Πέμπτη, Δεκεμβρίου 07, 2006

Προπαγάνδα στα σχολεία

Τον Αύγουστο του 1914, ένα παραλήρημα ενθουσιασμού ξέσπασε σε όλες της μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το μεγάλο γεγονός που γιόρταζαν τρισευτυχισμένοι όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί ήταν η αρχή του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, που θα ήταν η πρώτη βιομηχανοποιημένη σφαγή, σε μέγεθος, ένταση και φρίκη που δεν είχαν καν διανοηθεί μέχρι τότε. Οι Γερμανοί και οι Γάλλοι έτρεξαν με ενθουσιασμό να ανταποκριθούν στο κάλεσμα της επιστράτευσης. Οι Βρετανοί (που δεν είχαν υποχρεωτική στράτευση) εθελοντές που εμφανίστηκαν στα στρατολογικά γραφεία ήταν τόσοι πολλοί που αναγκάστηκαν να τους διώξουν!

Και αυτό ήταν μόνο στην αρχή, όπου η άγνοια του νέου τρόπου πολέμου ήταν καθολική. Όμως αυτή η τύφλωση συνεχίστηκε για σχεδόν 3 χρόνια, όταν η θέληση των στρατιωτών για βέβαιο, περιττό και αχρείαστο θάνατο άρχισε να κάμπτεται (εξεγέρσεις στον Γαλλικό Στρατό κτλ). Μέχρι τότε βάδιζαν σε πυκνές παράλληλες σειρές και θερίζονταν από τα νέα πολυβόλα, τα σράπνελ και το τροματικής ισχύος πυροβολικό. Στο Δυτικό Μέτωπο η σκέψη των ηγετών είχε αγγίξει τα όρια της απόλυτης ηλιθιότητας. Κι όμως οι νέοι όλης της Ευρώπης βάδιζαν προς τον σίγουρο θάνατο κατά μάζες, χωρίς η θυσία τους να αποσκοπεί σε τίποτα το πρακτικά αντιληπτό σε αυτούς.

Τι ήταν όμως αυτό που οδήγησε τόσο μαζικά τους ευρωπαϊκούς λαούς στην κατάργηση κάθε ενστίκτου και λογικής αυτοσυντήρησης; Πόσο ισχυρό ήταν το δηλητήριο της σκέψης που είχαν ποτιστεί όλοι οι λαοί ώστε εργάτες και αστοί, σοσιαλιστές και συντηρητικοί, πολεμοχαρείς και πασιφιστές να δείξουν όχι μόνο πρωτοφανή σύμπνοια αλλά πρωτοφανή προθυμία να σκοτωθούν χωρίς κανενός η χώρα να έχει υποστεί ακόμα εισβολή αλλά και να δέχονται να σκοτωθούν χωρίς κανένα προφανές ώφελος; O πόλεμος των χαρακωμάτων ήταν πλήρες διαζύγιο με την στρατηγική, με κυριότερη επιδίωξη να σκοτωθούν όσο περισσότεροι γίνεται για να κερδίσει η πλευρά με την μεγαλύτερη ανθρώπινη εφεδρεία. Πώς όμως εκατομμύρια ανεξάρτητα σκεπτόμενα άτομα έγιναν αρχικά μια άμορφη μάζα και μετά μια άμορφη μάζα πτωμάτων; Δεν έχουμε παρά να ανατρέξουμε στα ίδια τους τα λεγόμενα, τις επιστολές των απλών ανθρώπων, τα άρθρα των εφημερίδων της εποχής, την μουσική της εποχής.

Και αυτό που βλέπει κανείς ξεκάθαρα δεν είναι άλλο από έναν καταλυτικό, σαρωτικό και χωρίς αντίπαλο κρατικό εθνικισμό. Έναν εθνικισμό που ποτίστηκε στους λαούς της Ευρώπης τα προηγούμενα 50 χρόνια κυρίως μέσω της συστηματικής προπαγάνδας του σχολείου, που τότε έγινε υποχρεωτικό. Χρειάστηκαν όμως χρόνια πολέμου και εκατομμύρια νεκρών για να αρχίσουν να γίνονται αντιληπτές οι καταστροφικές συνέπειες και τα αδιέξοδα του εθνικισμού, για να γεννηθούν οι πρώτες μαζικές αμφιβολίες απέναντί στα ιδεολογήματά του, και τελικά χρειάστηκε η ολοκληρωτική διάλυση των ευρωπαϊκών κοινωνίων με τον Β'ΠΠ και ο κίνδυνος της ΕΣΣΔ, για να μπουν σε μια διαφορετική τροχιά πολιτικής συμπεριφοράς. Αν μιλήσουμε με όρους της θεωρίας του Ντώκινς περί μιμιδίων, ο εθνικισμός πρόκειται για ένα μιμίδιο πρωτοφανούς διεισδυτικότητας.

Φυσικά δεν εμφανίστηκε δια μαγείας στα μέσα του 19ου αιώνα. Πρόκειται κύρια για φαινόμενο που αναπτύχθηκε όταν άρχισε η οργάνωση των κρατών-εθνών. Παρότι η εθνική συνείδηση προϋπήρχε, μόνο τότε άρχισε να χρησιμοποιείται σαν συνεκτικός δεσμός του κράτους. Η έννοια του έθνους ως συνεκτικού δεσμού δεν είναι ανώτερη ποιοτικά από κανένα άλλο δεσμό, π.χ. την γέννηση σε ένα τόπο, την πίστη σε μια φατρεία, μια δυναστεία ή ένα θρησκευτικό δόγμα κτλ. Ήταν όμως απαραίτητη για τον σχηματισμό εθνικών κρατών (που διαθέτοντας ενιαίες, ομογενείς, διευρυμένες αγορές, ενιαίο εκπαιδευτικό και διοικητικό σύστημα, ισχυρό εθνικό στρατό κτλ διαμόρφωσαν θεσμούς που έδωσαν λύση σε πολλά προβλήματα της φεουδαλικής κοινωνίας) όπως η μυθολογία έδενε τα μορφώματα των πόλεων κρατών.

