Κυριακή, Φεβρουαρίου 21, 2010

Άρθρα που αποδομούν την λογική



Με τον Χ.Γιανναρά έχω ασχοληθεί ξανά στο παρελθόν. Μπαίνω παρολαυτά στον πειρασμό να κάνω ένα μικρό σχόλιο στο άρθρο του "εξουσία που «αποδομεί» την κοινωνία" της περασμένης εβδομάδας. Είναι εκπληκτικό το πώς μπορεί η ιστορία αυτού του τόπου να υποφέρει τόσο στα χέρια της εγχώριας "διανόησης". Γράφει λοιπόν ο καλός καθηγητής:

"Διαφορετικόν ανθρωπολογικό τύπο διαμορφώνει μια συλλογικότητα με παρελθόν κατακτητικών κυρίως πολέμων, επιθετικών αναζητήσεων «ζωτικού χώρου», αποικιοκρατικών εθισμών, και διαφορετικόν μια άλλη που αιώνες πολλούς κυρίως αμυνόταν, επιβίωνε χάρη στην πανανθρώπινη εμβέλεια της πνευματικής της πραμάτειας".

και λίγο πιο κάτω:

"Οταν έγραφε ο Καβάφης: «... το άριστον εκείνο, Ελληνικός – ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν· εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν», απηχούσε μιαν επίγνωση της ελληνικότητας αυτονόητη στις μέρες του για μεγάλες πληθυσμικές ομάδες (όχι μόνο ελληνόφωνες)".

Δεν θα μπω στην μάλλον περίεργη λογική του πώς μπορεί να αμυνόνταν οι Έλληνες της αρχαιότητας στην Αίγυπτο και στο Αφγανιστάν, ή γιατί θα έπρεπε να αποκηρύξουμε τον Ερατοσθένη ή τον Μένανδρο/Milinda ως νόθα προϊόντα του ελληνισμού, επειδή ήταν ακριβώς προϊόντα ενός αποικιακού κατά βάση πολιτισμού.

Είναι εντυπωσιακό βέβαια, να επικαλείται κανείς ως κριτή της ελληνικότητας τον Καβάφη, ενώ λίγες παραγράφους πιο πάνω έχει αποκυρήξει την αποικιοκρατία σαν κάτι που απάδει κάθετα με τον ελληνισμό. Ο ισχυρισμός αυτός είναι αρκετά ενδιαφέρων, αφού η Αίγυπτος βρισκόταν υπό αγγλική κατοχή από το 1882 μέχρι το 1936, και εκείνη την περίοδο ο Καβάφης ήταν υπάλληλος του αποικιακού Γραφείου Άρδευσης. Φυσικά, όπως όλοι οι αποικιακοί πληθυσμοί, οι Έλληνες της Αιγύπτου, συμπεριλαμβανομένου του Καβάφη, μπορούσαν πολύ πιο εύκολα από τους ντόπιους να γίνουν υπάλληλοι στην αποικιακή διοίκηση, είχαν ξεχωριστά σχολεία, Αιγύπτιους υπηρέτες στα σπίτια τους, σύναπταν μικτούς γάμους με Ιταλούς, Άγγλους και Γάλλους, ποτέ όμως με Αιγυπτίους - το 10% του αιγυπτιακού πληθυσμού είναι μέχρι σήμερα χριστιανοί, οπότε το δόγμα ήταν το μικρότερο εμπόδιο - που αποτελούσαν τον κορμό του αποικιακού πληθυσμού στην Αίγύπτο, είχαν ξεχωριστές λέσχες που δεν έμπαιναν οι ντόπιοι, και και με δυο λόγια είχαν ελάχιστες κοινωνικές επαφές με τους ντόπιους, που αποτελούσαν και την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Με δυο λόγια, οι Έλληνες της Αιγύπτου, συμπεριλαμβανομένου του Καβάφη, ήταν ένας γνήσιος αποικιακός πληθυσμός, όμοιος με αυτόν που κατοικούσε σε πολλά άλλα μέρη του πλανήτη που βρισκόταν υπό αποικιακό καθεστώς. Δεν ξέρω πόσο γνωστό είναι, αλλά μητρική γλώσσα του Κ.Καβάφη ήταν τα αγγλικά - σε αυτήν έγραφε τα ημερολόγιά του - και η οικογένειά του αυτοχαρακτηριζόταν ελληνοαγγλική. Αν υπήρχαν Έλληνες της Αιγύπτου αποστασιοποιημένοι από το αποικιακό καθεστώς, ο Καβάφης δεν ήταν ένας από αυτούς και δεν περιφρονούσε σε τίποτα την αποικιοκρατική γλώσσα αγγλική που χρησιμοποιούσε στην καθημερινότητά του.

