Από το '21 στις πυρκαγιές

Ο φίλος Γιώργος Ζαρκαδάκης συμπύκνωσε με μεγάλη σαφήνεια τις σκέψεις του για τις καταστρεπτικές πυρκαγιές που συνέβησαν πρόσφατα, σκέψεις που πηγαίνουν πιο βαθιά στην ιστορία απ'ότι συνηθίζουν οι πολυάριθμες αναλύσεις που ακούμε για αυτό το θέμα.

Για όσους δεν γνωρίζουν τον Γιώργο Ζαρκαδάκη είναι κατά την γνώμη μου από τους κατεξοχήν αντιπρόσωπους της 3η Κουλτούρας στην Ελλάδα, δηλαδή της κουλτούρας που γεφυρώνει τις Δύο Κουλτούρες του C.P. Snow. Ο Γιώργος έχει υπάρξει ερευνητής τεχνητής νοημοσύνης, σύμβουλος επιχειρήσεων, μουσικός, συγγραφέας και εκδότης επιστημονικών περιοδικών. Σκεφτείτε τους ανθρώπους της 3ης Κουλτούρας σαν το πλησιέστερο πράγμα που μπορούμε να έχουμε σήμερα στο αναγεννησιακό ιδανικό του homo universalis. Σε κάθε περίπτωση δεν νιώθω ικανός να επιχειρήσω μια σφαιρική προσέγγιση του Γιώργου Ζαρκαδάκη οπότε θα τελειώσω αυτή την mini βιογραφική αναφορά προτρέποντας σας να τσεκάρετε την συγγραφική του δουλειά, όπως για παράδειγμα την νουβέλα Ανατολικόν Τέλος.

Όσον αφορά τις πυρκαγιές η προσέγγιση του Γιώργου είναι νηφάλια. Oι πυρκαγιές και η έκταση τους δεν είναι κάτι μυστηριώδες και μπορεί να εξηγηθεί με απλό τρόπο από τον συνδιασμό διάφορων παραγόντων, η ύπαρξη των οποίων είναι κοινώς παραδεκτή: φυσικά αίτια, καταπατήσεις, πολιτικά φανατισμένοι "ανατροπείς", ανεξέλεγκτοι κομματικοί μηχανισμοι, αμελείς ή πυρομανείς πολίτες, διεφθαρμένοι πυροσβέστες (το τελευταίο το πήρα από ένα σχόλιο στο blog του Ζαρκαδάκη).

Όμως συμβαίνει ορισμένες φορές ότι οι απαντήσεις σε ένα ερώτημα το απαντούν με το να το κάνουν μικρό και ασήμαντο. Πιστεύω οι περισσότεροι το αισθανόμαστε αυτό γιατί ο κλονισμός που μας δημιούργησαν τα γεγονότα μας δημιούργησε φυσικά την προσδοκία της ανακάλυψης αθέατων πτυχών της πραγματικότητας. Κάποιοι σκέφτηκαν πολύ απλοϊκά και φαντάστηκαν "μυστικές υπηρεσίες" και "ασσύμετρες απειλές". Αλλά και όσοι είμασταν πιο προσεκτικοί από το να υιοθετήσουμε τέτοιες "αστείες", όπως τις χαρακτηρίζει ο Ζαρκαδάκης, απόψεις, σίγουρα αισθανόμασταν ότι η ιστορία δεν μπορεί να εξαντλείται απλά στην σύμπτωση κάποιων κοινών και γνωστών παραγόντων.