Με την διαδικασία όμως την υποχρεωτική εκπαίδευσης έγινε όχι απλά ένας συνεκτικός δεσμός μεταξύ των πολιτών, αλλά ένα πανίσχυρο εργαλείο ιδεολογικής χειραγώγησης εκ μέρους του κράτους. Το κυριότερο μέσο διοχέτευσης αυτής της κρατικής προπαγάνδας στα σχολεία, για την εθνική συσπείρωση και διείσδυση του εθνικισμού, ήταν το μάθημα της ιστορίας. Ακόμα και στην Ελλάδα εκείνης της εποχής, συντάχθηκε η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Παπαρηγόπουλου, ένα προπαγανδιστικό έργο που ενσωμάτωνε το σύνολο των ιστορικών μύθων που ήταν αναγκαίοι για την δημιουργία του ελληνικού εθνοτικού εθνικισμού, του υπόβαθρού της ενοποιήσης των πληθυσμών της Ελλάδας, που δεν ήταν ακριβώς ομοιογενείς, αλλά και της επεκτατικής της πολιτικής.

Η ιστορία προσφέρεται για μια τέτοια χρήση καθώς είναι αδύνατον να προσδιοριστούν ακριβώς τα γεγονότα του παρελθόντος και οι συνθήκες που οδήγησαν σε αυτά. Είναι τόσο μεγάλο το πλήθος (ουσιαστικά άπειρο) των αναγκαίων πληροφοριών που απαιτούνται που κανείς δεν μπορεί να αποφανθεί για κάποιο γεγονός χωρίς να κάνει απλουστευτικές γενικεύσεις. Συνήθως αντιλαμβανόμαστε την ιστορία ως την καταγραφή των γεγονότων που αφορούν την πολιτική εξουσία και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Όμως καμία ανάλυση αυτών των παραμέτρων δεν μπορεί να είναι πλήρης χωρίς την ενσωμάτωση όλων των πτυχών την κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής του παρελθόντος, πράγμα σχεδόν αδύνατο ακόμα και θεωρητικά.

Ο Πόππερ στα έργα του "Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι Εχθροί της" και "Η Ένδεια του Ιστορικισμού" απογυμνώνει την ιστορία από το κύρος, πάνω στο το οποίο προσπαθούν τα διάφορα ιδεολογήματα να στήσουν την αξιοπιστία τους. Για τον Πόππερ δεν μπορεί να υπάρξει μια πλήρως αντικειμενική καταγραφή της ιστορίας παρά μόνο ερμηνείες της ανάλογα με την οπτική σκοπιά του παρατηρητή, που ανάλογα με τα διαθέσιμα στοιχεία έχουν μεγαλύτερο ή μικρότερο κύρος, ποτέ όμως καθολικό. Η ιστορία λοιπόν εύκολα γίνεται υποκειμενική μιας και επιδέχεται ερμηνείες και οπτικές και γι’αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει επιστημονική γνώση, αφού τα πορίσματά της δεν μπορούν να γίνουν καθολικά αποδεκτά, ούτε να οδηγήσουν στη διατύπωση ευρύτερων ιστορικών νόμων (μέρος της κριτικής του προς τον μαρξισμό) αφού κάθε γενίκευση είναι παρακινδυνευμένη (μεγάλη παγίδα του ιστορικισμού). Όμως επειδή η "ιστορική αλήθεια" είναι κάτι που γίνεται ευρέως αποδεκτό και δεν αμφισβητείται από τους κοινούς ανθρώπους, η ιστορία (μέσω των κατάλληλων της ερμηνειών) έγινε ο ιδανικός φορέας για την διάχυση του εθνικισμού και στη στήριξη της έννοιας του έθνους-κράτους.

Η επιστημονική ιστορία απαιτεί πολλή προσοχή, πολλαπλές οπτικές, συνθετικές ερμηνείες και πολύ μεγάλες επιφυλάξεις. Χωρίς όμως την σιγουριά και το κύρος της αδιαμφισβήτητης αλήθειας, είναι δύσκολο να γίνει πολιτικά εκμεταλλεύσιμη, και σίγουρα είναι ακόμα πιο δύσκολο να δωθεί με τέτοιο απλουστευτικό τρόπο ώστε να αποτελεί αποτελεσματική προπαγάνδα για την σχολική ηλικία. Αυτοί που σήμερα αντιδρούν στις αλλαγές των νέων ιστορικών βιβλίων δεν αντιδρούν για υπερασπιστούν μια αντικειμενική ιστορική αλήθεια. Υπερασπίζονται μια εθνικιστική ιδεολογία όπως τροφοδοτείται από μονόπλευρες θεωρήσεις των ιστορικών γεγονότων. Επιζητούν την διαιώνιση μιας προπαγάνδας, την οποία όλοι γνωρίσαμε και τα θαυμαστά της αποτελέσματα βλέπουμε σε κάθε δημοσκόπηση.