Μου δημιουργείται η αίσθηση ότι η συζήτηση γύρω από θέματα εθνικής ιδιοπροσωπίας στην Ελλάδα περιστρέφεται γύρω μια κατα βάση αυτιστική αντίληψη του κόσμου: "εμείς κάναμε ακριβώς ότι έκαναν και οι άλλοι, αλλά εμείς δεν είμασταν ποτέ σαν τους άλλους". Δεν ξέρω γιατί έχουμε ανάγκη να καταφεύγουμε κάθε φορά σε αυτόν τον παιδικό σνομπισμό, το μόνο σίγουρο είναι όμως ότι ο μόνος τρόπος που ξεχωρίζει κάποιος που καταφεύγει ως άμυνα σε αυτού του τύπου τον σνομπισμό, είναι δια της γραφικότητας...

15 σχόλια:

Μπανάνες είπε...

μηπως μπέρδεψαν το άρθρο του με του άδωνη?

Ανώνυμος είπε...

Πόσο διανοητικά ανάπηρος, πρέπει να είναι να είναι κάποιος να αποκαλεί τους έλληνες της Αιγύπτου, αποικιακό πληθυσμό. Με παρουσία τουλάχιστον απο τη εποχή των Πτολεμαίων.
Μια ίδια λογική, πέρι αποικιακού κλπ πληθυσμού ίσχυσε σε κάποια άλλα διεστραμμέμα μυαλά για τους Εβραίους, με τα γνωστά πογκρόμ. Εμπρός στον δρόμο του φιλελεύθερου Νάσερ!

Μπανάνες είπε...

αδωνη?

Κερδοσκόπος είπε...

Προς Ανώνυμο

Κάνεις λάθος, οι Ελληνες στην Αίγυπτο δεν υπάρχουν από την εποχώ των Πτολεμαίων, υπάρχουν από την εποχή των Νεάτερνταλ. Νεότερες αρχαιολογικές έρευνες έχουν νδείξει ότι ο Τουταγχαμών ήταν Έλληνας και οι πρόγονοι του Σόρος των δολοφόνησαν γι'αυτόν ακριβώς το λόγο. Η δε Νεφερτίτη ήταν Ελληνοπούλα και την υπονομεύτηκαν άγρια οι πρόγονοι του Κίσινγκερ επίσης λόγω του φθόνου τους για την καταγωγή της.

spyridon44 είπε...

Ας είμασταν 40-50 εκατομμύρια (σαν την Ιταλία ας πούμε) και θα βλέπατε τι καθίκια είμαστε.....

Nievskii είπε...

Προσέθεσα και λίγα πραγματάκια ακόμα για τον αποικιοκράτη 100% Καβάφη. Έλληνες στην Αίγυπτο μαζικά μετανάστευσαν από την εποχή του Αλβανού τοπάρχη, εκ Καβάλας, Μεχμέτ Αλή - του γνωστού σε όλους στην Ελλάδα και ως πατέρα του Ιμπραήμ. Να προσθέσω επίσης ότι η ελληνοαγγλική οικογένεια του Καβάφη - ο πατέρας του Καβάφη ήταν Άγγλος υπήκοος από το 1850 και ο ίδιος ο Καβάφης πήγε σε αγγλικό σχολείο - έφυγε από την Αίγυπτο το 1882, χρονιά ξεσηκωμού των Αιγυπτίων, για να επιστρέψει 3 χρόνια αργότερα, ότανη είχε κατασταλεί η εξέγερση των "μαύρων". Πάντως, αν κρίνουμε με όσα γράφει στο άρθρο του ο Γιανναράδωνης, ο Καβάφης δεν πρέπει να ήταν και πολύ Έλληνας...

Nievskii είπε...

@Spyridon44

H Ιταλία δεν έχει μικρό παρελθόν και η ίδια. Το καθεστώς του Μουσολίνι, η προσπάθεια της Ιταλίας να αναδειχθεί σε αποικιακή δύναμη, έφαγε περισσότερο από 1,000,000 ανθρώπους σε Αιθιοπία, Ερυθραία κλπ. Το ότι δεν ξεχωρίζουμε προς το καλύτερο από τους άλλους, δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι ξεχωρίζουμε και προς το χειρότερο. Καταλαβαίνω τι λες όμως: ότι δεν μας δόθηκαν αρκετές ευκαιρίες για να δείξουμε ότι είμαστε ένας λαός όπως οι άλλοι σε αυτόν τον πλανήτη.

