pop philosophy - human rights

μια καπως μεγαλη σημειωση περι ροκ, ερημων νησιων και ανθρωπινων δικαιωματων

Πριν καμποσα χρονια διαβασα ενα πολυ καλο βιβλιο του Πωλ Κρουγκμαν Pop Internationalism. Ο Κρουγκμαν ηθελε να διαλυσει πολλες απο τις ανοητες θεωριες περι ελευθερου εμποριου που κυριαρχουσαν τοτε στις ΗΠΑ. Ο πολυ εξυπνος ορος ποπ (popular) σημαινει ολες αυτες τις ελαφρες αποψεις στυλ-καφενειου διαφορων, συνηθως παμφλεταριων*, που νομιζουν οτι μπορουν να εχουν αποψη για ολα. Ειναι οι αποψεις που απεχουν απο την ακαδημαϊκη συγκροτημενη, επιστημονικη σκεψη οσο ο Φωσκολος απεχει απο τον
ευρηματικο Τσαρλι Καουφμαν σαν σεναριογραφος, ή ο Νικος Καρβελας απο τον Μοτσαρτ σαν συνθετης.

Ποπ οικονομικα για παραδειγμα ειναι τα βιβλια που θα βρειτε σε ενα αεροδρομιο, που περιγραφουν αφελη κραυγαλεα σεναρια για το μελλον ή για τον παρον. Τυπικα το μονο που συναγωνιζεται το κραυγαλεο των ισχυρισμων τους ειναι το μεγεθος της αποτυχιας τους. Οπως ας πουμε ενα μπεστ σελλερ, το Dow Jones 33.000 που υπονοουσε οτι το χρηματιστηριο της ΝΥ που μολις ειχε φτασει τις 11.000 μοναδες θα εφτανε συντομα τις 33.000 λογω της νεας οικονομιας (!). Μερικους μηνες μετα ειχαμε την αποτομη πτωση του NASDAQ και εκατομμυρια καμενους επενδυτες** που δεν ηθελαν να ακουσουν καν την φραση new economy.

Η ταση των ανθρωπων να ασχολουνται με θεματα που δεν κατεχουν και να πιστευουν πραγματα που δεν εχουν αποδειχτει ειναι αναμφισβητητη. Δεν θα μπω στα ψυχολογικα αιτια που κανουν τους ανθρωπους να πιστευουν καθε μαϊντανο που ριχνει ακριτα τις δικες του αβασανιστες, απληροφορητες, αμαθεις σκεψεις. Θα σημειωσω ομως οτι παρα πολλοι ειναι οι πιστοι των ποπ φιλοσοφιων, πολλοι ειναι μαλιστα εξυπνα και σκεπτομενα ατομα. Και νομιζω οτι σε πολλα θεματα, η δημοσια συζητηση κυριαρχειται αποφασιστικα απο τις ποπ αποψεις.

Ενα καλο παραδειγμα ειναι τα δικαιωματα του ανθρωπου. Ημουν την Κυριακη σε συναυλια U2 (για την οποια θελω να μιλησω διεξοδικα καποια στιγμη). Καποια στιγμη μετα απο ενα εξαιρετικο και αρκετα δυνατο τραγουδι, ο Μπονο αρχισε να μιλαει για την πεινα, φτωχεια και αλλες αδικιες και στην τεραστια οθονη αρχισαν να κυλανε καποια αρθρα της διακηρυξης των Δικαιωματων του ανθρωπου. Η συγκινηση ηταν μεγαλη, τα λογια θαυμασια, οι στοχοι ιεροι. πολλοι ανθρωποι ρουφουσαν αυτα που ακουγαν κατα γραμμα. Γιατι οχι?


τι χρειαζονται οι φιλοσοφοι οταν υπαρχουν ροκ σταρ?

Δεν εχει καθε ανθρωπος δικαιωμα σε μια στεγη? Οχι! Οι εννοιες της φιλοσοφιας ειναι λεπτες αλλα οι διαφορες ειναι σημαντικες. Πολλοι τις παρερμηνευουν αλλα η παροχη στεγης, τροφης, δουλειας δεν ειναι ανθρωπινα δικαιωματα***, ειναι στοχοι!

Εξηγουμαι: φανταστειτε εναν Ροβινσωνα, μονο σε ενα ερημικο νησι. Εχει αυτος ο ανθρωπος το ανθρωπινο δικαιωμα στην στεγη?
Αν απαντησετε ναι, εξηγειστε μου ποιος θα τους παρασχει αυτην την στεγη. Ο θεος? Η φυση? Οι μαϊμουδες? Οχι βεβαια! Ο ανθρωπος ο ιδιος! Αυτος εχει το ανθρωπινο δικαιωμα της ελευθεριας, να χτισει μια στεγη ή οχι. Να μαζεψει μπανανες και να τις φαει ή οχι. Η ιδια η υπαρξη της στεγης δεν ειναι κανενα ανθρωπινο δικαιωμα.