Αυτό όμως που χρειάζεται για να όμως δεν είναι η αντιστροφή της προπαγάνδας. Δεν είναι η προβολή μιας διαφορετικής πολιτικής άποψης και άλλων ιδεολογημάτων στη θέση των παρωχημένων. Λύση είναι να τελειώνουμε με την κεντρικά καθορισμένη ιδεολογική καθοδήγηση, οποιουδήποτε χρώματος και οποιασδήποτε κατεύθυνσης. Και η πρακτικότερη λύση για αυτό είναι η αποκέντρωση του σχεδιασμού του εκπαιδευτικού προγράμματος σε κάθε σχολείο χωριστά, η ελεύθερη επιλογή σχολείων από τους γονείς (κουπόνια) και η κρατική πιστοποίηση γνώσεων ενός συνόλου γλωσσικών και επιστημονικών (ιδεολογικά ουδέτερων) γνωστικών τομέων με εξετάσεις. Η ιστορία δεν πρόκειται ποτέ να έχει ένα αντικειμενικό και ουδέτερο σχολικό σύγγραμμα. Αυτό όμως που πρέπει να αποφύγουμε είναι η κρατικά επιβαλλόμενη προπαγάνδα δια μέσου της, που δίνει πρωτοφανή ιδεολογική εξουσία με μακροπρόθεσμες συνέπειες σε όποιον την ελέγχει. Και αυτό μπορεί να το διασφαλίσει η συνειδητή επιλογή των γονέων, ο ανταγωνισμός των σχολείων και η διαφοροποίηση μεταξύ τους.

26 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Και τι προτεινεις να μην διδασκεται ιστορια?

gb είπε...

Καλό, αντιπολεμικό και απομυθοποιητικό το άρθρο σου.
Η διαπαιδαγώγηση και η χειραγώγηση όμως των ανηλίκων που οφείλεται στη κρατική εκπαίδευση περιορίζεται στο ένα τέταρτο,
τα υπόλοιπα προσλαμβάνονται απο την οικογένεια, τη τηλεόραση, τις εφημερίδες, τα βιβλία, το Δίκτυο κλπ.
Από τα γραφόμενα σου συμπεραίνεται ότι αρκεί η ενναετής εκπαίδευση, η μελέτη με εργασίες και η κατάργηση του ενός βιβλίου στην υπ.εκπ.

Ανώνυμος είπε...

Και η εναλλακτικη σου ειναι η απουσια κεντρικης "καθοδηγησης", δηλαδη αν ιδρυσει σχολειο κανας φασιστο βλακας και βγαζει παιδακια τυπου Hitler Jugend θα εισαι ευτυχης?

Roark είπε...

Δεν κινδυνεύω ούτε από τις "Σχολές Γεωργιάδη", ούτε από ένα ιδιωτικό σχολείο της ΚΝΕ. Όσο έχω την επιλογή, ενισχύεται η διαφοροποίηση και δεν υπάρχει κρατική γραμμή, δεν κινδυνεύω από την ομοιομορφία της σκέψης που οδήγησε σε φαινόμενα Χιτλερικής Νεολαίας.

Η Χιτλερική Νεολαία δεν ήταν η αιτία της ανόδου του ναζισμού. Ήταν το αποτέλεσμά της. Πολύ περισσότερο υπεύθυνη ήταν η κρατική εθνικιστική προπαγάνδα επί Κάιζερ που γαλούχησε γενιές Γερμανών με μια πίστη στο κράτος, και που είδαν στην αστάθεια την μεταπολεμικής Γερμανίας τον ναζισμό ως τον φορέα την παλινόρθωσης του ισχυρού κράτους-πατέρα με το οποίο είχαν μεγαλώσει.

Το αν θα διδάσκεται η ιστορία δεν αφορά το κράτος. Αφορά τον κάθε γονιό, το κάθε παιδί και τον κάθε άνθρωπο χωριστά για τον εαυτό του, αν θέλει να αναζητήσει την ταυτότητά του στο παρελθόν. Η αναζήτηση αυτή είναι μια προσωπική υπόθεση.

Αν κάποιος θέλει το παιδί του να διδαχτεί κάποιες συγκεκριμένες ιστορικές ερμηνείες στο σχολείο, ας επιλέξει ένα σχολείο που τις διδάσκει. Αν κάποιος άλλος θέλει το παιδί του να μάθει περισσότερα μαθηματικά, ας επιλέξει ένα άλλο που δεν ασχολείται με την ιστορία.

gb, πιστεύω ότι επαρκεί η 9ετής υποχρεωτική εκπαίδευση. Το πώς θα γίνεται η μελέτη είναι υπόθεση του κάθε σχολείου, και των γονιών που τα επιλέγουν αντίστοιχα. Το μόνο υποχρεωτικό ζητούμενο είναι ένα πιστοποίηση ενός συγκεκριμένου επιπέδου αναγκαίων γνώσεων (πράγμα που επιτρέπει κιόλλας χαρισματικά παιδιά να πηδάνε γρηγορότερα και τάξεις εφόσον πετυχαίνουν νωρίτερα αυτά τα επίπεδα γνώσεων).

Ανώνυμος είπε...

Το αν θα διδασκεται η ιστορια αφορα ολους μας διοτι θα πρεπει να διδασκεται. Και μην νομιζεις οτι δεν κινδυνευεις απο σχολες Γεωργιαδη. Μικρες και επιθετικες σεχτες ηταν οι φανατικοι χριστιανοι στις ΗΠΑ τωρα βγαλαν προεδρο

Roark είπε...

Το αν θα διδάσκομαι εγώ ή τα παιδιά μου ιστορία αφορά εμένα. Το ποιά υποκειμενική εκδοχή θα το σύνολο των υποκειμενικών εκδοχών της θα διδαχτώ επίσης αφορά εμένα. Και το πώς θα αποφασίσω να αυτποπροσδιοριστώ πολιτικά επίσης αφορά εμένα.

Το αν θα διδαχτείς, τι διδαχτείς και πώς θα αυτοπροσδιοριστείς δεν με αφορά, ούτε θα πρέπει να έχω λόγο σ'αυτό.

Πλαστές συλλογικές ταυτότητες, στηριγμένες σε ιστορικά, θρησκευτικά ή εθνολογικά δεκανίκια δεν χρειάζεται καμία κοινωνία ελεύθερων σκεπτόμενων πολιτών. Μόνο οι κοινωνίες κρατικού καταναγκασμού έχουν ανάγκη πλέον τέτοιων ιδεολογημάτων.

suigenerisav είπε...

