Άνταμ Σμιθ εναντίον ελεύθερης αγοράς;

Στην Ελλάδα της ημιμάθειας, τα πάντα μπορούν να κοφτούν και να ραφτούν για να ταιριάζουν στην στρεβλή αντίληψη για τον κόσμο που έχουμε αναπτύξει σε τούτο το μικρό απομονωμένο ιδεολογικό χωριό μας (το οποίο επικοινωνεί φαίνεται μόνο με το άλλο ιδεολογικά απομονωμένο χωριό στη σύγχρονη Γαλατία).

Σιγά-σιγά με μικρές δόσεις κάθε φορά η κοινή γνώμη μπολιάζεται με ενέσεις βλακείας με τα γνωστά αποτελέσματα (να είμαστε η χώρα με τα μεγαλύτερα ποσοστά εναντίον της παγκοσμιοποίησης αλλά να μην ξέρουμε ποιά είναι τα αρνητικά της, να είμαστε εναντίον του σχεδίου Ανάν αλλά σχεδόν οι μισοί Έλληνες να μην ξέρουν να πουν ένα αρνητικό του σημείο κτλ). Αυτές οι ενέσεις βλακείας (οι αναλύσεις του μπεκρή μεζέ που θα έλεγε και ο konfet) δεν είναι τυχαίες. Έχουν στόχο (και το έχουν πετύχει) να δημιουργήσουν μια κοινή γνώμη ηλίθια και άβουλη (σχεδόν πάντα συμφωνεί σε ποσοστά άνω του 90%, ακόμα και όταν παίρνει τις πιο γελοίες αντιδραστικές θέσεις). Ο Τούχεϋ αυτής της χώρας δεν εγκαταλείπουν τον αγώνα τους.

Μια πρόσφατη τέτοια ένεση βλακείας είναι το άρθρο του κ.Βρανά στα ΝΕΑ. Ακολουθώντας τίποτα άλλο παρά πεπατημένες πρακτικές προσπαθώντει να κάνει το άσπρο μαύρο παρουσιάζοντας ακόμα και τον Άνταμ Σμιθ ως κρατικιστή! Μια ανάλυση-προσβολή της νοημοσύνης μας, χωρίς ίχνος επιχειρήματος και καμία αναφορά στο έργο του Άνταμ Σμιθ, παρά μόνο απόψεις για τη ζωή του και το "ποιός πραγματικά ήταν" που δεν αντέχει ούτε στοιχείωδους κριτικής.

Κατ'αρχήν φροντίζει από την πρώτη παράγραφο να πάρει διαζύγιο με την πραγματικότητα (ίσως για να έχει το ακαταλόγιστο για όσα θα πει παρακάτω) δηλώνοντας με στόμφο: "Άλλωστε, ούτε η παγκοσμιοποίηση υπήρξε ποτέ αυτό που μας λένε σήμερα. Ήταν πάντα συνέπεια της δράσης των κρατών και όχι της ελευθερίας των αγορών." Η παγκοσμιοποίηση όμως είναι το ακριβώς αντίθετο.

Είναι η ελευθερία των κεφαλαίων να μετακινούνται, ή των προϊόντων να πωλούνται, ή των πληροφοριών να μεταδίδονται παρά την αντίθετη θέληση των κρατών. Είναι αποτέλεσμα των τεχνολογικών εξελίξεων στις επικοινωνίες και στις μεταφορές που επιτρέπουν σήμερα την πρόσβαση στις οικονομική πληροφορία με πολύ χαμηλό κόστος σχεδόν οπουδήποτε και την μεταφορά αγαθών πολύ οικονομικότερα. Η ανάλυση του φαινομένου θα μας έπαιρνε βιβλία ολόκληρα, το πόσο άστοχος είναι ο ισχυρισμός του κ.Βρανά δεν χρειάζεται πολύ. Μπορούν να το επιβεβαιώσουν όσα κράτη προπάθησαν ή προσπαθούν να περιορίσουν και αποτυγχάνουν είτε με προστατευτικές νομισματικές επιλογές (πχ κρίσεις ΝΑ Ασίας), είτε με δασμούς (πχ ΕΕ). Ή το φαινόμενο του outsourcing στις ΗΠΑ, ή η μετακίνηση βιομηχανιών σε αναπτυσσόμενες χώρες κλτ, δείχνουν ότι τα κράτη έρχονται εκ των υστέρων να αντιμετωπίσουν συνθήκες που οι εξουσίες τους δεν επιθυμούσαν και δεν μπουρούσαν να ελέγξουν, και όχι το αντίθετο.

