Το παρών άρθρο ξεκίνησε ως σχόλιο στην ενδιαφέρουσα συζήτηση γύρω από το άρθρο του SG «Διαδηλωσομανια και καμερες». Προσωπικά προτιμώ ο διάλογος να μην αναπτύσσεται αποκλειστικά σε γραμμικό «blog» στυλ οπότε το αναρτώ ξεχωριστά (χωρίς να σημαίνει ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί η συζήτηση εκεί και αλλού)
Ξεκίνησα το σχόλιο μου θέλωντας να τονίσω το εξής: οι καταχρήσεις των συστημάτων διατήρησης της τάξης, μικρές ή μεγάλες, δεν είναι σε καμμία περίπτωση σενάρια επιστημονικής φαντασίας, και η παρακολούθηση των πολιτών από το κράτος συνεχώς αυξάνεται ενώ οι ασφαλιστικές δικλείδες μειώνονται. Ακόμα και έτσι όπως ζητάει σήμερα το Υπουργείο να τροποποιηθεί το καθεστώς των καμερών αυτό είναι κατά τη γνώμη μου απαράδεκτο: 7 ημέρες είναι ήδη πολύς χρόνος για να κρατούνται σε βίντεο οι δραστηριότητες εκατοντάδων χιλλιάδων ατόμων που δεν έχουν κάνει τίποτα το ύποπτο, μόνο και μόνο μήπως και η αργόσχολη και ευθυνόφοβη αστυνομία βοηθηθεί στο να διώξει τους πιο ηλίθιους ταραχοποιούς που θα είναι ικανές οι κάμερες να παρακολουθήσουν ενώ είναι επόμενο ότι για κάθε αθώο πολίτη που θα τραβιέται στα δικαστήρια βάση των παρεξηγήσεων που θα προκαλούν οι κάμερες αυτές θα μας απαλλάσουν ούτε από το ένα πέμπτο μέρος ενός πραγματικού κακοποιού.
Όμως σάστισα πριν δημοσιεύσω τα παραπάνω γιατί όταν το ξαναδιάβασα μου θύμησε την αρχή ενός άρθρου του Bruce Schneier στο περιοδικό Wired με τίτλο «The Eternal Value of Privacy». Τα παραπάνω επιχειρήματα κατά της παρακολούθησης, ακόμα και αν είναι σωστά κατά τη γνώμη του Schneier και κατά την πιο ταπεινή δική μου γνώμη, υποθέτουν ότι το κύριο ζήτημα είναι πως θα ξεσκεπάσουμε τα εγκλήματα. Όμως δεν είναι μόνο θέμα αποτελεσματικής καταστολής εγκλημάτων. Ο σεβασμός των προσωπικών μας υποθέσεων είναι μια ανθρώπινη ανάγκη, η οποία πλήττεται ολοένα και περισσότερο σήμερα απ'ότι στις παραδοσιακές κοινωνίες όπου αυτή έρχονταν σε ισορροπία με τις άλλες ανάγκες και τα δικαιώματα είτε μιλάμε για τα δικαιώματα του κουτσομπόλη του χωριού να εκφράζεται ελεύθερα, είτε για τις ανάγκες που εξυπηρετεί ο ιδιωτικός ντετέκτιβ μέσω της παρακολούθησης σε δημόσιους χώρους. Είναι φανερό ότι έχουμε ανάγκη την προστασία των προσωπικών μας υποθέσεων αφού σαν άνθρωποι προβαίνουμε σε αντίθετες δράσεις όταν γίνουμε ενήμεροι τέτοιων προσβολών του προσωπικού μας χώρου. Στον βαθμό που οι δράσεις αυτές δεν παραβιάζουν τα δικαιώματα άλλων ανθρώπων η προστασία των προσωπικών μας υποθέσεων αποτελεί πραγματικό δικαίωμα και ο προσωπικός χαρακτήρα της ζωής μας έχει μεγάλη αξία ασχέτως αν έχουμε κάτι να κρύψουμε ή όχι.
