παικτων. Και βεβαια οι αντιδρασεις των τοπικων συντεχνιων φερουν μεγαλο μερος της ευθυνης. Εξαιρετικο παραδειγμα για μενα ειναι το γερμανικο Μεντια Μαρκτ που συνατησε μυριες αντιδρασεις οταν ηρθε στην Ελλαδα, αντιδρασεις που ενω εχουν ξεκαθαρα βρωμικα ιδιοτελη κινητρα παρεμποδισης του ανταγωνισμου, ενισχυονται απο μια ρομαντικη σοσιαλιστικη διαθεση πολλων πολιτων που θελουν προστασια του μικρου μαγαζιου της γειτονιας.

Εδω πρεπει να γινει σαφες σε ολους: Γκρινια κατα της "ακριβειας" και προστασια του μικρου μαγαζιου δεν ειναι συμβατές ιδεες. Αν θελουμε χαμηλες τιμες, αν θελουμε να μην μας γδυνει ο καθε εγχωριος διαπλεκομενος επιχειρηματιας η απαντηση ειναι να του αφαιρεσουμε καθε δυνατοτητα διαπλοκης, να ανοιξουμε δηλαδη πληρως την αγορα. Οταν η κυβερνηση εχει υπερεξουσιες στην αγορα, η διαπλοκη με το κρατος ειναι η λογικη απαντηση για μια επιχειρηση. Οταν η αγορα ειναι ελευθερη απο κρατικες παρεμβασεις, μονο ο ανταγωνισμος σε ποιοτητα και τιμες μπορει να ανεβασει μια εταιρεια. Εσεις τι απο τα δυο θελετε? Ανταγωνισμο ή αναξιοκρατια?


ΥΓ και μια σημειωση: ο οικονομικος εθνικισμος ειναι το ιδιο καταστρεπτικος με την ρομαντικη αγαπη για τα μιζερα μαγαζακια. Οταν εμποδιζουμε ξενες επιχειρησεις απο το να μας ανταγωνιζονται ελευθερα, κανουμε κακο και στις εγχωριες. Οι αγορες με την μεγαλυτερη ελευθερια και τον μεγαλυτερο ανταγωνισμο εχουν δημιουργησει τις δυνατοτερες και δυναμικοτερες ελληνικες επιχειρησεις, τις μονες που μπορουν να ορμουν εξω απο τα συνορα και να επεκτεινονται (βλεπε πχ ελληνικες τραπεζες μετα την απελευθερωση του συστηματος). Αντιθετα οι αγορες που προστατευουμε εχουν δημιουργησει σαπιες εταιρειες σαν την Ολυμπιακη...

*σοβαρη συνεννοηση βεβαια ειναι δυσκολο να επιτευχθει καθως προϋποθετει και εφαρμοσιμοτητα των συμπεφωνημενων. Οταν τα μελη ενος καρτελ δεν εχουν οπλα να τιμωρησουν οσους αποκλινουν απο τις συμφωνιες, τοτε το καρτελ γρηγορα διαλυεται. Τετοια οπλα μπορει να ειναι μια αυξηση της παραγωγης απο εναν πολυ δυνατο παραγωγο ενος προϊοντος με μεγαλους περιορισμους στην βραχυπροθεσμη παραγωγη του (οπως η Σ.Αραβια στον ΟΠΕΚ. Το πετρελαιο θελει πολυ μακροπροθεσμες επενδυσεις για αυξηση παραγωγης και η Σ.Αραβια ειναι η μονη χωρα με ενα τοσο τεραστιο αποθεμα περισσης λανθανουσας παραγωγης που μπορει να ριξει γρηγορα στην αγορα). H αυξηση της παραγωης ριχνει τις τιμες και τιμωρει τους παραβατες. Στις χειροτερες περιπτωσεις το οπλο επιβολης μπορει να ειναι εως και απλη βια οταν εχουμε ενα καρτελ σε τοπικο επιπεδο. Αυτα τα οπλα δεν υπαρχουν ευτυχως συχνα στις σημαντικες αγορες, γιαυτο και τα επιτυχημενα καρτελ στην πραξη ειναι πολυ σπανια.
**Η λεξη ακριβεια ειναι βεβαια πληρως αδοκιμη και δεν υπαρχει σε κανενα εγχειριδιο οικονομικων. Πληθωρισμος λεγεται η εννοια.