Μπορεί ο προληπτικός πόλεμος να είναι ηθικός;

Το ερώτημα υφίσταται από τότε που άνθρωποι πήραν τα όπλα για να πολεμήσουν άλλους ανθρώπους: ποια ηθικά κριτήρια πρέπει να ισχύουν ώστε ένας πόλεμος να μην παραβιάζει την αρχή ότι το να σκοτώνεις είναι ηθικώς μεμπτό;

Το debate συνεχίζεται έως τις μέρες μας. Οι ειδικοί αναφορικά με την ηθική, τον πόλεμο και τα συναφή παραμένουν διχασμένοι. Αντίστοιχη είναι και η κατάσταση στο διεθνές δίκαιο (από τα ελάχιστα που έχω διαβάσει τουλάχιστον).

Όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, μπορεί ο πόλεμος να αποτραπεί με το να συμβεί; Με άλλα λόγια, είναι ηθικό να κάνεις προληπτικό, όπως λέγεται, πόλεμο για να διατηρήσεις την ειρήνη; Κάποιοι θεωρούν ότι αυτό ισχύει και πιστεύουν ότι δεν υπάρχουν ηθικά όρια. Γι' αυτούς ισχύει το "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα". Σύμφωνα με αυτούς πάντα, δεν μπορείς να διαπραγματευθείς με το κακό. Το κακό πρέπει να προληφθεί. Να νικηθεί με τη δύναμη των όπλων.

Ωστόσο, η φρίκη του πολέμου είναι κάτι που ποτέ δεν μπορείς να δικαιολογήσεις απέναντι στα θύματά του. Έτσι, πολλοί πιστεύουν ότι ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα και εφιστούν την προσοχή στο γεγονός ότι ένας πόλεμος παραβιάζει το δικαίωμα των αμάχων στη ζωή και μπορεί πολύ εύκολα να καταλήξει σε γενοκτονία. Σύμφωνα με αυτούς, ο προληπτικός πόλεμος παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Το πιο σημαντικό παράδειγμα προληπτικού πολέμου αποτελεί, φυσικά, η εισβολή των Η.Π.Α. στο Ιράκ. Εκείνη την εποχή η νυν υπουργός εξωτερικών των Η.Π.Α. Κοντολίζα Ράϊς και σύμβουλος εθνικής ασφαλείας τότε δήλωνε:

We do not have the luxury of doing nothing

Από την άλλη πλευρά, διάφοροι επικριτές αμφισβητούσαν τη λογική καθώς και την ηθική του προληπτικού πολέμου. Ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Γκέρχαρντ Σρέντερ δήλωνε ότι η επίθεση εναντίον μιας χώρας επειδή, απλώς και μόνον, υπάρχει η πιθανότητα να προβεί σε κάποια εχθρική ενέργεια δεν απείχε πολύ από τα επιχειρήματα του Χίτλερ κατά την έναρξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

Πότε, λοιπόν, δικαιολογείται ο προληπτικός πόλεμος; Ή, μήπως, δεν δικαιολογείται σε καμία περίπτωση; Επιπλέον, εάν υποθέσουμε ότι η πολιτική των Η.Π.Α. βρίσκει έρεισμα, τι θα σήμαινε αυτό για τον κόσμο μας σε περίπτωση που και άλλες χώρες ενστερνίζονταν αυτήν την πολιτική;

Ο φιλόσοφος Καντ υποστήριζε πως, όταν αξιολογούμε την ηθική μια απόφασης, το ερώτημα που πρέπει να κάνουμε είναι το τι θα συνέβαινε εάν όλοι οι υπόλοιποι έπρατταν με τον ίδιο τρόπο. Τι θα γινόταν στον κόσμο μας εάν ο προληπτικός πόλεμος αποτελούσε τον κανόνα και όλες οι χώρες θεωρούσαν δικαίωμά τους να ξεκινούν προληπτικούς πόλεμους ώστε, σύμφωνα με το σκεπτικό τους, να διαφυλάξουν την ειρήνη;