Βέβαια σωστά ειπώθηκε στην προηγούμενη συζήτηση ότι δεν μπορώ να απαγορέψω σε κάποιον που με βλέπει στο δρόμο να με βλέπει και να με θυμάται. Όμως αυτό δεν σημαίνει, όπως λανθασμένα λέχθηκε, ότι δεν έχω δικαίωμα στην προστασία του προσωπικού χαρακτήρα της ζωής μου, τάχα επειδή σε αυτή τη περίπτωση υπερισχύει το δικαίωμα του άλλου να κοιτάει όπου θέλει. Πράγματι σε αυτή τη περίπτωση δεν μου επιτρέπεται να επιβληθώ βίαια πάνω σε αυτόν που κατά την εξάσκηση των δικών του δικαιωμάτων παραβιάζει τον προσωπικό χαρακτήρα της ζωής μου. Δεν δικαιούμαι να αφαιρέσω από κάποιον συνάνθρωπο μου τις φυσικές ικανότητες του να με παρακολουθεί στο δημόσιο χώρο γιατί αυτός έχει μεγαλύτερη αξίωση πάνω σε αυτές απ'ότι έχω εγώ στον, επίσης φυσικό, προσωπικό χαρακτήρα της ζωής μου. Όμως αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι ακόμα και όταν βρίσκομαι κάπου δημόσια, δικαιούμαι να αξιώνομαι τον σεβασμό των προσωπικών μου υποθέσεων από την κρατική μηχανή διότι οι θεσμοί και οι λειτουργοί του κράτους δεν έχουν, ως τέτοιοι, δικά τους "μάτια" τα οποία να δικαιούνται να χρησιμοποιούν όπως θέλουν χωρίς να τους ελέγχει κανείς. Ούτε ο ίδιος ο αστυνόμος, που αποτελεί πρόσωπο, μπορεί να επικαλείται το δικαίωμα του να κινείται και να εκφράζεται όπως επιθυμεί γιατί κάτι που για τον απλό πολίτη είναι δικαίωμα για τον αστυνόμο μπορεί να αποτελεί κατάχρηση της εξουσίας που του έχουμε παραχωρήσει.
Επίσης, το ότι οι φόροι μας πληρώνουν για αυτά τα συστήματα παρακολούθησης σημαίνει ότι οφείλουν συνολικά να συνεισφέρουν περισσότερα πράγματα στους πολίτες της δημοκρατίας απ'ότι μας στερεί. Οι κυβερνώντες οφείλουν να δίνουν προκαταβολικά εύλογα τεκμήρια για τις πολιτικές τους. Είναι όμως λάθος να μείνουμε στο ότι δεν έχει τεκμηριωθεί η αποτελεσματικότητα των καμερών για την καταπολέμηση του εγκλήματος (στην πραγματικότητα το αντίθετο έχει συμβεί) γιατί έτσι αποκρύπτουμε το σημαντικότερο: στο ζήτημα των καμερών δεν πρέπει να λογαριάζουμε μονάχα τα ενδεχόμενα ωφέλη από αποτελεσματικές παρακολουθήσεις σε σχέση με τις ενδεχόμενες ζημιές από καταχρήσεις αλλά και σε σχέση με την πάγια προσβολή που αποτελούν οι κάμερες επι του προσωπικού χώρου του κάθε ανθρώπου. Όλοι οι άνθρωποι, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν είναι ούτε θύτες ούτε θύματα κάποιου εγκλήματος, έχουν ισχυρό δικαίωμα στην ακεραιότητα του προσωπικού τους χώρου. Ο προσωπικός χώρος, που έχει υψηλότατη αξία για μας ως άτομα, αποτελεί δικαίωμα ακόμα και αν αναγκαστικά "υποκλείνεται" μπροστά στα δικαιώματα άλλων στην ζωή και στην ελευθερία. Και αποτελεί δικαίωμα που ολοένα και περισσότερο θα συνειδητοποιούμε την υψηλή αξία του όσο οι μηχανισμοί παρακολούθησης γίνονται πιο καθολικοί.