Ανώνυμος είπε...

Κερδοσκόπε επειδή στο άθλημα της βλακέιας θα με κερδίσεις λόγω εμπειρίας, σου αφήνω το γήπεδο ελεύθερο.

Ανώνυμος είπε...

"Κάναμε"; Ποιοι τα κάναμε; Ο Μ.Αλέξανδρος; Υπάρχει ...συνέχεια της φυλής, αυτό το εθνικιστικό ιδεολόγημα; Δεν είμαστε άλλο έθνος εμείς;

Οι Έλληνες της Αιγύπτου ήταν αποικιοκράτες ως υπάλληλοι των Άγγλων αποικιοκρατών; Έχει δίκιο ο αποπάνω ότι αυτή ήταν η λογική του Νάσερ για μια "εθνικά καθαρή" Αίγυπτο.

Το τι ήταν ο Καβάφης το λένε τα ποιήματά του. Αυτά για κάποιον περίεργο λόγο δεν τα έγραφε στα αγγλικά. Ίσως να τον ενδιέφερε το αχανές ελληνόφωνο κοινό, κι όχι το περιορισμένο αγγλόφωνο.

Sanctuary είπε...

Πάντως υπάρχει μία αρκετά μεγάλη περίοδος -περίπου 300 χρόνων- όπου και εμείς ήμασταν στην ουσία στυγνοί ιμπεριαλιστές αποικιοκράτες: η ελληνιστική περίοδος. Βέβαια ο κος Γιανναράς υποθέτω ότι τη θεωρεί αποκλειστικά "εκπολιτιστική" περίοδο και τίποτε άλλο...

H Ιταλία δεν έχει μικρό παρελθόν και η ίδια. Το καθεστώς του Μουσολίνι, η προσπάθεια της Ιταλίας να αναδειχθεί σε αποικιακή δύναμη, έφαγε περισσότερο από 1,000,000 ανθρώπους σε Αιθιοπία, Ερυθραία κλπ. Το ότι δεν ξεχωρίζουμε προς το καλύτερο από τους άλλους, δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι ξεχωρίζουμε και προς το χειρότερο.

Πολύ σωστό. Η μοναδική κατά τη γνώμη μου περίοδος όπου στην κυριολεξία ο ελληνισμός συμπεριφέρθηκε σαν γνήσιος, διεθνούς κλίμακας ιμπεριαλιστής (δηλαδή διαγουμίζοντας, αλώνοντας και εξανδραποδίζοντας ολόκληρους λαούς) είναι η εκστρατεία του "Μεγάλου" Αλεξάνδρου. Το δε Βυζάντιο (το οποίο είναι θέμα μεγάλης συζήτησης κατά πόσο αποτελεί φυσικό συνεχιστή του ελληνισμού-ειδικά όσον αφορά την πρωτοβυζαντινή περίοδο) ήταν κυρίως αμυνόμενο και πολύ λιγότερο επιτιθέμενο, αν εξαιρέσουμε την τυχοδιωκτική ανάκτηση των δυτικών επαρχιών από τον Ιουστινιανό.

Από εκεί και πέρα είναι γεγονός ότι πολιτιστικά κάποτε ο ελληνισμός κυριαρχούσε στην Ανατολή, γι' αυτό και το Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος (βλ.Βυζάντιο) σύντομα εξελληνίστηκε, μετά την κατάρρευση του Δυτικού. Και αυτό αποτελούσε τη μεγάλη του δύναμη. Αντίθετα σήμερα, η Ψωροκώσταινα των νεοραγιάδων και κατσαπλιάδων δεν μπορεί καν να διαχειριστεί και να εκμεταλλευτεί στοιχειωδώς αυτή την τεράστια κληρονομιά, πόσο μάλλον να παραγάγει πολιτισμό και να εκπέμψει οποιαδήποτε ακτινοβολία....

Ανώνυμος είπε...