Η _υποδειγματικότερη_ ανάλυση που έχω διαβάσει στο Δικτυο για το ζήτημα. Μακράν.
Απόλυτα ορθές οι επισημάνσεις σου για τη γενεση και την εξέλιξη του φαινομένου.

Διατηρώ διαφωνίες-αλλά σε ένα εντελώς έτερο επίπεδο προσέγγισης [ως προς μεθοδολογικά θέματα ιστοριογραφίας-αν προκυπταμε συνάδελφοι]..

Τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια._

kouk είπε...

Αν σας ενδιαφέρει το θέμα διαβάστε τι είχε να πει ένας άνθρωπος χωρίς κράτος και πατρίδα που έζησε την εποχή που όσα περιγράφει το άρθρο συνέβησαν:

Τίτλος: Μαθήματα για την παιδεία
Συγγραφέας: Friedrich Nietzsche
ISBN 960-7408-20-9
(Τίτλος πρωτοτύπου: Über die Zukunft unserer Bildungsanstalten)

... μιας και δεν βρήκα online το κείμενο ας μαρτυρήσω ότι από τότε η ματιά αυτού του ανθρώπου έβλεπε ότι το σχολείο ήταν το κατεξοχήν όργανο του κράτους για την διαμόρφωση πιστών υπηρέτων του.

kouk είπε...

oops! το σωστό link

Ανώνυμος είπε...

Αδυνατώ να κατανοήσω ποιοι είναι σήμερα οι προπαγανδιστές σ΄ενα δημοκρατικό και σύγχρονο Κράτος όπως η Ελλάδα.
Γιατί πρέπει ακόμη και σήμερα να κουβαλάμε τα εθνικά μας απωθημένα και να τερατοποιούμε το Κράτος. Επιτέλους, το Κράτος δεν είναι μια αυτόβουλη δύναμη που μόνο σκοπό έχει να μας βλάψει! Ούτε προπαγάνδα μπορεί να μας κάνει με τόσο εύκολο και απλό τρόπο όπως υπονοεί το άρθρο.
Το τι διδάσκεται σε ένα σχολείο σήμερα είναι απόφαση της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης των πολιτών η οποία λειτουργεί σε ένα καθεστώς νομιμότητας και όσον αφορά την εσωτερική έννομη τάξη αλλά και τη διεθνή (και αν δεν το κάνει αυτό έχει τις συνέπειες της).
Απορώ πως είναι δυνατόν να συγκρίνουμε την οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση με τον Χιτλερ και τις μεθόδους του!!!
Ας σταματήσουμε επιτέλους να μας κατατρέχει το σύνδρομο του καταδιωκόμενου!
Έχουμε την τύχη να ζούμε σε μία ελεύθερη χώρα που παρόλες τις αδυναμίες της δίνει ευκαιρίες στους ικανούς και άξιους να προχωρήσουν, μπορεί όχι όπως θα θέλαμε και όχι στο βαθμό που θα θέλαμε αλλά δεν είμαστε ούτε Ιράν ούτε Πακιστάν ούτε Βενεζουέλα!!

Ανεξάρτητα από το αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί με το να διδάσκονται στα σχολεία μόνο μαθήματα με αντικειμενική αλήθεια όπως οι θετικές επιστήμες θεωρώ απαραίτητο να τονιστεί η χρησιμότητα των κοινωνικών επιστημών (Φιλοσοφία, λογοτεχνία, ψυχολογία, κοινωνιολογία κ.τ.λ.)όσον αφορά τουλάχιστον την κοινωνικοποίηση του διδασκόμενου και την κατανόηση από αυτόν του εσωτερικού του κόσμου.
Οι κοινωνικές επιστήμες βοηθούν να δημιουργηθούν ισορροπημένοι χαρακτήρες. Αποτελούν τη βάση και τις απαραίτητες γνώσεις που πάνω σε αυτές θα ερθουν σαν συμπλήρωμα οι θετικές επιστήμες και θα δημιουργήσουν έναν πολυδιάστατο, ολοκληρωμένο με ευρύτητα πνεύματος άνθρωπο.

Harry Peitsinis είπε...

Θα συμφωνήσω με το απαράδεκτο της διδασκαλίας συγκεκριμένων ιστορικών "εκδοχών". Θυμάμαι σαν τώρα που απομνημόνευα-παπαγάλιζα βιβλία γεμάτα εθνικιστικές , φιλοσοσιαλιστικές ή ακόμα ακόμα φιλοβενιζελικές προσεγγίσεις, τουλάχιστον μονόπλευρες και υποκειμενικές.

Η υποχρεωτική εκπαίδευση ειναι καλό να περιλαμβάνει μαθήματα που να άπτονται συγκεκριμένων επιστημών (φιλολογία, θετικές επιστήμες κλπ) ώστε να μεταδίδονται στο παιδί κάποια εργαλεία κατανόησης του κόσμου, και όχι ολοκληρωμένες (αρα και μονομερείς) εκδοχές του.

Ανώνυμος είπε...

Συμφωνώ απόλυτα με το σχόλιο του Προμηθέα και βεβαίως βρίσκω το άρθρο του Roark εξαιρετικό.

Πιο σημαντικό είναι να μαθαίνουμε στο σχολεία πώς να χειριζόμαστε εργαλεία και μεθόδους που θα επιτρέψουν στο κάθε άτομο να μελετήσει όταν θέλει όποιες και όσες ιστορικές πηγές θέλει και να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα πρέπει να γίνεται στοιχειώδης αναφορά σε βασικές ιστορικές πληροφορίες αλλά να περιορίζεται αυτή η αναφορά στα δεδομένα και όχι στην προκατασκευασμένη ερμηνεία τους.

kouk είπε...