Θα μπορούσε κανείς να πει παρά την έλλειψη σύνδεσης με την πραγματικότητα, η άποψη του κ.Βρανά είναι μια πολιτική θέση (άρα ο παραλογισμός γίνεται αυτομάτως σεβαστός!), διαδεδομένη μάλιστα στο απομονωμένο μας χωριό. Όταν όμως αρχίζει να αναλύει τον Άνταμ Σμιθ τότε κυριολεκτικά δεν έχει ιδέα τι λέει! Είναι περισσότερο από προφανές ότι δεν έχει διαβάσει ποτέ του Άνταμ Σμιθ. Και είναι σίγουρος ότι κανένας αναγνώστης του δεν θα τον έχει διαβάσει επίσης (διότι δεν υπάρχει στην ελληνική αγορά, και η τελευταία έκδοσή του "Πλούτου των Εθνών" έχει εξαντληθεί εδώ και πολλά χρόνια). Την έλλειψη κάθε γνώσης των γραπτών του Άνταμ Σμιθ έρχεται να την καλύψει με την αγαπημένη βάση πολιτικής συζήτησης στην Ελλάδα, τα ανέκδοτα! Δεν ξέρει τι έγραψε ο Άνταμ Σμιθ αλλά ξέρει να μας πει "ποιός πραγματικά ήταν", πράγμα που οι προαγωγοί της παγκοσμιοποίησης μας κρύβουν (η αναγκαία συνωμοσιολογική αναφορά).

Με βάση απόψεις και αναλύσεις λοιπόν δεύτερα και τρίτα χέρια έρχεται να πει το εξής απίστευτο: "'Οταν λοιπόν ο Άνταμ Σμιθ έλεγε πως πρέπει να περιοριστεί ο ρόλος του κράτους, εννοούσε αποκλειστικά τον μερκαντιλισμό και τους περιορισμούς που έθεταν τα ισχυρά κράτη στο εμπόριο." Μόνο κάποιος τελείως ανίδεος θα μπορούσε να πετάξει κάτι τέτοιο. Ή κάποιος που εκτός από την δική του ασχετοσύνη είναι σίγουρος για την ασχετοσύνη του κοινού του.

Το αναλύει και πιο κάτω προσπαθώντας να μας πείσει κιόλλας ότι το laissez faire στην πραγματικότητα σημαίνει περισσότερη κρατική παρέμβαση! "Ο Σμιθ αποστρεφόταν τους περιορισμούς στο εμπόριο, είτε αυτοί προέρχονταν από τα μονοπώλια είτε από τα κράτη. Ήθελε το κράτος να προωθεί την εγχώρια παραγωγή και το ελεύθερο εμπόριο - πολιτική που έμεινε γνωστή ως «Laissez faire» (τόσο πολύ μίσησαν οι Άγγλοι αυτή την αιρετική ιδέα, που αρνήθηκαν να της δώσουν αγγλικό όνομα). Το «Laissez faire», που πάνω κάτω θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε «Αφήστε τα ελεύθερα», κάθε άλλο παρά εννοούσε αυτό. Εννοούσε μια ενεργό κρατική πολιτική που θα αντιδρούσε στον μερκαντιλισμό." Η διαστέβλωση είναι τόσο χονδροειδής που γίνεται γραφική. Είναι όμως συνέχεια μια παράδοσης γκαιμπελισμού στη χώρα μας (λέγε λέγε συνέχεια ψέματα, στο τέλος κάτι θα μείνει-όσο μεγαλύτερο το ψέμα τόσο πιο πιστευτό είναι) που έχει κάνει την ελληνική γνώμη τόσο αρνητική στον φιλελευθερισμό.

Ο Άνταμ Σμιθ ήταν υπέρμαχος της ελευθερίας όχι μόνο στο εξωτερικό εμπόριο, όπως θέλει να μας πείσει το άρθρο του κ.Βρανά, αλλά και της ελευθερίας στις συναλλαγές εντός των συνόρων. Είναι τόσο εξόφθαλμα τα ψέματα του κ.Βρανά που δεν έχει κανείς παρά να ανατρέξει στον "Πλούτο των Εθνών" (όπου το ζήτημα του εξωτερικού εμπορίου και του μερκαντιλισμού δεν καταλαμβάνει περισσότερο από το 1/5 του βιβλίου, το βιβλίο IV).