Γιώργος Σεφέρης, «Aκόμη λίγα για τον Aλεξανδρινό»

...
Ήρθα στις καβαφικές επαρχίες, με τον καημό του πρόσφυγα· στην Αλεξάνδρεια βρήκα μια πρωτεύουσα που μιλούσε ακόμη ελληνικά, μιαν οριακή πρωτεύουσα, όπως η παλιά Σελεύκεια επί του Τίγρη· έναν ελληνικό λαό που είχε τον ποιητή του· ο ίσκιος του δεν είχε χαθεί ολότελα από τους δρόμους και τα κέντρα της· έναν διαφορετικό ελληνικό κόσμο ίσως, αλλά ήταν ο μόνος που μου έμενε ώς την απελευθέρωση του τόπου. Και αλήθεια, τώρα που αναλογίζομαι τους πικρούς εκείνους καιρούς, νομίζω πως μπορώ να πω πως οι καλύτερες μέρες που έζησα στα τριάμισι χρόνια της εξορίας μου, ήταν οι λίγες αλεξανδρινές.
...
«Είναι πολύ πιο δύσκολο για μένα» έλεγε ο Καβάφης «να τοποθετήσω τους ήρωές μου στη Βυζαντινή εποχή παρά στην Ελληνιστική. H Βυζαντινή εποχή, αν και πιο κοντά μου (δεν είναι περίεργο;), είναι περιοριστική. Ενώ η Ελληνιστική είναι πιο ανήθικος, πιο ελευθέρα, και με επιτρέπει να κινήσω τα πρόσωπα μου όπως θέλω...» (ΤΜ, α´, 76).
Θα ήθελα να σημειώσω από τώρα μια βασική για μένα παρατήρηση πάνω σ’ αυτή την περικοπή: μου είναι αδύνατο να παραδεχτώ πως αυτά τα λόγια θα ’πρεπε να ερμηνευτούν σα να μας έλεγε ο Καβάφης: «η ελληνιστική εποχή μού είναι πιο βολική, επειδή μου επιτρέπει να μιλώ πιο εύκολα για τον ουρανισμό». Θα ήταν αρκετά απλοϊκό. Συλλογίζομαι πως οι διάφορες μορφές της ηδονής υπήρχαν σ’ όλες τις εποχές. Εκείνο που αλλάζει, καθώς αλλάζουν οι καιροί, είναι η σχέση του ανθρώπου προς τον εαυτό του, προς τον πλαϊνό του, προς το Θεό· πράγματα αλληλένδετα.
Νομίζω ακόμη πως ο καθένας δεν μπορεί παρά να εκφράσει τον εαυτό του και την εποχή του· άλλο το ζήτημα αν δημιουργούνται κάποτε έργα που αξίζουν και για άλλες εποχές. O ένας λέει «εγώ», ή περιορίζεται στην αυτοβιογραφία του· ο άλλος ζωντανεύει ένα πλήθος προσώπων χωρίς να προβάλλεται καθόλου ο εαυτός του· ο τρίτος, που έχει συνείδηση της Ιστορίας, φωτίζει τα έργα του με μιαν ιδιαίτερη προοπτική· υπάρχουν τόσοι τρόποι· αλλά κανένα είδος, αυτό καθαυτό, δεν είναι καλύτερο από το άλλο, αν καταλήγουν στο μόνο πράγμα που έχει σημασία: στο να ακουστεί μια καινούργια έκφραση, μια βαθιά ανθρώπινη φωνή που λέει ό,τι μπορεί να πει. Οι διακρίσεις αυτές ενδιαφέρουν μόνο όταν θέλουμε να ιδούμε ποιοι είναι το θέμα μας και με ποια ζυγαριά θα το ζυγιάσουμε.

Cacofonix είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Nievskii είπε...

Δυο παρατηρήσεις, η πρώτη ιστορικού χαρακτήρα:
το δε Βυζάντιο (το οποίο είναι θέμα μεγάλης συζήτησης κατά πόσο αποτελεί φυσικό συνεχιστή του ελληνισμού-ειδικά όσον αφορά την πρωτοβυζαντινή περίοδο) ήταν κυρίως αμυνόμενο και πολύ λιγότερο επιτιθέμενο