Ο Ζαρκαδάκης κάνει λοιπόν μια ιστορική αναδρομή στην σύγχρονη ιστορία του κράτους αυτού και καταλήγει ότι η αθέατη πτυχή της πολιτικής πραγματικότητας που αναζητούμε είναι η κοινωνική οργάνωση αυτής της χώρας που συσπειρώνεται γύρω από το ιστορικό Ελληνικό Κράτος. Αναγνωρίζει το παράδοξο πάνω στο οποίο αυτό το κράτος οικοδομήθηκε (η ιδέα του Έθνους), ένα κράτος που τελικά αποτελεί μέσο και δικαιολογία για μια ολόκληρη κοινωνία να αγνοεί και να φιμώνει συστηματικά το πιο υγιές κομμάτι της. Εάν μου επιτραπεί μια μεταφορά, και επειδή είμαστε σε 3rd culture mode, η λογική των κρατών υπαγορεύει ότι από ένα κράτος παράδοξο όλα τα πολιτικά φαινόμενα μπορούν να συναχθούν. Απούσης λοιπόν κάποιας λογικής στην πολιτική μας ζωή το πεδίο γίνεται ελεύθερο για όσους είχαν πλεονεκτήματα στο παρελθόν να εξασκήσουν με συντριπτική μανία αυτό το παγκόσμιο πολιτικό σπόρ που λέγεται συντήρηση. Φαίνεται λοιπόν πως τα ίδια λοιπόν "πλεονεκτήματα" που ορίζαν τους ισχυρούς στην "Παλιά Ελλάδα", ο τοπικισμός, ο πατερναλισμός, ο εθνικισμός, ο παρασιτισμός και η προσοδοθηρία, η κομματικοποίηση, εξακολουθούν και σήμερα να υφίστανται, παραλόγως, και να ακυρώνουν οποιαδήποτε προσπάθεια να δούμε επιτέλους λίγη "Νέα Ελλάδα".

Κατά τον Ζαρκαδάκη λοιπόν οι φωτιές συνέβησαν έτσι γιατί έχουμε φτάσει στο σημείο όπου γίνεται ολοένα και δυσκολότερο για την Παλιά Ελλάδα να κρατήσει την ισχύ της μπροστά στις αλλαγές που επιβάλλουν οι ιστορικές συνθήκες. Και εγώ αυτό βλέπω: οι αντιπρόσωποι αυτής της παλιάς ελλάδας, είτε οργανωμένα είτε αυθόρμητα, οδηγούνται σε εντατικοποίηση του "αγώνα" τους για κυριαρχία. Οι καταπατητές καταπατούν με μεγαλύτερη ένταση αφού ξέρουν ότι το κλίμα γυρνάει εναντία τους. Οι ακραίοι και φανατισμένοι μετά μανίας προσπαθούν να κρατήσουν τον φανατισμό τους στην πολιτικό ατζέντα ενώ το παγκόσμιο κλίμα τους καθιστά ολοένα και πιο ασήμαντους. Τα κεντρικά πολιτικά κόμματα προσπαθούν να μην αφήσουν ούτε ίντσα διαφορετικής πολιτικής σκέψης μήπως και αποκαλύφθεί η ολοένα και πιο φανερή κενότητα τους.

Όμως το πρόβλημα, κατά τον Ζαρκαδάκη, είναι ότι ενώ η Παλαιά Ελλάδα μάχεται με ότι όπλο έχει στη διάθεση της, η Νέα Ελλάδα (εάν μπορούμε να την ομαδοποιήσουμε υπό έναν τέτοιο όρο) δεν αντιπροσωπεύεται επαρκώς στην πολιτική σκηνή. Παρ'ότι συμμετέχω σε μια κίνηση που έχει σκοπό να κάνει κάτι για αυτό το πρόβλημα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι κανένα από τα κόμματα που μέχρι τώρα είχαν να διαλέξουν οι Έλληνες δεν έπαιρνε διαζύγιο με την "Παλιά Ελλάδα". Ο Ζαρκαδάκης κλείνει το άρθρο του με λίγο ρεαλιστικό πεσσιμισμό:

The forthcoming elections will be a contest between Old Greeks, leaving the New Greeks as the unrepresented underclass, the overachievers who are punished for being exactly that, in a failed country that honors sedate mediocrity and unconditional loyalty to the clan.

Ελπίζω ότι κάτι μπορεί να αλλάξει σύντομα αντί για αργά σε σχέση με την παραπάνω λυπηρή διαπίστωση.