Υπάρχει διαφορά μεταξύ των ανθρώπων που μας παρατηρούν στον δρόμο και των κρατικών καμερών παρακολούθησης: Σε αντίθεση με το κράτος, ένας κουτσομπόλης έχει δικαίωμα να μιλά όπως θέλει, ελεύθερος από βία, για το που ήμουν εγώ και τι έκανα στο παρελθόν παρ'ότι με πλήττει εκθέτωντας τις προσωπικές μου υποθέσεις. Επιπλέον ο κουτσομπόλης μπορεί να καταφέρει μόνο περιορισμένα πλήγματα στον προσωπικό μου χώρο ενώ κράτος δεν περιορίζεται, άπαξ και οπλιστεί, στο κακό που μπορεί να μου προκαλέσει. Γι'αυτό λοιπόν εάν δεν θωρακίσουμε θεσμικά και τεχνολογικά τον προσωπικό μας χώρο είναι σαφές και από τις τρέχουσες εξελίξεις ότι το κράτος θεσμικά και τεχνολογικά θα τον καταλύσει εντελώς στο μέλλον, εκμεταλλευόμενο και την δύναμη της συνήθειας μας. Ακόμα και αν δεν έχουμε τίποτα να κρύψουμε οι ίδιοι δεν πρέπει να επιτρέψουμε να πατήσει περισσότερο πόδι το κράτος στις προσωπικές μας υποθέσεις, γιατί η ελευθερία προϋποθέτει να έχουμε ταυτόχρονα ασφάλεια από βιαιοπραγίες αλλά και προσωπική και αυτόνομη ζωή. Αντίστροφα η κατάλυση του προσωπικού μας χώρου σημαίνει αυτόματα και παράδοση της ελευθερίας στο αστυνομικό κράτος και στην συλλογική του διαχείρηση. Η επέκταση της χρήσης των καμερών αποτελεί για το κοινό μηδαμινή βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας του ενώ είναι ένα ανησυχητικό βήμα προς την τυρρανία.
Όπως λέει και ο Bruce Schneier, το πραγματικό δίλλημα δεν είναι μεταξύ της ασφάλειας και των προσωπικών μας υποθέσεων αλλά μεταξύ της ελευθερίας και του ελέγχου.
9 σχόλια:
Και για όσους νομίζουν ότι το βαθύ κράτος ενδιαφέρεται για παρακολούθηση μόνο για «έκτακτα γεγονότα» δείτε και την οδηγία 2006/24/EC της Ευρωβουλής, που θα ισχύσει και στην χώρα μας το αργότερο μέχρι το Μάρτιο του 2009. Σύμφωνα με αυτή έξι μήνες οφείλουν να κρατούνται στοιχεία για τις συνομιλίες και τις επισκέψεις του internet!
Και για όσους νομίζουν ότι το βαθύ κράτος ενδιαφέρεται για παρακολούθηση μόνο για «έκτακτα γεγονότα» δείτε και την οδηγία 2006/24/EC της Ευρωβουλής, που θα ισχύσει και στην χώρα μας το αργότερο μέχρι το Μάρτιο του 2009. Σύμφωνα με αυτή έξι μήνες οφείλουν να κρατούνται στοιχεία για τις συνομιλίες και τις επισκέψεις του internet!