Γενικά πολύ δύσκολη υπόθεση το τι πρέπει να διδάσκεται στο σχολείο. Η δική μου άποψη είναι ότι η παιδεία πρέπει να βοηθάει στην άνθιση προσωπικοτήτων που μπορούν ταυτόχρονα να κουβαλάνε το βάρος του πολιτισμού αλλά και να το ξεπετάνε από πάνω τους όταν επιθυμούν. Αυτός ο διπλός στόχος είναι η πραγματική πρόκληση της εκπαίδευσης.

Είναι σχεδόν προφανές ότι το κράτος δεν μπορεί να βοηθήσει στην δημιουργία τέτοιων προσωπικοτήτων. Απεναντίας το κράτος ενδιαφέρθηκε για την παιδεία επειδή έγινε εφικτή η ακριβώς αντίθετη επιδίωξη: η ανατροφή ανθρώπων βαριά φορτωμένων με λίγα και επιλεγμένα από το κράτος εφόδια (λέγε με εξειδίκευση) που δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτά. Εργαλείο αλλά και προϊόν αυτής της παιδείας είναι ο κρατικός δάσκαλος που εξαρτάται διπλά από το κράτος (και για την εκπαίδευση του αλλά και για την επιβίωση του).

Το κρατικοδίαιτο σχολείο είναι και σήμερα μια δύναμη που ωθεί προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του κράτους, άσχετα αν ασκεί λιγότερη δύναμη απ'ότι συνέβαινε στην Πρωσσία. Το κράτος εξακολουθεί να ρυθμίζει το σχολείο σαν να ήταν ένα εργοστάσιο που παράγει μηχανές και τα μαθήματα του είναι η γραμμή παραγωγής.

Αν έχει αλλάξει κάτι είναι μονάχα ότι οι στρατιώτες που χρειάζεται το κράτος σήμερα είναι διαφορετικής φύσης από αυτούς που χρειαζόταν η Πρωσσία τότε. Σήμερα οι απαιτήσεις περιλαμβάνουν περισσότερη κριτική σκέψη απ'ότι τότε και αυτό φυσικά είναι κάτι καλό. Όμως αυτή η βελτίωση αποτελεί παραπροϊόν της διεργασίας της κρατικοδίαιτης εκπαίδευσης και όχι τον στόχο της.

Ο στόχος του κράτους στην εκπαίδευση επιτυγχάνεται σήμερα πολύ καλά: Τα παιδιά μαθαίνουν την επιλεκτική και επίσημη ιστορική ερμηνεία (αντί να ασκούνται στην ερμηνεία των ιστορικών πηγών). Τα παιδιά μαθαίνουν να μιλάνε και να γράφουν με ανάπηρο και ξύλινο τρόπο, αφού από όσους μελετούν την γλώσσα ούτε καν οι μέτριοι γίνονται δάσκαλοι (αυτοί γίνονται δημοσιογράφοι). Τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τα κομμάτια εκείνα της ανθρώπινης γνώσης και μόνο που είναι χρήσιμα ή ανώδυνα για το κράτος (αντί να εξασκούνται στην παραγωγή και εδραίωση νέας γνώσης). Και φυσικά το σχολείο δεν κάνει καν προσπάθεια για την καλλιέργεια της καλλιτεχνικής φύσης του ανθρώπου.

Ανώνυμος είπε...

Στράτο,

σε αυτή τη δημοκρατική Ελλάδα θυμάμαι βιβλίο γεωγραφίας Β' Γυμνασίου αν δεν κάνω λάθος, αρχές δεκαετίας του 1980 ήταν, όπου η Αλβανία παρουσιαζόταν λίγο-πολύ ως οικονομικός παράδεισος διότι είχε επιτύχει να είναι αυτάρκης, να καταναλώνει δηλαδή μόνο αυτά που παράγει... και δέκα χρόνια μετά ανοίξαν τα σύνορα και είδαμε τα καλά της αυτάρκιας. Δημοκρατικά εκλεγμένο κράτος μοίρασε αυτό το βιβλίο. Λοιπόν?

Derevirn είπε...

Εξαιρετικό post!

IdentityCafe είπε...

Εξαιρετικο αρθρο. Και να συμφωνησω με τον Κωστα! Ακομα θυμαμαι τα σλαιντς στο δημοτικο στο μαθημα που μας εδειχναν την αλβανια (μα τι σουρεαλισμος επιτελους) ως παραδειγμα αυταρκειας.
Παντως το γεγονος οτι οι ανθρωποι καθως μεγαλωνουν τρωνε τοση σαβουρα ειναι θαυμα πως τα πραγματα δεν ειναι πολυ χειροτερα!

Ανώνυμος είπε...

Η σκέψη έστω, ότι το Κράτος σήμερα μπορεί να ασκεί προπαγάνδα, θεωρώ ότι είναι πολύ απλοική και εκτός πραγματικότητας και εξηγώ...

1 Στην εποχή της πληροφορίας και των πολλών πομπών αυτής (διαδίκτυο, μέσα μαζικής ενημέρωσης, φίλοι, οικογένεια, βιβλία) είναι πιο περιορισμένος ο ρόλος του Κράτους σε σχέση με το παρελθόν στη διαμόρφωση χειραγωγημένης και μαζοποιημένης σκέψης.

2 Με την ραγδαία εξέλιξη των επιστημών, που βιώνουμε σήμερα, έχουμε καταφέρει να απαλλαχθούμε ως έθνος από πολλές προκαταλήψεις του παρελθόντος. Αρχίζουμε να αντιμετωπίζουμε τα καθημερινά μας προβλήματα με πιο ρεαλιστικό και εξορθολογισμένο τρόπο.

3 Με την σημερινή οικονομική ευημερεία που υπάρχει στη χώρα, περισσότερη από κάθε άλλη εποχή, οι Έλληνες έχουν αρχίσει και ταξιδεύουν, ζουν και σπουδάζουν στο εξωτερικό και έχουν πληθώρα διαφορετικών ερεθισμάτων που συντελούν στην διαμόρφωση κριτικής σκέψης με ότι συνεπάγεται αυτό για την δυσκολία χειραγώγησης τους.

