Ο πολιτικός συμβολισμός της κουκούλας.

Η κουκούλα είναι ένα εξάρτημα φορτισμένο ιστορικά και πολιτικά.Στις αρχές του 18ου αιώνα τόσο οι δήμιοι όσο και οι καταδικασμένοι σε θάνατο υποχρεώνονταν να φορούν κουκούλες και μανδύες. «Σκοτεινές σιλουέτες, φωνές δίχως πρόσωπο,ανεξιχνίαστες οντότητες» όπως έγραψε ο Φουκώ. Στα καθ ημάς, η κουκούλα ταυτίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες με τις καταδόσεις, την προδοσία και την κρατική τρομοκρατία. Σήμερα γίνεται εργαλείο των σύγχρονων «ταγμάτων εφόδου» που εφορμούν συγκροτημένα κατά της κοινωνίας των πολιτών.


Η κουκούλα ενός ταραξία στο δρόμο ή το γήπεδο, δεν κρύβει απλά μια ανθρώπινη μορφή. Καλύπτει ολόκληρη τη «συνήθη» προσωπικότητα αυτού που τη φοράει. Εξαχνώνει ένα πλέγμα ηθών και αξιών απαραίτητων για την ειρηνική συνύπαρξη και την αμοιβαία ανοχή. Η σφραγίδα της ομαλής συμβίωσης είναι το όνομα και το πρόσωπο, «διακριτικά γνωρίσματα» που στην ουσία αποδίδουν κοινωνικές ταυτότητες. Η βύθιση στη μέθη της ανωνυμίας σπάει τα στεγανά : στην κοινωνική της διάσταση, η κουκούλα ακυρώνει την ατομικότητα δίνοντας στο φορέα της την ευκαιρία να διαβεί τα τείχη της ηθικής του.Να καταστρέψει,να σακατέψει, να διαλύσει δίχως το φόβο των συνεπειών καθώς η αποδοκιμασία της κοινωνίας αναχαιτίζεται από το ύφασμα που χωρίζει το πρόσωπο του ενόχου, απ τα αδιάκριτα βλέμματα των περαστικών και της αστυνομίας.




Θέλοντας να ρίξω μερικές σταγόνες ιδεολογίας στο γραφτό αυτό, θα ισχυριστώ πως η κουκούλα εκπροσωπεί τον αντίποδα του ατομικισμού. Είναι μια απόπειρα απόδρασης από το «εγώ» , μια εθελούσια διάχυση στην κολλεκτίβα, την «ομάδα δράσης». Η νεογέννητη αυτή συλλογικότητα επιτίθεται κατόπιν απρόσωπα, αφηρημένα, «διονυσιακά», ως πάλλουσα ζωντανή μάζα, αφυδατωμένη από τα «ιδιωτικά» χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων. ‘Ετσι η τοποθέτηση της κουκούλας σηματοδοτεί το πέρασμα από την ψυχολογία του ατόμου στην ψυχολογία του όχλου, από τον πολιτισμό (την «πορεία» δηλαδή «προς μια κοινωνία ατόμων» όπως είχε γράψει η Ραντ) στη βαρβαρότητα του οπαδικού ανορθολογισμού.

Καθαρά πολιτικά μιλώντας,η κουκούλα συμβολίζει προτίστως μια πολύ συγκεκριμένη,και γνωστή σε όλους μας, νοοτροπία. Τη νοοτροπία απόσεισης ευθυνών, απόκρυψης πίσω από τις συλλογικότητες, εξαφάνισης των υποχρεώσεων του «εγώ». Η κουκουλοφορία είναι δηλαδή το καρναβάλι της πολιτικής. Απελευθερώνει μια πρωτόγονη αγριότητα στο δημόσιο χώρο προστατεύοντας το φορέα της από τις αντιδράσεις που η αγριότητα αυτή μοιραία θα προκαλούσε. Και το καλύτερο είναι ότι η νοοτροπία αυτή δεν έχει ανάγκη ένα κομμάτι ύφασμα για να εκδηλωθεί. Ολόκληρη η εξουσιαστική δομή του ελληνικού κράτους ποντάρει πάνω της για να επιβιώσει πολιτικά. Απλά στη θέση της «κουκούλας» μπαίνουν οι θεσμοί,τα νομικά παραθυράκια, οι πολιτικές κάλυψης και επικοινωνιακής «διαχείρισης» των κρίσεων (δηλαδή οι τακτικές ωμής προπαγάνδας). Σε τελική ανάλυση, ανάμεσα στην κουκούλα και το «κουκούλωμα» δεν υπάρχουν διαφορές.

Κατά κάποιο τρόπο λοιπόν η κουκουλοφορία είναι η άλλη πλευρά του ίδιου εξουσιαστικού νομίσματος. Προεκτείνει στο «δρόμο» μια αντίληψη δράσης που διαποτίζει ολόκληρη την πολιτική μας κουλτούρα. Προάγει έναν απρόσωπο κολλεκτιβισμό, που αφαιρώντας επιτηδευμένα την ατομικότητα από το φορέα της δράσης, στερεί την πράξη από το «κόστος» της, δηλαδή από τις νόμιμες συνέπειες της. Το θάρρος της ανάληψης ευθυνών,ο επώνυμος ακτιβισμός, προυποθέτει ένα ηθικό σθένος και μια προσωπική συγκρότηση διαφορετικού διαμετρήματος από τον οχετό της θρασυδειλίας που επικρατεί στο πολιτικό μας κατεστημένο.Δε βρίσκω την παραπάνω αλήθεια παράξενη,αντίθετα τη θεωρώ καθόλα φυσιολογική. Άλλωστε κάθε εξουσία έχει τους «αναρχικούς» που της αξίζουν.