Καταρχάς το Βυζάντιο ήταν πολύ πιο "ελληνικό" με την έννοια του συνεχιστή του ελληνορωμαϊκού/ελληνιστικού το Βυζάντιο πριν την εισβολή των Αράβων στην Μέση Ανατολή και την Β.Αφρική και των Σλάβων στα Βαλκάνια - χαρακτηριστικά ο Βαλέριος, ο επίσκοπος Ίππωνος που χειροτόνησε ως διάδοχό του τον αγ.Αυγουστίνο ήξερε μόνο ελληνικά αν και ζούσε σε μια πόλη της σημερινής δυτικής Αλγερίας! - και γιατί υπήρχαν σημαντικοί ελληνόφωνοι πληθυσμοί ανά την αυτοκρατορία, αλλά και γιατί διατηρούσαν στοιχεία των θεσμών που είχαν μεταδοθεί με την κατακτητική εκστρατεία των μακεδόνων στην ανατολή: χορηγίες, πόλεις, αμφιθέατρα κ.ο.κ. Από εκεί και πέρα το Βυζάντιο ήταν μια πολυεθνική αυτοκρατορία και ο όρος επιθετικός ή αμυντικός είναι παραπλανητικός: ως πολυεθνική αυτοκρατορία δεν είχε νομιμοποίηση σε όλους τους πολίτες της και δεν επιθυμούσαν όλοι την εξουσία του. Έτσι, οι πόλεμοι στην Αρμενία λ.χ. μπορεί να ήταν "αμυντικοί" και επεκτατικοί ταυτόχρονα, αφού αποσκοπούσαν την διατήρηση την υποτέλειας λαών που δεν επιθυμούσαν να εξουσιάζονται από το Βυζάντιο. Το Βυζάντιο εμπλάκηκε σε άπειρους τέτοιους πολέμους εναντίον των Παυλικανών, των Αρμενίων, των Βουλγάρων, των Αράβων - με τις εκστρατείες της Μακεδονικής Δυναστείας κ.ο.κ. με σκοπό να διατηρήσει στην υποτέλεια λαούς που δεν επιθυμούσαν την επικυριαρχία του Βυζαντίου. Έτσι, η εκστρατεία λ.χ. του Ιουστινιανού έχει μεγαλύτερη νομιμοποιητική βάση, αφού είχε σκοπό να φέρει πίσω μεγάλους πληθυσμούς που αποκόπηκαν ακούσια από την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και επιθυμούσαν την επικυριαρχία της, πράγμα που δεν ίσχυε στην περίπτωση λ.χ. της Αιγύπτου ή ακόμα για τους χριστιανούς του Ιράκ υπό περσική επικυριαρχία.

Nievskii είπε...

Η δεύτερη παρατήρηση έχει να κάνει με το άρθρο του Γιανναράδωνη. Ο Γιανναράδωνης θεωρεί ως στοιχείο της ιστορικής συνέχειας και συνοχής του ελληνισμού την γλώσσα και ως εκ τούτου θεωρεί ότι ο ελληνισμός έχει μια αδιάσπαστη ενότητα 4,000 ετών. Οποιαδήποτε ανάγνωση έχει να κάνει με το αν στην πραγματικότητα το ελληνικό έθνος, οριζόμενο ως ένα σύνολο ανθρώπων που θεωρούν ότι πρέπει να φτιάξουν ένα κράτος σε μια περιοχή που να ενώσει όλους τους πληθυσμούς που έχουν κάποια ελάχιστα κοινά χαρακτηριστικά, εμφανίστηκε τον 17ο αιώνα είναι απλά αδιάφορη. Οι επισημάνσεις περί επεκτατισμού των αρχαίων Αθηναίων, των Μακεδόνων, των Βυζαντινών κ.ο.κ. έχουν να κάνουν με το ότι αυτοί στο γιανναραδώνειο άρθρο θεωρούνται ως ελληνόφωνοι κατεξοχής μέλη του ελληνικού έθνους. Δεν υπάρχει λιγότερο ή περισσότερο έλληνας στο άρθρο που παραθέτω. Υπάρχει ελληνόφωνος και μη.

Nievskii είπε...

O Γιανναράδωνης στο τελευταίο του άρθρο πραγματικά ξεπέρασε τον εαυτό του. Χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Μάλλον έλπιζε να έχει οικονομικά ανταλλάγματα ξεπουλώντας μέσα στον χειμώνα τα κρίσιμα θέματα της εξωτερικής πολιτικής και εντείνοντας τον μεθοδικό αφελληνισμό της παιδείας, της γλώσσας, της ιστορικής συνείδησης των Ελλήνων – όπως μοιάζει να απαιτούν «ξένα κέντρα αποφάσεων» και όπως φάνηκε με τη στελέχωση των σχετικών υπουργείων. Αλλά «δεν του βγήκε». Τώρα τρέχει αλαλιασμένος από χώρα σε χώρα μάλλον ευελπιστώντας ότι με καλές δημόσιες σχέσεις και τα αγγλικά μητρική του γλώσσα θα ξαναβρεί δανειστές για να παρατείνεται ο ηδονικός λήθαργος (ή επιθανάτιο κώμα) της ελλαδικής κοινωνίας.

Enter your email address:

Delivered by FeedBurner
















Join the Blue Ribbon Online Free Speech Campaign








Referrers

Based on original Visionary template by Justin Tadlock
Visionary Reloaded theme by Blogger Templates | Distributed By Magazine Template

Visionary WordPress Theme by Justin Tadlock