4 Ακούγονται περισσότερο οι διαφορετικές φωνές και τα πολλά συγκρουόμενα συμφέροντα συντελούν στην λειτουργία ποιοτικότερης δημοκρατίας. Δεν υπάρχει μόνο μία πηγή εξουσίας (το κράτος) αλλά πολλές που παίζουν εξισορροπητικό παράγοντα.

5 Εξάλλου πως είναι δυνατόν να θεωρούμε ότι το κράτος σκέφτεται και λειτουργεί σαν ένας ζωντανός οργανισμός και να υποτιμάμε με αυτόν τον τρόπο τις ικανότητες και το προσωπικό στίγμα του κάθε εκπαιδευτικού?

Όσο προπαγανδιστικό και να είναι ένα σύγγραμμα (όπως η ιστορία δέσμης που ζήσμαε αρκετοί) ο ρόλος του εκπαιδευτικού παίζει καθοριστικό παράγοντα κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του. (Τι πιο τραντακτό παράδειγμα από το γεγονός ότι δεν έγιναν όλοι οι διδασκόμενοι του συγκεκριμένου συγγράμματος Βενιζελικοί).
Ακόμα και αν το σύγγραμμα ήταν απόλυτα αντικειμενικό, ένας "κακός" εκπαιδευτικός πάλι θα μπορούσε να κάνει προπαγάνδα. Ο "κακός" εκπαιδευτικός κάνει προπαγάνδα και με τα μαθηματικα!
Άρα το ζήτημα είναι ο καταρτισμός των εκπαιδευτικών.

Σίγουρα είμαι και γω υπερ του να επιλέγουμε τα σχολεία των παιδιών μας ανάλογα με την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης (όπως τέλος πάντων την ορίζει κάπιοιος).
Διαφωνώ με την προσέγγιση ότι πρέπει να τα επιλέγουμε πρωτίστως για να "αποτρέπουμε" ή "αποφεύγουμε" την προπαγάνδα του κράτους. Το να θεωρούμε την βούληση του καθηγητή βούληση του Κράτους είναι μεγάλο σφάλμα λογικής.

MetroGuardian είπε...

συγκινητικό Martingale

kouk είπε...

Στράτο,
Αν και είναι λάθος να επικεντρωνόμαστε μόνο στο θέμα της διδαχής της ιστορίας, δεν είναι καθόλου εκτός πραγματικότητας το ότι το κράτος ασκεί προπαγάνδα. Και φυσικά το γεγονός ότι η κρατική προπαγάνδα περιορίζεται σήμερα περισσότερο απ'ότι χθες δεν αλλάζει τίποτα στην πραγματικότητα του κρατικού ελέγχου του σχολείου. Γιατί είναι τουλάχιστον βάσιμο ότι η ύπαρξη εναλλακτικών παιδευτικών μηχανισμών δεν σχετίζεται καθόλου με τον βαθμό χειραγώγησης που υφίστανται οι μαθητές στο σχολείο. Ίσως τα αποτελέσματα αυτής της χειραγώγησης είναι σήμερα λιγότερο επικίνδυνα απ'ότι ήταν επί Πρωσσίας, αλλά η χειραγώγηση είναι η ίδια και η αυτή.

Συμφωνώ βεβαίως ότι η κατάρτιση των εκπαιδευτικών είναι μεγάλο ζήτημα, αλλά δυστυχώς για σένα είναι ένα ζήτημα που αναδυκνείει ακριβώς το μέγεθος της κρατικής χειραγώγησης. Όταν στην χώρα μας οι εκπαιδευτικοί εκπαιδεύονται και αυτοί από το κράτος βλέπουμε πόσο βαθιά έχει εισχωρήσει ο κρατικός έλεγχος της παιδείας. Δεν έχει σημασία ποιό είναι το "προσωπικό στίγμα" του εκπαιδευτικού γιατί είναι προϊόν του ίδιου κρατικού συστήματος εκπαίδευσης που κατόπιν εφαρμόζεται στους μαθητές. Προφανώς όσοι είμαστε υπέρ του να επιλέγει ελεύθερα ο καθένας σε ποιό σχολείο θα πάει το παιδί του, είμαστε επίσης υπέρ του να επιλέγει ελεύθερα το κάθε σχολείο ποιόν εκπαιδευτικό θα απασχολήσει.

Ανώνυμος είπε...

Αυτοί, που είναι ανυπόφοροι είναι κάτι βολεμένοι "φιλόσοφοι" (έτσι αυτοαποκαλούνται), οι οποίοι πετάνε κάτι απίστευτες βλακείες περί αιμάτων που πρέπει να ξυπνήσουν, περί συσπειρώσεως του συλλογικού ασυνειδήτου κλπ. Περιττό να σημειωθεί ότι η ηλικία τους, τούς παρέχει πλήρη δικαιολογία, ώστε σε περίπτωση σύρραξης να κάθονται μακριά (εντάξει ας είμαι δίκαιος, δεν είναι απαραίτητο ότι θα είναι και ασφαλείς)"Όλοι μπροστά και εγώ σας επιβλέπω"

Ο Πόππερ αμφέβαλλε για την επιστημονικότητα της Ιστορίας ή για την δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πρόβλεψης και διατύπωσης "σιδηρών νόμων";
Πάντως, νομίζω ότι κινδυνεύει και ο φιλελευθερισμός να πέσει σε αυτήν την παγίδα. Πολλοί λένε ότι είναι ιστορικά νομοτελειακό να επικρατήσει.Η προσπάθεια για ελεύθερη κοινωνία δεν χρειάζεται να πέφτει σε αυτές τις παγίδες.

Γεώργιος Ιακ. Γεωργάνας είπε...