Τι αλλαζει αν ναυαγησει αλλο ενα ατομο στο ερημικο αυτο νησι?
Ειναι υποχρεωμενος κατα οποιονδηποτε τροπο ο ναυαγος να χτισει στεγη για τον Ροβινσωνα? Εχει ο Ροβινσωνας οποιαδηποτε δικαιη απαιτηση στην εργασια του ναυαγου? Προφανως οχι!

Τι αλλαζει αν ονομασουμε το νησι Ελλαδα? Τα ανθρωπινα δικαιωματα ειναι πανανθρωπινα. Ειναι κανονες που ισχυουν ιδιοι και απαραλλαχτοι**** ειτε σε ενα ερημονησι ειτε σε μια χωρα 11 εκατομμυριων ψυχων. Ειναι υποχρεωμενος καποιος να δουλευει για να χτισει σπιτι στους αλλους? Εχει κανεις δικαιωμα να περιορισει την προσωπικη σας ελευθερια, να σας κανει να χασετε μερος απο την δικη σας, μοναδικη, ανεπαναληπτη (κυριολεκτικα. μια ζωη εχουμε και κανεις δεν μπορει να μας αποζημιωσει αν την χασουμε) ζωη? Τι ειδους ατομικο δικαιωμα ειναι το δικαιωμα στην στεγη, που εξαρταται απο την καταναγκαστικη εργασια ενος αλλου? Εχει κανεις το δικαιωμα στον μοχθο του αλλου? Και αν οχι, τοτε πως μπορει να υπαρχει εννοια δικαιωματος χωρις κανεναν που ειναι υποχρεωμενος να το εξασφαλισει? Ανθρωπινο δικαιωμα δεν μπορει να ειναι κατι που να χρειαζεται τις πραξεις αλλων, μονο την απουσια πραξεων των αλλων (μη-βια για παραδειγμα).

Θα με ρωτησετε τωρα: τι γινεται με τους ανημπορους να φτιαξουν σπιτι? Το επιθυμητο (βλ. στοχος) ειναι η κοινωνια να τους παρασχει ενα σπιτι. Το επιθυμητο ειναι να δωσουμε ολοι λιγο απο την δουλεια μας, για να εχει αυτος να ζησει. Αλλα αυτο δεν ειναι υποχρεωση!

Φανταστειτε οτι εχετε μια ανημπορη μανα. Δεν ειναι οποιδηποτε ατομο, ειναι η μανα σας. Εισαστε υποχρεωμενοι να θυσιασετε την καρριερα σας, τις φιλοδοξιες σας, την ιδια την ζωη σας, για να εισαστε διπλα της? Ειναι επιθυμητο, ειναι ισως το σωστο για πολλους, αλλα δεν ειναι υποχρεωση! Ακομα λιγοτερο μπορει να γινει νομος του κρατους!

Παλι, δεν βλεπω τι αλλαζει στο επιπεδο μιας κοινωνιας. Ακομα λιγοτερο δεν καταλαβαινω γιατι καποιοι καταληγουν στο συμπερασμα οτι τα πιο παραγωγικα μελη της κοινωνιας τους χρωστανε και ειναι υποχρεωμενα να εκπληρωσουν τα ονειρα των αδυνατων. Το γεγονος οτι καποιος παραγει παραπανω τον κανει υπολογο? Τον κανει να εχει λιγοτερα δικαιωματα απο καποιον που παραγει λιγοτερο? Κανει την προσωπικη του ελευθερια να ζησει την ζωη του, λιγοτερο σημαντικη? Ομολογω οτι μεχρι τωρα δεν εχω παρει σοβαρη απαντηση σε αυτες μου τις αποριες κι ας το χω συζητησει με πολλαααα ατομα...

*πολυ συχνα οι ποπ-σκεπτομενοι κινουνται και απο ιδεοληψιες.
**που βαζω στοιχημα οτι ειχαν αγορασει το βιβλιο :-)
***και ας ονομαζονται ετσι καταχρηστικοτατα σε ευχολογια και do goody good διακηρυξεις
****αν αναρωτιεστε γιατι σε μια πολη πρεπει να κανετε ησυχια το βραδυ και σε ενα ερημονησι οχι, η διαφορα ειναι η παρουσια αλλων οντοτητων με δικαιωματα, οχι η αλλαγη των δικαιωματων σας. Τα δικαιωματα σας ειναι ακριβως ιδια, αλλα ο περιορισμος τους επιτρεπεται, φυσικα μονο αν παραβιαζεται το δικαιωμα στην ελευθερια καποιου αλλου.