Υπάρχει διαφορά μεταξύ των ανθρώπων που μας παρατηρούν στον δρόμο και των κρατικών καμερών παρακολούθησης
Όχι, είναι χειρότερο: πανοπτισμός σε ακραία μορφή. Για κάθε ένα από εμάς ένας πράκτορας που μας ακολουθεί παντού σε κάθε μας βήμα, από τη στιγμή που βγαίνουμε, μέχρι τη στιγμή που μπαίνουμε σπίτι μας. Σκεφτείτε ένα άτομο να σας ακολουθεί. Σκεφτείτε τώρα ένα άτομο να ακολουθεί κάθε ένα από εμάς, κάθε μέρα. Και σκεφτείτε πόσο αποκρουστική ήταν η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, που για 9.000.000 πολίτες είχε 50.000 ρουφιάνους. Σκεφτείτε ένα κράτος που για 11.000.000 έχει 11.000.000 ρουφιάνους. Μου προκαλεί ασφυξία και να το σκέφτομαι. Ο ορισμός του ολοκληρωτικού κράτους: χρησιμοποιώ μια μέθοδο παρακολούθησης - μέθοδο που χρησιμοποιείται για υπόπτους διάπραξης εγκλημάτων - σε εσένα, προτού διαπράξεις έγκλημα, γιατί ενδέχεται να διαπράξεις έγκλημα. Κοινώς, αν το σκέφτηκες, την γάμησες. Ευτυχώς που δεν έχουν βγει ακόμα κάμερες και για τα μυαλά.
nievskii όταν έιπα "ανθρώπους στο δρόμο" δεν εννοούσα φυσικά ανθρώπους υπό τις εντολές του κράτους. Αυτό που αναφέρεις στη Γερμανία είναι μια ακόμη διαφορετική μορφή παρακολούθησης από το κράτος μόνο που υλοποιείται μέσω στρατιών εξαναγκασμένων ανθρώπων αντί μέσω καμερών. Δεν είναι εύκολο να κάνεις πανοπτισμό, χρειάζεται συνδιασμό κόπου, βίας και πειθούς σε μεγάλο βαθμό για να μετατρέψεις έναν λαό μέσα σε μηχανές παρακολούθησης. Κρατώντας μια επιφύλαξη για το εάν αλλάξουν τα φυσικά δεδομένα μέσω της τεχνολογίας θα έλεγα ότι είναι αδύνατο σήμερα να υλοποιηθεί πανοπτισμός, οι άνθρωποι απλά δεν θα το δέχονταν. Όμως η τεχνολογία μπορεί εκτός από το να μας απελευθερώσει να χρησιμοποιηθεί και για να μας σκλαβώσει.
Κι όμως το δέχονται: ανάφερα πριν το παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας που σε τραβάει το πουλάκι 300 φορές την ημέρα. Είναι ενοχλητικό το παράδειγμα με τους ανθρώπους; Αυτός είναι ο σκοπός του. Σκεφτείτε ένα ανθρωπάκι αντί για κάθε κάμερα - αυτό είναι το νόημα. Πίσω από τις κάμερες υπάρχουν άνθρωποι που πληρώνονται από το κράτος να παρακολουθούν. Επειδή είναι η κάμερα, δεν το κάνει λιγότερο αποκρουστικό:το αντίθετο. Ένα καθεστώς όπως της ΛΔΓ που πείθει ανθρώπους να έρθουν τόσο κοντά φυσικά σε αυτούς που παρακολουθούν, ακόμα και να τους παντρευτούν, είναι πιο πειστικό προς του πολίτες του από την αποστειρωμένη παρακολούθηση από μακριά.
