Μια φορά και έναν καιρό...

...σε μια μακρινή χώρα, μαζεύτηκαν όλοι οι τσοπάνηδες και αποφάσισαν να κάτσουν να γράψουν τα δικαιώματα των προβάτων τους. Μερικές όμως στάνες δεν είχαν τσοπάνη, τις είχαν παρατήσει οι τσοπανηδές τους, και τις είχαν αναλάβει λύκοι! Σε δυο τρεις στάνες μόνο τα πρόβατα αποφάσιζαν μόνα τους. Προσπαθούσαν κιόλλας να πείσουν τους υπόλοιπους τι καλά που περνάνε τα πρόβατα στις δικές τους στάνες, αν και κανένας δεν μπορούσε να τα δει, και ότι οι ίδιοι είναι αναγκαίοι το καλό των προβάτων.

Οι τσοπάνηδες θέλανε όλα τα πρόβατα να έχουν τα ίδια δικαιώματα: να ζούνε τουλάχιστον 3 χρόνια πριν τα σφάξουν, να μην τα κουρεύουν το χειμώνα και παγώσουν από το κρύο, να κοιμούνται σε όποιο μέρος της στάνης προτιμούν κτλ. Κάθε τσοπάνης όμως είχε δική του άποψη για τα δικαιώματα των προβάτων του ανάλογα πώς τα χρησιμοποιούσε: άλλος ήθελε να ζούνε πολλά χρόνια γιατί τα κούρευε και πουλούσε το μαλλί τους, ενώ άλλος ήθελε να τα ζουν πιο λίγο αλλά χωρίς να κουρεύονται γιατί πουλούσε αρνάκια γάλακτος. Στην πραγματικότητα ο κάθε τσοπάνης κοίταζε πώς θα μετατρέψει τα δικά του συμφέροντα σε δικαιώματα των προβάτων του. Και όλοι μαζί προσπαθούσαν να καλοπιάσουν τους λύκους για να μην τους φάνε τα πρόβατα.

Τελικά, επειδή δεν έβγαζαν άκρη, μάζεψαν όλες τις απόψεις όλων, τις καθαρόγραψαν και ονόμασαν το χαρτί Τα Δικαιώματα του Προβάτου. Οι λύκοι αρνήθηκαν να το υπογράψουν γιατί δεν αναγνώριζε επαρκώς τα δικαιώματα της στάνης τους και απείχαν. Επειδή όμως το χαρτί αυτό ήταν και αντιφατικό και θολό και ανεφάρμοστο, απλά το πήραν και το κόλλησαν στις πόρτες των μαντριών και όπου άλλού έμπαζε ο αέρας για να είναι πιο ζεστές οι στάνες τον χειμώνα. Τα πρόβατα άλλωστε δεν απέκτησαν ποτέ κοινά δικαιώματα, παρά μόνο όσα τους έδινε σε κάθε στάνη ο κάθε τσοπάνος (ενώ για τις στάνες των λύκων τα λίγα που μαθαίνουμε είναι από μερικά τυχερά πρόβατα που το έσκασαν). Και έζησαν αυτοί καλά...

Η ιστορία της Οικουμενικής Διακύρηξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν απέχει πολύ από το παραπάνω παραμύθι. Τα δικαιώματα του ανθρώπου μνημονεύονταν και στα κείμενα κύρηξης του Β’ΠΠ και στον Χάρτη του Ατλαντικού, δίνοντας την ιδεολογική διάσταση του πολέμου ενάντι στον φασισμό. Με την δημιουργία του ΟΗΕ άρχισε η προσπάθεια επεξεργασίας κειμένου για τα δικαιώματα του ανθρώπου στην νέα εποχή.

Όμως τα προβλήματα ήταν τεράστια, ειδικά μεταξύ δυτικών (που έδιναν έμφαση στο πρωτείο του ατόμου) και της ΕΣΣΔ του Στάλιν (που ήθελε το κάθε κράτος να ορίζει αποκλειστικά τα δικαιώματα των πολιτών/υπηκόων του). Ακόμα και ανάμεσα στις δημοκρατικές χώρες υπήρχαν διαφορές μεταξύ των φυσικών δικαιωμάτων του ατόμου (όπως τα εννοούσε πχ ο Locke ή η Αμερικανική Επανάσταση) και «κοινωνικών» δικαιωμάτων (που είναι αποτέλεσμα της επιρροής του Roussau, του κονστρουκτιβισμού, του παρεμβατισμού, του σοσιαλισμού κτλ) τα οποία έβλεπαν ως ευκαιρίες κρατικού πατερναλισμού (βλ τα πάμπολλα αντιφιλελεύθερα στοιχεία στο γαλλικό σύνταγμα του 1946, στο γερμανικό του 1949, στο ιταλικό του 1947 ή στο ελληνικό του 1975/86).