Γιατί, όμως, ο εθνικισμός μπόρεσε να πείσει τόσους ;
Μήπως γιατί μια απάτη, όταν την πιστεύουν αρκετοι, γίνεται πραγματικότητα ; Κλασσικό παράδειγμα το χαρτονόμισμα ! Αφού όλοι το δέχονται, είναι πραγματικό μέσο ανταλλαγής, κι ας είναι ένα χρωματιστό χαρτί.
Τώρα, αν συσπειρωθούμε αρκετοί και έτσι μπορούμε να ληστεύουμε τους φιλελευθέρους, όπως ο συγγραφέας του άρθρου, γιατί να μην ανακηρύξουμε εαυτούς και περιούσιο έθνος ;
Μόνη επιλογή των φιλελευθέρων, τότε, δεν έίναι η κατήχηση των καταπιεστών τους, αλλά η σύμπηξη αντιπάλου δέους και, συνεπώς, η αποκήρυξη των αρχών τους. διότι πόλεμος μεκριτική και αναλυτική διάθεση δεν γίνεται.

Roark είπε...

Στράτο, ναι το σχολείο δεν είναι ο μόνος μηχανισμός προπαγάνδας σήμερα. Έχει μικρότερη ισχύ από ότι πριν 100 χρόνια.

Όμως εξακολουθεί να έχει, αφορά κρίσιμες ηλικίες που δεν έχουν τις αντιστάσεις της κριτικής απέναντι στο βιβλίο και τον δάσκαλο, και είναι ελεγχόμενος από το κράτος.

Την απόδειξη της ισχύος του, δεν έχεις παρά να την αναζητήσεις στις δημοσκοπήσεις της κοινής γνώμης σε νεαρές ηλικίες (πχ στις γνώμες για γειτονικούς λαούς).

Έχεις δίκιο όμως για τους εκπαιδευτικούς. Γι'αυτό αυτό που προτείνω είναι η επιλογή να είναι στους γονείς, που διαλέγουν σχολείο με κριτήριο, μεταξύ όλων των άλλων, και τους εκπαιδευτικούς του.

Ανώνυμος είπε...

H προπαγάνδα προυποθέτει τα εξής

Συντονισμένη και συστηματική προσπάθεια από συγκεκριμένα κέντρα εξουσίας να επιδράσουν και επηρεάσουν τους στοχευμένους αποδέκτες τους με συγκεκριμένους τρόπους και μέσα προς επίτευξη ενός συγκεκριμένου σκοπού.

Τα ερωτήματα μου λοιπόν είναι
α) ποιος ή ποιοι είναι ο ιθύνον νους της σημερινής προπαγάνδας από πλευράς κράτους? (Η λέξη Κράτος δεν μου λεέι τίποτα διότι δεν έχει οργανική υπόσταση).

β) που αποσκοπεί συγκεκριμένα?

γ) Με πιο τρόπο ακριβώς επιτυγχάνει το σκοπό του?

δ) Υπάρχει αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στο αποτέλεσμα, τη βούληση και τις πράξεις του ιθύνοντα νου?

Τονίζω ότι πρπαγάνδα δεν υπάρχει στην περίπτωση που το αποτέλεσμα οφείλεται σε τυχαίες συγκυρίες χωρίς να υπάρχει η βούληση κάποιου ιθύνοντα νου που να αποσκοπεί συγκεκριμένα σε αυτό.

Για παράδειγμα το ότι η διδασκαλία πολλών εκπαιδευτικών σήμερα καταντάει να είναι "προπαγάνδα" δεν οφείλεται σε κάποιο συνομωσιολογικό σχέδιο που εμπεριέχει όλα τα παραπάνω αλλά στην ανεπάρκεια τους.

Μην συγχέουμε το μονοπώλιο εκπαίδευσης των καθηγητών από το κράτος με προσπάθεια ελέγχου και χειραγώγησης αυτών και κατά συνέπεια άσκησης προπαγάνδας στους μαθητές.
Προφανώς οι εκπαιδευτικοί που αποφοιτούν από τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ανεπαρκείς όπως κάθε άλλος πτυχιούχος αλλά αυτό δεν οφείλεται σε κάποιο ανώτερο σχέδιο αλλά στην γενικότερη προβληματική λειτουργία του Δημοσίου στην Οικονομία.
Γιαυτό άλλωστε και όλοι εδώ είμαστε υπέρ της ιδιωτικής εκπαίδευσης.

kouk είπε...

Στράτο, συμφωνώ με το τελευταίο σχόλιο σου. Είναι λάθος να φανταζόμαστε κάποιον ιθύνων οργανικό νου να ασκεί προπαγάνδα με βάση κάποιο σκοπό. Όμως δεν είναι εντελώς παράλογο να αντιμετωπίζουμε το κράτος σαν έναν οργανισμό γιατί παρουσιάζει κάποια από τα χαρακτηριστικά τους (π.χ. ομοιόσταση). Με τον ίδιο τρόπο που ένας οργανισμός απορρίπτει ή αντιδρά απέναντι σε ένα αγκάθι, έτσι και το κράτος αντιδρά (βίαια ή μη) στα αγκάθια που το πλήττουν. Φυσικά η αντίδραση προέρχεται από τους ανθρώπους που έχουν αποκτήσει έναν κρατικό ρόλο και που ταυτίζουν τα συμφέροντα τους με αυτά του κράτους. Έτσι και ένα μεγάλο ποσοστό των εκπαιδευτικών έχει φτάσει εκεί που είναι χάρην του κράτους και αναλαμβάνει να είναι το φερέφωνο του κράτους. Δεν είναι θέμα ανεπάρκειας (μια χαρά συνδικαλιστές βγάζουν τα ελληνικά πανεπιστήμια) αλλά επάρκειας στο λάθος πράγμα.

Ανώνυμος είπε...