Θίγεις παρολαυτά κάτι σημαντικό:π όσο αποτελεσματικό είναι κάτι που "μπουκώνει" από τέτοιο όγκο πληροφοριών. Είναι πολύ λίγο αποτελεσματικό είναι η απάντηση. Αλλά αυτό σαν επιχείρημα πηγαίνει προς όποιον βλέπει ως πανάκεια για την εγκληματικότητα τις κάμερες. Στο Λονδίνο των καμερών έσκασαν οι βόμβες του μετρό και ψάχνανε καμιά βδομάδα για να βρούνε ο,τιδήποτε θα τους βοηθούσε. Ήταν πάντα κάτω από τα μάτια τους. Απλά ήταν όλα πάντα κάτω από τα μάτια τους. Το ότι δεν είναι αποτελεσματικές οι κάμερες λόγω όγκου πληροφοριών δεν σημαίνει κάτι όμως: μπορεί να γίνουν. Καινούριο καλύτερο λογισμικό, καινούριοι υπάλληλοι - εν ονόματι της καταπολέμησης της εγκληματικότητας πάντα - και δεκάδες χιλιάδες υπάλληλοι των υπηρεσιών ασφαλείας που έχουν πρόσβαση σε κάθε σου κίνηση συνεχώς. Σε κάθε βόμβα, σε κάθε διαδήλωση με μπάχαλα, σε κάθε βάρβαρη εγκληματική ενέργεια, οι κάμερες θα οδηγούν μαθηματικά σε νέες προσλήψεις τεχνικών-παρακολουθητών, εμμίσθων από το κράτος πάντα. Έτσι αυτό που ξεκινά ως προσπάθεια για περισσότερη καταστολή ποτέ δεν είναι αρκετό. Αυτή τη στιγμή στα περισσότερα κράτη παρακολουθούνται όλες οι τηλεφωνικές συνομιλίες, παρακολουθούνται οι διάλογοι στο ίντερνετ και κάποια e-mails, παρακολουθούνται οι πολίτες μέσω καμερών και ζητούν συνεχώς οι αρχές επέκταση των αρμοδιοτήτων τους. Το ότι δεν έχουμε πανοπτισμό ή αυτό είναι μια δυστοπία δεν είναι αναγκαίο για το επιχείρημα: αυτό επιχειρείται να γίνει.
Υ.Γ. Και βέβαια αυτή η ατέρμονη κουβέντα για περισσότερο law and order, δεν καταλήγει ποτέ και σε ένα βασικό θέμα: ποιος τα πληρώνει όλα αυτά. Κάποιοι αισθάνονται ότι απειλούνται περισσότερο από τους άλλους. Αυτοί ζητούν το δικό τους αίσθημα ανασφάλειας να το επωμιστούν οικονομικά οι υπόλοιποι.
Το κόστος είναι τρελλά υψηλό, στην αγγλία μέσα σε τρία χρόνια ξόδεψε το κράτος £170 εκατομμύρια για το CCTV. Όχι μόνο οι εξοπλισμοί, ούτε μόνο οι μισθοί των ανθρώπων αλλά και τελικά η αδυναμία να πιάνουν εγκληματίες χωρίς να κάνουν υπέρογκο αριθμό σφαλμάτων (π.χ. στην αναγνώριση προσώπων) που οδηγεί τα συστήματα σε κατάρρευση. Δεν θα ήμουν υπερβολικός αν έλεγα ότι οι κάμερες CCTV εγκαθίστανται από κυβερνήσεις σε εξωτερικούς χώρους για δύο λόγους μόνο: α) για να βελτιωθεί η εικόνα της πόλης με το να διώχνονται οι ζητιάνοι β) για να πληρωθούν μίζες στους κρατικούς λειτουργούς που εγκρίνουν τις εγκαταστάσεις. Απ'όλα όσα λένε οι υποστηρικτές των καμερών, το μόνο που καταφέρνουν οι τελευταίες είναι το (α) και το (β). Δεν αποθαρρύνουν το έγκλημα, το λέει και το Home Office βάση μιας περίληψης 22 ερευνών (aka metastudy) όπου βρέθηκε ότι οι κάμερες δεν είχαν καμμία ουσιαστική επίπτωση, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων.