Το κείμενο δεν το υπέγραψαν οι 6 (τότε) κομμουνιστικές χώρες, η Νότια Αφρική του απαρτχάιντ και η Σαουδική Αραβία του ισλαμικού νόμου. Οι κομμουνιστικές χώρες κατέθεσαν υπόμνημα που εξηγούσαν ότι η συνθήκη δεν εκφράζει αρκετά τα δικαιώματα (!!!) του κράτους (δηλαδή τα δικαιώματά τους να στερούν τα δικαιώματα των πολιτών τους).

Το τελικό κείμενο δεν είναι παρά ένας πολιτικός συμβιβασμός, όπου τα έβαλαν όλα μέσα για να ικανοποϊηθούν όλοι. Ακριβώς επειδή είναι ένας απλός συμβιβασμός δεν καταγράφει τελικά δικαιώματα αλλά αντικρουόμενες ιδεολογίες και συμφέροντα. Δεν είναι οι τσοπάνηδες ή πολύ χειρότερα οι λύκοι που θα πουν ποιά είναι τα δικαιώματα των προβάτων. Ούτε αντίστοιχα οι Ροβεσπιέροι ή οι άλλοι κρατικοί καταπατητές είναι αυτοί που θα ορίσουν τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Όμως τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι υπαρκτά και ανεξάρτητα από τις πολιτικές σκοπιμότητες των παραβιαστών τους και δε μεταβάλλονται ανάλογα με τους πολιτικούς συσχετισμούς ή τις συγκυρίες. Είναι τα δικαιώματα που περιγράφει ο Locke, αυτά του αμερικάνικου Bill of Rights και του Αμερικανικού Συντάγματος. Είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς παράδοσης που ξεκινά με την Magna Carta. Τα πραγματικά ανθρώπινα δικαιώματα είναι «φυσικά», αιώνια και αναλλοίωτα και όχι πολιτικές επιλογές μερικών δεκαετιών.

Κάθε άτομο έχει αναφαίρετο δικαίωμα στη ΖΩΗ, στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και στην ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ των νομίμων κεκτημένων. Τα δικαιώματα αυτά προσδιορίζουν τον ιδιωτικό χώρο του κάθε ατόμου.

Δεν επιτρέπεται ΚΑΤ’ΑΡΧΗΝ καμία παρέμβαση στον ιδιωτικό χώρο του ενηλίκου ατόμου, ακόμα κι αν στόχος της παρέμβασης είναι το «καλό του». Η ΑΝΤΙ-ΠΑΤΕΡΝΑΛΙΣΤΙΚΗ αυτή αρχή κατευθύνει την πολιτική μας πρακτική σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Τα δικαιώματα ΔΕΝ εμπεριέχουν καμιά θετική υποχρέωση πλην αυτής του σεβασμού των. Π.χ. το δικαίωμα στη ζωή σημαίνει «ότι απαγορεύεται να αφαιρέσεις τη ζωή κάποιου» και ΟΧΙ ότι «είσαι υποχρεωμένος να του εξασφαλίσεις τα προς το ζήν».

Τα δικαιώματα ΔΕΝ είναι ούτε ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ούτε ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ – εκατό χιλιάδες άτομα δεν έχουν περισσότερα δικαιώματα απο ένα, ενώ συλλογικές οντότητες όπως το «Έθνος», ο «Λαός», η «Τάξη» κ.τ.λ. δεν έχουν δικαιώματα πέρα απο αυτά τα όποια έχει το κάθε μέλος.

Η μόνη έννοια ισότητας που έχει νόημα είναι η ΙΣΟΤΗΤΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ. Δεν επιτρέπεται καμιά διάκριση λόγω φυλής, φύλου, θρησκευτικών πεποιθήσεων, οικονομικής καταστάσεως ή άλλης ιδιαιτερότητας. Κάθε άλλη μορφή ισότητας εμπεριέχει καταναγκασμό και ως εκ τούτου είναι απορριπτέα.

Η αρχή δικαίου που θα πρέπει να διέπει την κοινωνία είναι η αρχή της ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑΣ – δηλαδή ότι το άτομο πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν στόχος και όχι σαν μέσο για την επίτευξη άλλων στόχων.