Οπουδήποτε υπεισέρχεται το υποκειμενικό στοιχείο μεταξύ της αναμετάδοσης ενός γεγονότος ,υπάρχουν προβλήματα όπως αυτά που αναφέρει το Roark. Είναι το ίδιο με μία "χρωματισμένη" εφημερίδα που αν και οφείλει απλά να αναπαραστήσει την επικαιρότητα ,τη διαστρεβλώνει για να εξυπηρετήσει συγκεκριμένα συμφέροντα.
Μπορούμε όμως να έχουμε απόλυτη γνώση του παρελθόντος; Πέρα από κάποιο σημείο όχι. Εκεί μπαίνουν οι ιστορικοί αναλυτές που κάνουν μια όσο το δυνατόν πιο ακριβή και αντικειμενική εκτίμηση γεγονότων του παρελθόντος για τα οποία δεν έχουμε απτά στοιχεία (π.χ. ο δίσκος της Φαιστού).
Θα μου πει τώρα κάποιος ,γιατί στην ιστορία του 20ου αιώνα ,όπου μέσα καταγραφής υπήρχαν αλλά και μπορούσαν άνθρωποι να καταγράψουν τα γεγονότα όταν αυτά συνέβαιναν ,εκεί ακριβώς να εντοπίζεται το πρόβλημα των διαφορετικών "ύποπτων" εκδοχών γύρω από το ίδιο γεγονός;
Γιατί επειδή ακριβώς οι άνθρωποι είχαν γνώση των γεγονότων όταν αυτά συνέβαιναν επίτηδες τα επεξεργάστηκαν ώστε η ιστορία να φτάσει στους νεότερους όπως αυτοί θα ήθελαν.
Ελληνικό παράδειγμα: Η περίοδος της χούντας. Ενώ υπάρχουν άνθρωποι που την έζησαν από πρώτο χέρι , οι νεότερες γενιές είναι κυριολεκτικά στην άγνοια. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι σύσσωμος ο ελληνικός λαός έκανε αντίσταση, η χούντα έπεσε αμέσως μετά το Πολυτεχνείο όπου σκοτώθηκαν χιλιάδες φοιτητές και ότι πριν τη χούντα είχαμε δημοκρατία. Γιατί; Γιατί μετά τη χούντα σε ένα κλίμα άμβλυνσης των πολιτικών διαφορών επιλέχτηκε να διδάσκεται αυτή και μόνον αυτή η εκδοχή στα σχολεία και να αφήνεται κάθε πολίτης στην προσωπική του διάθεση να την ψάξει μόνος του. Ελπίζω Στράτο να απάντησα -εν μέρει- στις απορίες σου.

Ανώνυμος είπε...

To τραγικό ειδικά για την περίοδο της χούντας (όπου υπήρχε μεν ανελευθερία και στέρηση ελευθερίας γνώμης αλλά από την άλλη σχεδόν "κιχ" δεν ακούστηκε πλην ολίγων φωνών έως το 1973) δεν είναι το ότι επεκράτησε ή γνωστή με παραλλαγές άποψη της "δημοκρατικής παράταξης" ένεκα της οποίας ακόμα και τα πέντε-δέκα καλά αυτής της σκοτεινης κατα τα άλλα περιόδου αποσιωπούνται.

Το τραγικό είναι ότι τόσα και τόσα χρόνια ΚΑΝΕΝΑΣ δεν βρέθηκε πλην ορισμένων ούτως ή άλλως "καμένων" να πει ότι μας ζαλίσανε όλοι οι κατόπιν εορτής "δημοκράτες" οι οποίοι επέβαλαν μια βελούδινη ιδεολογική δικτατορία από το 1974 και μετά και έκαναν πιθανόν και περισσότερο κακό μακροχρόνια από την επταετία.

Και φτάσαμε στο σημείο εν έτει 2007 να συζητάμε για πράγματα αυτονόητα πχ ψηλά κτίρια σε πόλη 4,5 εκατομμυρίων, μη κρατικά πανεπιστήμια, το ρόλο της οικονομίας και των αγορών στην κοινωνία, την ανάγκη απελευθέρωσης των αγορών, την ανάγκη δημιουργίας καινοτόμων κυψελών παραγωγής πλούτου και δε συμμαζεύεται.

Είχε δίκιο κάποιος θεός σχωρέστον πατέρας φίλου ο οποίος ηταν μεν δεξιών φρονημάτων αλλά έβλεπε μακριά, και ο οποίος όταν έγινε το πραξικόπημα είπε:

"Τώρα είναι που σε μερικά χρόνια δεν θα έχει πρόσωπο στην κοινωνία ο αξιωματικός του Ελληνικού στρατου. Μεγάλη βλακεία έγινε".

Όπως επίσης, αποσιωπάται το γεγονός ότι ένα 30% του Ελληνικού λαού ΣΗΜΕΡΑ κρυφολέει "που είσαι Παπαδόπουλε". Ανησυχητικό ή όχι, εδώ και πολλά χρόνια τα κόμματα κάνουν ότι μπορούν για να διολισθίσει ο Ελληνας σε συντηρητικές ατραπούς. Και δυστυχώς, αυτό το ηλίθιο εκκρεμές της ακρότητας των φρονημάτων το χρησιμοποιούσαν οι κυβερνήσεις, μετά τα κόμματα και τώρα και τα ΜΜΕ για να ασκούν επιρροή και να ελέγχουν τους πολίτες-υπηκόους τους. Από τη δικτατορία των χειροκροτητών στην "δημοκρατία" των μουσάτων και μετά στην τηλε-δημοκρατία των παραθύρων.

Enter your email address:

Delivered by FeedBurner
















Join the Blue Ribbon Online Free Speech Campaign








Referrers

Based on original Visionary template by Justin Tadlock
Visionary Reloaded theme by Blogger Templates | Distributed By Magazine Template

Visionary WordPress Theme by Justin Tadlock