Ad hominem - Πως να (μην) συζητατε

Ακουσον μεν, παταξον τα επιχειρηματα δε!

Οι κανονες της σωστης συζητησης εχουν στοχο να μπορουν να ωφεληθουν ολοι οι συνομιλητες απο αυτην και να καταληξουν σε καποιο συμπερασμα, σε καποια διαπιστωση, σε καποια αληθεια. Μια απο τις σημαντικοτερες πλανες που βαινουν εντελως εναντια στους κανονες σωστης συζητησης ειναι οι επιθεσεις στο ατομο του συνομιλητη (ad hominem).

Α: Παιδια εγω νομιζω οτι η αληθεια ειναι το Χ.

Β: Τι λες ρε συ, εισαι φερεφωνο των Αμερικανων.

Προσεξτε οτι ο Β δεν απαντα στο Χ, απλα κριτικαρει το προσωπο του Α με αληθινα ή ψευδη στοιχεια. Αυτο ειναι ενα μεγαλο λαθος, καταστρεφει συζητησεις και οδηγει σε πλανες. Δεν εχει νομιζω απολυτως καμμια σημασια αν οι κατηγοριες του Β στο προσωπο του Α ειναι αληθεις. Η επιστημονικη μεθοδολογια και η σοβαρη σκεψη δεν λειτουργει μιλωντας με λασπη περι ατομων αλλα με επιχειρηματα επι των θεσεων (που εκφραζουν τα ατομα). Οταν χτυπαμε ατομα αντι να μιλαμε για ιδεες, δεν κερδιζει η καλυτερη ιδεα, κερδιζει ο πιο ταλαντουχος υβριστης!

Δυστυχως ομως τα επιχειρηματα ad hominem χρησιμοποιουνται τρομερα συχνα. Μερικες φορες ειναι απο απλη αγνοια του συνομιλητη Β, μερικοι ανθρωποι λειτουργουν θυμικα και λενε το πρωτο πραγμα που τους περνα απτο μυαλο (πολλοι αριστεριστες παμφλεταριοι που κατηγορουν "πρακτορες των Αμερικανων" μαλλον λειτουργουν ετσι αφελως).

Αλλες φορες εχουμε προβολη των κινητρων του κατηγορούντα στο προσωπο του αλλου: εγω βριζω τους Αμερικανους και συμπαθω την Κουβα επειδη ειμαι κομμουνιστης. Αρα αυτος που κριτικαρει την Κουβα, ειναι σιγουρα αυτοματως πρακτορας των Αμερικανων! Αποκλειεται να ειναι απλα ελευθερο πνευμα και ειλικρινης συνομιλητης (αφου εγω δεν ειμαι).

Στην χειροτερη περιπτωση εχουμε συνειδητη επιθεση λασπολογιας εν απουσια επιχειρηματων. Ο Α λεει κατι που δεν μαρεσει, ξερω οτι δεν μπορω να πεισω για το δικιο μου αρα επιτιθομαι στο ατομο του για να υποβαθμισω τα επιχειρηματα του. Σε αυτες τις περιπτωσεις εχουμε σχεδον 99% απλη λασπη, δηλαδη οι κατηγοριες στο ατομο δεν στεκουν και ουτε καν ειναι διαψευσιμες! Λενε κατι σε στυλ: ο Α τα λεει επειδη εχει προσωπικα σκοτεινα σχεδια, ειναι υστεροβουλος και διαβολικος! Μπορει ο Α να το διαψευσει, μπορει να ανοιξει το μυαλο του στους αλλους και να δειξει τι σκεφτεται? Οχι βεβαια.

Ενα δυστυχως κλασικο παραδειγμα τετοιας μεταχειρισης υπηρξε ο Στεφανος Μανος. Προσφατα διαβασα που ειπε σε μια συνενετευξη οτι μπορει ως πολιτικος να προσφερει ακομα 5-10 πραγματα αλλα δεν τον αφηνουν επειδη κανεις δεν τον θελει ως ατομο! Εχουν κατηγορησει εναν ανθρωπο με καθαρες ιδεες και πολλαπλα θετικο εργο, σημαντικη προσφορα στην χωρα, οτι ειναι αναλγητος, εξυπηρετει σκοτεινα σχεδια κτλ κτλ Μπορεσε να κανει κατι για να αποφυγει την λασπη, να αποφυγει αυτους που επιτιθενται στο ατομο του, στις αρχες του και οχι στην συγκεκριμενη προταση του? Μαλλον οχι.

Η λασπολογια ad hominem εχει μεταξυ αλλων και μια αηδιαστικη συνεπεια: το κλιμα τρομοκρατιας φοβιζει τους ανθρωπους να εκφρασουν την ειλικρινη γνωμη τους. Προσεξε τι θα πεις φιλε μου γιατι ξαφνικα θα βγεις χουντικος, πρακτορας, δεξιος ή αριστερος, αναλογα με το ποιος σε λασπολογει και ελεεινολογει.

Αυτη η σελιδα, το μπλογκ μας, εγινε για να θετουμε ιδεες και να επιχειρηματολογουμε ελευθερα επι αυτων των ιδεων, να προσπαθουμε να βαλουμε ενα λιθαρακι παραπανω στο κυνηγι της ελευθεριας και της αληθειας. Η επιχειρηματολογια, η κριτικη, η θεση-αντιθεση-συνθεση ειναι η Raison D'être μας οπως εγω την βλεπω αυτα τα χρονια. Σκοπος μας δεν ειναι να χτυπαμε ατομα! Σκοπος μας ειναι να εχει την ελευθερια καθε ατομο να μιλαει χωρις κανενα φοβο και οι ιδεες ελευθερα να αναδυονται, αναμετρωνται, ενιοτε συγκρουονται, συνδυαζονται ή εξαφαντιζοντα. Τα επιχειρηματα ad hominem δεν μας αξιζουν, ειναι απλα χωρις νοημα, ειναι χασιμο χρονου...

ΥΓ βλεπε και Η αβασταχτη ελαφροτητα του να εισαι παμφλεταριος