Το φιλελεύθερο Ισλαμ

Διαβάζοντας τις πρόσφατες συζητήσεις εδώ και σε άλλα blogs παρατηρώ διάφορες παρανοήσεις. Αυτές προφανώς οφείλονται στην άγνοια των περισσοτέρων από εμάς περί του ισλαμισμού και ειδικότερα των διάφορων παραλλαγών και ερμηνειών του ανά τους αιώνες (λογική δεδομένης της ιστορικής μας αντιπαλότητας με τμήματα του μουσουλμανικού κόσμου και την ορθόδοξη ομοιογένεια των ελλήνων). Σε αντίθεση λοιπόν με ότι πολλοί πιστεύουμε το Ισλαμικό δόγμα κάθε άλλο παρά μία εκδοχή έχει.

Η αίσθησή μου μάλιστα (ως άθεου που έχει εκτεθεί σε παρόμοιο βαθμό στη χριστιανική και μουσουλμανική πίστη) ήταν πάντοτε ότι στο δόγμα του το Ισλαμ περιέχει περισσότερους φιλελεύθερους "σπόρους" από ότι το χριστιανικό. Ο Μωάμεθ άλλωστε είναι ο μόνος "ηγέτης" μεγάλης θρησκείας που ήταν έμπορος στο επάγγελμα.

Αυτό όμως είναι κάτι που αν μπορούσα να το αποδείξω σίγουρα θα απαιτούσε ένα αρκετά εκτενέστερο κείμενο από το παρών. Αυτό που θέλω όμως να δείξω είναι κάποια ενδεικτικά φιλελεύθερα σημεία του Κορανίου ώστε οι αναγνώστες μας να πάρουν μία γεύση. Σε παλαιότερα κείμενά μας έχουμε ξανασυζητήσει γιατί το ισλαμ δεν είναι από τη φύση του επιθετικό δόγμα καθώς και τις τεράστιες επιρροές του μουσουλμανικού πολιτισμού στη Δυτική σκέψη και στην Αναγέννηση. Για τους νεότερους αναγνώστες μας καθώς και αυτούς που δεν έτυχε να τις διαβάσουν έχει σημασία να γίνει ένα ακόμη ποστ.

Θα πρέπει λοιπόν να επισημάνουμε πρώτον ότι το Κοράνι (όπως και η Αγία Γραφή) δε διαβάζεται από όλους τους Μουσουλμάνους κατά λέξη. Αυτή είναι η πρακτική κυρίως των "ορθόδοξων" μουσουλμάνων (σουνίτες). Οι υπόλοιποι ενδιαφέρονται για το γενικότερο πλαίσιο σκέψης που παρέχει το Κοράνι, δίνοντας μία ευρύτερη ερμηνεία στο αρχικό κείμενο ενώ είναι φυσικά δυνατόν να "κτίσεις" πάνω στη διδασκαλία του Προφήτη.

Πολλοί αναγνώστες μας θα εντυπωσιαστούν με την έμφαση που δίνει το Κοράνι σε βασικά ατομικά δικαιώματα τα οποία αποτελούν και την πεμπτουσία της φιλελεύθερης Δυτικής σκέψης. Ο Murray Rothbard για παράδειγμα επισήμανε την εξαιρετικά προηγμένη κατανόηση των μηχανισμών της αγοράς των Σχολαστικών και της Σχολής της Σαλαμάνκα των 16ο αιώνα, που αποτελεί μουσουλμανική κληρονομιά.

Έτσι, το Ισλαμ θεωρεί ιερό δικαίωμα την ατομική ιδιοκτησία. Τα πάντα ανήκουν στον Θεό, και τον άνθρωπο ο Θεός δημιούργησε ως το εκπρόσωπό του επι της γης. (Κοράνι, Κεφάλαιο 2, εδάφιο 30*). Ο κάθε άνθρωπος είναι ατομικά υπεύθυνος για το μερίδιό του (το οποίο του εμπιστεύτηκε ο Θεός) και λογοδοτεί μόνο στον Θεό για τη διαχείρισή του. Η περιουσία του κάθε ατόμου δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε να κλέβει από τους συνανθρώπους του το δίκαιο μερίδιό τους.(Κεφάλαιο 2, εδάφιο 188). Όταν, για παράδειγμα, σε κάποιον έχει εμπιστευτεί η περιουσία ορφανών, αυτός οφείλει να μην τη χρησιμοποιήσει προς το συμφέρον τουκαι μόνο (Κεφάλαιο 4, εδάφιο 10). Όταν τα ορφανά ωριμάσουν θα πρέπει να πάρουν πίσω τον έλεγχο της περιουσίας τους (Κεφάλαιο 4, εδάφιο 6). Τα κληρονομικά δικαιώματα όχι μόνο είναι σεβαστά (Κεφάλαιο 4, εδάφιο 33) αλλά επεκτείνονται ισότιμα και στα δικαιώματα των γυναικών στην κληρονομιά. Τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των γυναικών είναι εξίσου ιερά με των αντρών και σε άλλες περιπτώσεις (Κεφάλαιο 4, εδάφιο 32) ενώ η μεταχείριση των γυναικών ως εμπόρευμα απαγορεύεται αυστηρά (Κεφάλαιο 4, εδάφιο 19). Το Κοράνι επιτάσσει το σεβασμό της ατομικής ιδιοκτησίας όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως θρησκείας (Κεφάλαιο 3, εδάφειο 75).

Ο Μωάμεθ αντιπαθούσε τον κρατικό έλεγχο της οικονομίας, τους δασμούς και τη φορολογία. Δεχόταν την παρέμβαση μόνο για τη προφύλαξη από την απάτη και τη συλλογή τόκων (ρίμπα). Ο Ουμάρ ο δεύτερος, ο μεταρρυθμίστής, έλεγε ότι "ο Θεός έφτιαξε τη γη και τη θάλασσα δίνοντας ως τα δικά Του σύνορα στον κόσμο. Επομένως ας αφήσουμε τους έμπορους να ταξιδεύουν σε αυτά δίχως καμία παρέμβαση. Πώς μπορεί κανείς να παρέμβει αυθαίρετα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους και την ιδιωτική τους συναλλαγή;".

Αυτά τα ολίγα για το θέμα της ατομικής ιδιοκτησίας. Ελπίζω να έχω το χρόνο σε επόμενο ποστ να αναφερθώ και σε άλλα φιλελεύθερα στοιχεία (οικονομικά, πολιτικά, κοινωνιά) του Ισλαμ.


*Ζητώ τη συγνώμη σας που δεν μπορώ να παραθέσω τα αναφερόμενα αποσπάσματα σε ελληνική μετάφραση καθώς η μόνη έκδοσή του Κορανίου που διαθέτω στην ελληνική γλώσσα χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα και η απόδοση είναι οικτρή. Ολόκληρα εδάφια έχουν παραποιηθεί ή και αφαιρεθεί τελείως. Αν θέλετε διαβάστε τα στις αγγλικές μεταφράσεις που μπορείτε να βρείτε εδώ.