Τι σχέση έχουν όσα γράφει το βιβλίο με την παραποίηση του κ.Βρανά; It is the highest impertinence and presumption, therefore, in kings and ministers, to pretend to watch over the economy of private people, and to restrain their expense. They are themselves always, and without any exception, the greatest spendthrifts in the society. Let them look well after their own expense, and they may safely trust private people with theirs. If their own extravagance does not ruin the state, that of their subjects never will. (Βιβλίο II, Κεφάλαιο III)

Πόσο ποιο ξεκάθαρα έπρεπε να διατυπώσει ο Άνταμ Σμιθ τις υποχρεώσεις του κράτους ώστε να μην τον μετατρέπουν οι σύγχρονοι Γκαίμπελς σε κρατικστή; According to the system of natural liberty, the sovereign has only three duties to attend to ... first, the duty of protecting the society from the violence and invasion of other independent societies; secondly, the duty of protecting, so far as possible, every member of the society from the injustice or oppression of every other member of it, or the duty of establishing an exact administration of justice, and thirdly, the duty of erecting and maintaining certain public works and certain public institutions, which it can never be for the interest of any individual, or small number of individuals, to erect and maintain... (Βιβλίο IV, Κεφάλαιο IX)

Δεν έχει ακούσει ποτέ ο κ.Βρανάς για το "αόρατο χέρι" των ελεύθερων αγορών που κατανέμει τους πόρους καλύτερα από την κρατική παρέμβαση; Every individual...generally, indeed, neither intends to promote the public interest, nor knows how much he is promoting it. By preferring the support of domestic to that of foreign industry he intends only his own security; and by directing that industry in such a manner as its produce may be of the greatest value, he intends only his own gain, and he is in this, as in many other cases, led by an invisible hand to promote an end which was no part of his intention. (Βιβλίο IV, Κεφάλαιο II)

Το Wealth of Nations δεν μπόρεσα να το βρω στην Ελλάδα οτάν το έψαχνα. Το ίντερνετ, το amazon και η παγκοσμιοποίηση παρέκαμψαν τις αγκυλώσεις των Ελλήνων εκδοτών και βιβλιοπωλών και την πνευματική ξηρότητα που έχουν επιβάλλει. Για όσους δεν θέλουν να παραγγείλουν το βιβλίο μπορούν να το βρουν στα δωρεάν downloads μας.

Το laissez faire δεν είναι ούτε έκφραση ούτε πολιτική που ξεκίνησε με τον Άνταμ Σμιθ. Ξεκίνησε από τους Γάλλους φυσιοκράτες των τελών του 17ου-αρχών του 18ου αιώνα. Η φράση έμεινε ιστορική όταν ο Colbert, υπουργός οικονομικών της Γαλλίας του Λουδοβίκου XIV, έντονα κρατικιστής που πίστευε στη βαριά φορολογία ως μέσο πλουτισμού του κράτους, σε μια συνάντηση με εκπροσώπους των παραγωγικών τάξεων τους ρώτησε πώς μπορεί να τους βοηθήσει. Η απάντηση που πήρε ήταν: laissez nous faire, αφήστε μας ελεύθερους (από το κράτος, τους φόρους και την παρεμβατικότητά του).

H δε συσχέτιση με το σήμερα κυμαίνεται στα ίδια υψηλά επίπεδα ασυμβατότητας με την πραγματικότητα. Πέρα από γεγονός ότι ένα νόμισμα δεν μπορεί να κρατηθεί τεχνητά ισχυρό χωρίς συνέπειες ή ότι ούτε το εμπορικό ισοζύγιο μπορεί να είναι αρνητικό μονίμως χωρίς επίσης συνέπειες ας δούμε την λογική του παραλόγου. Όταν υπάρχει προστατευτισμός οι ΗΠΑ κατηγορούνται οργώς ότι δεν επιτρέπουν την πρόβαση των προϊόντων των φτωχότερων χωρών στις αγορές τους (ορθή κατηγορία αν ίσχυε, μόνο που οι ΗΠΑ έχουν τους χαμηλότερους δασμούς από όλους στα προϊόντα των φτωχώτερων χωρών) ενώ όταν αγοράζουν τα προϊόντα τους κατηγορούνται ότι δημιουργούν εξαρτήσεις!

Πολλά από όσα έλεγε ο Άνταμ Σμιθ πριν από 200+ χρόνια γνωρίζουμε ότι δεν ισχύουν σήμερα. Σε ακόμα όμως περισσότερα από όσα έλεγε επιβεβαιώθηκε από την σύγχρονη οικονομική επιστήμη. Μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί μαζί του. Δεν μπορεί όμως να διαστεβλώνει το έργο του για το ταιριάξει με την δική του πολιτική αντίληψη της πραγματικότητας.