Broken windows, κοινωνική ψυχολογία και ελεύθερη κοινωνία

Ο Malcolm Gladwell, γράφει την άποψή του για το freakonomics, το πασίγνωστο πλέον best seller των Levitt και Dubner.
Το θέμα της συζήτησης είναι το κοινωνικό φαινόμενο της απότομης πτώσης της εγκληματικότητας στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του ’90. Τόσο οι Levitt και Dubner, όσο και ο Gladwell, έχουν αναπτύξει δύο - φαινομενικά διαφορετικές - θεωρίες για να εξηγήσουν το φαινόμενο με κοινωνιολογικούς όρους.

Στο βιλίο του, The tipping point ο Gladwell αφοσιώνεται κυρίως στη θεωρία των broken windows. Η θεωρία των broken windows, προσπαθεί να εξηγήσει την εγκληματικότητα σαν κοινωνική συμπεριφορά.

Consider a building with a few broken windows. If the windows are not repaired, the tendency is for vandals to break a few more windows. Eventually, they may even break into the building, and if it’s unoccupied, perhaps become squatters or light fires inside. Or consider a sidewalk. Some litter accumulates. Soon, more litter accumulates. Eventually, people even start leaving bags of trash from take-out restaurants there or breaking into cars. ” — Wikipedia

Με λίγα λόγια, όταν στον κοινωνικό μας χώρο επικρατεί φαινομενική τάξη, οι κοινωνικο-ψυχολογικοί παράγοντες που δημιουργούν την εγκληματικότα θα ατονήσουν. Αντίθετα, όταν επικρατεί αταξία, ακόμη και σε μικρά πράγματα, όπως γκραφίτι, μικρο-παραβάσεις, κλπ, και αυτή η αταξία είναι εμφανής, αναπτύσσεται ευρέως μία τάση για μη-συμμόρφωση, η οποία αυξάνει και το σοβαρό έγκλημα.

Αυτή είναι μία πολύ τολμηρή πρόταση: Ότι δηλαδή, καταπολεμώντας τις μικρο-εγληματικές συμπεριφορές και μικρο-παραβάσεις (π.χ. αυτούς που μπαίνουν στο μετρό χωρίς εισητήριο, αυτούς που πετάνε σκουπίδια στο πάτωμα, κλπ) μπορείς να μειώσεις τους φόνους και τις ληστείες. Ο Gladwell επιχηρηματολογεί με ενδιαφέρον τρόπο για το πως αυτός είναι ο λόγος πίσω από την μείωση της εγκληματικότητας στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του ’90.

Οι Levitt και Dubner, αναπτύσσουν μία κάπως διαφορετική (τουλάχιστον κατά τα φαινόμενα) εξήγηση για το ίδιο θέμα, στο βιβλίο τους. Ο Gladwell, στο πρόσφατο άρθρο του υποστηρίζει ότι οι δύο θεωρίες δεν είναι ασύμβατες.

Μεταξύ άλλων λέει:

In Freakonomics, Levitt pretends he has refuted the Broken Windows explanation. He hasn’t at all. In fact, to the extent that he concedes the huge role played by the expansion of police departments in the 1990’s, he tacitly supports the Broken Windows theory.

Ο Levitt απαντάει, υποστηρίζοντας ότι η θεωρία των broken windows παρά ταύτα δεν είναι αρκετή για την εξήγηση του φαινομένου. Συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι σε παρόμοιες περιπτώσεις, παράλληλες με τη Νέα Υόρκη των 90’ies, δεν φαίνεται να υπάρχουν στοιχεία που να την υποστηρίζουν.

One thing to consider, however: the theory put forth in Freakonomics examined why crime had fallen all over the country, not just in New York, and one of the many arguments against “broken windows” as a major cause was the fact that such innovative policing wasn’t being practiced elsewhere—and yet crime was falling in those places as well.

O Gladwell επανέρχεται με νέο post στο blog του, και η συζήτηση συνεχίζεται.

Fair enough. But that still doesn’t solve the puzzle that is New York City—which is the problem I set out to try and solve in the Tipping Point.

Η όλη συζήτηση, μαζί με τα comments στα σχετικά posts, είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Αυτό που βρίσκω πιο ενδιαφέρον, πέραν από το αν στέκει η μία θεωρία ή η άλλη, είναι ότι αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια, μέσα από τον κλάδο του social psychology, ένας καινούργιος επιστημονικός τρόπος να αντιμετωπίζουμε τα κοινωνικά φαινόμενα - και μάλιστα κοινωνικά φαινόμενα για το οποία συνηθίζαμε να έχουμε πολύ απλοϊκές απόψεις. Με παράδειγμα την εγκληματικότητα που παραδοσιακά θεωρούσαμε ότι εξαρτάται μόνο από την οικονομική ευημερία και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων καταστολής, βλέπουμε ότι τελικά το φαινόμενο μπορεί να είναι πολύ πιο περίπλοκο απ’όσο νομίζουμε, και ότι ίσως υπάρχουν μικρο-παράγοντες με τους οποίους μπορούμε να το επηρεάσουμε.

Γιατί έχει σημασία αυτό; Έχει να κάνει με το πως μπορούμε να οικοδομήσουμε μία κοινωνία που να χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό ελευθερίας κι όμως μπορεί να διαχειριστεί σύνηθη κοινωνικά και πολιτκά προβλήματα. Ο συνηθισμένος τρόπος χάραξης πολιτικής σήμερα είναι η προδιαγραφή παρεμβάσεων, αποαγορεύσεων, περιορισμών και συστημάτων καταστολής των ανεπιθύμητων φαινομένων. (ή υποχρεωτικής προαγωγής των επιθυμητών) Με την επιστήμη της κοινωνικής ψυχολογίας μπορούμε να φτιάξουμε πολιτικές που λειτουργούν σε ένα κοινωνικό σύνολο free agents, δήλαδη μία κοινωνία που έχει μέγιστο βαθμό ελευθερίας, και οι οποίες εκμεταλλεύονται συμπεριφορικά μοντέλα ώστε να περιορίζουν ή να προωθούν κοινωνικές συμπεριφορές που κάνουν το σύστημα βιώσιμο.


Σημείωση: To ποστ ανέβηκε αρχικά στο blog aera patera και αναδημοσιεύεται και εδώ μετά από προτροπή του συγγραφέα του, για να αποτελέσει αφορμή διαλόγου.
To Freakonomics είχε συζητηθεί και παλιότερα στο FREAKONOMICS ‘Η ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ ΝΟΜΙΖΟΥΝ ΟΤΙ ΤΑ ΞΕΡΟΥΝ ΟΛΑ!