Για όσους ζούμε σε δημοκρατικές κοινωνίες, το να προχωράμε προς το πανόπτικον, όπως λες, είναι μνημείο στην ικανότητα των ανθρώπων να δέχονται ότι τους λένε χωρίς κριτική σκέψη. Και πιστεύω είναι απαραίτητο οι φιλελεύθεροι πολίτες της κάθε χώρας να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Liberal Democrats της Αγγλίας που εναντιώνονται ρητώς και δημοσίως σε αυτό που συμβαίνει στη χώρα τους, ζητώντας ακύρωση των νόμων περί δελτίων ταυτοτήτων, καταστροφή των δειγμάτων DNA αθώων πολιτών, επανεξέταση και αυστηρό έλεγχο της τοποθέτησης δημόσιων καμερών παρακολούθησης καθώς και της διατήρησης προσωπικών στοιχείων από το κράτος. Πρόσφατα δημοσιεύσαν και στοιχεία όπου δείχνουν ότι ο αριθμός των καμερών έχει μηδέν συσχέτιση με την αποτελεσματικότητα της αστυνομίας.
Δεν καταλαβαίνω βέβαια α νόημα της υπερανάλυσης ενός τόσο απλού θέματος. Τα πράγματα είναι απλά, επιτρέπω σε όλους να με βλέπουν. Η όραση είναι μέσο επικοινωνίας μου/μας. Δεν επιτρέπω σε κανέναν να με παρακολουθεί, ειτε άνθρωπος, είτε κάμερα, είτε "μυστική υπηρεσία" κοκ. Η παρακολούθηση εμπεριέχει κάποιου είδους δόλο και δεν έχει να κάνει με την επικοινωνία.
Darthiir, η απλή διάκριση μεταξύ όρασης-παρακολούθησης που κάνεις θα μας βόλευε πολύ πράγματι, αν ήταν τόσο απλά τα πράγματα. Το να λες «η παρακολούθηση εμπεριέχει δόλο» δεν αρκεί γιατί πρέπει να πεις ποιανού πράγματος ο δόλος εμπεριέχεται σε αυτή. Για παράδειγμα το να παρακολουθώ την μέλλουσα αραβωνιαστικιά μου να με απατάει μπορεί να γίνεται με «δόλο» (αν την ακολουθούσα μυστικά) είτε τυχαία. Όμως δεν έχω υποχρέωση να αραβωνιαστώ μια κοπέλα που ξέρω ότι με απατάει και δεν μπορεί να με τιμωρήσει κανείς γι'αυτό είτε το έμαθα μέσω συνειδητής παρακολούθησης είτε τυχαία. Συνεπώς δεν νομίζω ότι ο δόλος μας βοηθάει και πολύ σαν έννοια.
Αυτό που πρέπει να βρούμε είναι σε ποιό σημείο η βλάβη ή ο δόλος της παρακολούθησης υπερβαίνει σε σημασία το δικαίωμα του καθένα να βλέπει όπου θέλει χωρίς να πάρει άδεια από κανένα. Και μετά θα πρέπει να εξετάσουμε σε ποιό βαθμό πρέπει να απαγορευτούν κεντρικά τέτοιες υπερβάσεις, αντί απλά να αφήσουμε να τα βρουν οι εμπλεκόμενοι μεταξύ τους. Κατά τη γνώμη μου μπορούμε μάλλον αβίαστα να απαγορέψουμε την παρακολούθηση κάποιου μέσα στο σπίτι του, εκτός εάν έχουμε βάσιμες υποψίες ότι προβαίνει σε παράνομες πράξεις. Πιστεύω επίσης ότι μπορούμε να απαγορέψουμε την δημόσια παρακολούθηση των πολιτών στον δημόσιο χώρο, πάλι εκτός εάν έχουμε βάσιμες υποψίες ότι προβαίνουν σε παράνομες πράξεις. Με βάση το τελευταίο κάποιος που διαδηλώνει νόμιμα στο δημόσιο δρόμο έχει δικαίωμα να αρνηθεί να του γίνεται παρακολούθηση από το δημόσιο.
Δημοσίευση σχολίου