Προσωποκράτηση για χρέη προς το δημόσιο: όταν συγχέεται το μη αντισυνταγματικό με το θεμιτό

Πριν από λίγους μήνες το υπουργείο Οικονομικών προσέφυγε στον Άρειο Πάγο, μετά από μια σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας που έκριναν ότι το μέτρο της προσωποκράτησης για χρέη απέναντι στο Δημόσιο - ή σε ΝΠΔΔ - είναι αντισυνταγματικό. Ο σκοπός ήταν, για να μιλήσουμε με ποδοσφαιρικούς όρους, να στείλει την μπάλα στην εξέδρα: με μια απόφαση του Αρείου Πάγου υπέρ του δημοσίου, η κυβέρνηση θα έπαιρνε παράταση στο να φυλακίζει πολίτες για χρέη απέναντι στο Δημόσιο, αφού το θέμα θα παραπεμπόταν στην συνέχεια, επί ασυμφωνίας, στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο. Το ερώτημα που προκύπτει, εν προκειμένω, δεν είναι αν το μέτρο της προσωποκράτησης είναι συνταγματικό ή μη. Το θέμα, επίσης, δεν είναι, αν γενικά το μέτρο της προσωποκράτησης είναι συμβατό με την Διεθνή Σύμβαση της Νέας Υόρκης, που κύρωσε το ελληνικό κοινοβούλιο με νόμο το 1997. Γι' αυτά, εξάλλου, υπάρχουν αρμοδιότεροι να κρίνουν από μένα - δικαστήρια και νομικοί. Στην δεύτερη περίπτωση μάλιστα είχαμε, το 2000, απόφαση δικαστηρίου που αποφυλάκιζε χρεωφειλέτες επικαλούμενη την Διεθνή Σύμβαση της Νέας Υόρκης. Το θέμα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι αν η προσωποκράτηση είναι θεμιτή ή μη. Επιθυμεί, λοιπόν, η κυβέρνηση να πηγαίνουν πολίτες φυλακή για χρέη προς το Δημόσιο, ακόμα και αν αυτό δεν παραβιάζει το Σύνταγμα;

Προξενεί απορία, εν προκειμένω, το πόσο κοντόφθαλμη είναι η πολιτική της κυβέρνησης: είναι γνωστό εδώ και 1.5 χρόνο ότι υπάρχει οικονομική κρίση, που θα αναπόφευκτα θα οδηγούσε σε αδυναμία αποπληρωμης χρεών προς το δημόσιο πολλούς ιδιώτες, περισσότερους απότι συνήθως, ειδικά όταν η κυβέρνηση επιβάλλει νέους φόρους εν μέσω της γενικής οικονομικής δυσπραγίας. Επίσης, είναι γνωστή εδώ και καιρό η κατάσταση στις φυλακές. Στην περίπτωση των φυλακών, η τακτική του υπουργείου Δικαιοσύνης μέχρι σήμερα ήταν να απαγορευτεί η πρόσβαση του Συνηγόρου του Πολίτη στις φυλακές - αφού με βάση την λογική του, αν δεν υπάρχουν μαρτυρίες δεν υπάρχει πρόβλημα - και να αυξηθούν τα ποσά μετατροπής των ποινών - με μόνο τον...διορατικό Γιάννη Μαρίνο να πανηγυρίζει για το συγκεκριμένο μέτρο - ώστε να έχουμε ακόμα μεγαλύτερους αριθμός φυλακισμένων! Παρόλα τα προαναφερθέντα, η κυβέρνηση προχώρησε προς την προσφυγή στον Άρειο Πάγο για μπορεί να εξακολουθεί να φυλακίζει πολίτες για χρέη προς το Δημόσιο. Κι έτσι η κυβέρνηση από τη μια μεριά υπόσχεται ότι θα φέρει σύντομα νομοσχέδιο στην Βουλή με το οποίο θα αποφυλακίσει 5,000 κρατουμένους, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να μην καταργηθεί ένα μέτρο που θα οδηγήσει στην κράτηση μεγάλου αριθμού ατόμων! Ακόμα χειρότερα, ο υπερπληθυσμός των ελληνικών φυλακών που προσπαθεί τώρα να θεραπεύσει η κυβέρνηση, κάνει αδύνατη την τήρηση του άρθρου 13 του Σωφρονιστικού μας Κώδικα, που απαγορεύει την κράτηση των χρεοφειλετών στον ίδιο χώρο με τους ποινικούς παραβάτες.

Το σημερινό καθεστώς δεν είναι εφεύρεση της τωρινής κυβέρνησης. Μάλιστα, το 1997, η τότε κυβέρνηση Σημίτη, με υπουργό τον Γ.Δρυ, επέκτεινε, με νόμο, την προσωποκράτηση για χρέη προς το Δημόσιο και σε χρέη σε Ταμεία ή ΝΠΔΔ εν γένει, ώστε περισσότεροι πολίτες να πηγαίνουν φυλακή. Το μέτρο, όμως της προσωποκράτησης για χρέη προς το δημόσιο, έχει δυο θεμελιώδεις αδικίες: το πρώτο είναι ότι η προσωποκράτηση για χρέη προς ιδιώτη μπορεί να αποφευχθεί, αν κάποιος αποδείξει ότι δεν έχει να πληρώσει, και όχι απλα ότι δεν επιθυμεί να πληρώσει. Κάτι τέτοιο, νομίζω, δεν ισχύει για το δημόσιο. Το δεύτερο και σημαντικότερο, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι υπάρχει μια εμφανής ανισοτιμία: αν εγώ χρωστάω στο δημόσιο, θα πάω φυλακή. Αν το δημόσιο χρωστά σε μένα, κανείς δεν πηγαίνει φυλακή, κανένας δεν είναι υπεύθυνος. Κι αν το επιχείρημα ήταν ότι η προσωποκράτηση είναι ένας τρόπος διασφάλισης των συμφερόντων του δημοσίου, για την διασφάλιση των συμφερόντων του πολίτη δεν υπάρχει κανείς, αφού ακόμα και αυτή η αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος του δημοσίου απαγορεύεται με βάση το άρθρο 20 του ν. 3301/2004 που η σημερινή κυβέρνηση ψήφισε.

Η προσφυγή σε δικαστήρια για πολιτικά θέματα, κρύβει έναν κίνδυνο: ο νικητής τα παίρνει όλα. Στην περίπτωση της προσωποκράτησης, αντί να υπάρξει διάλογος για το ποια πρέπει να είναι τα όρια της προσωποκράτησης και αν γενικά πρέπει να υπάρχει προσωποκράτηση, η κυβέρνηση προσφεύγει στα δικαστήρια με την λογική ότι αν κερδίσει δεν χρειάζεται να λογοδοτήσει σε κανέναν. Όμως αυτή η τακτική υποβαθμίζει την λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, αφού η κυβέρνηση βάζει ανάμεσα σε αυτήν και τους πολίτες, τον θεσμό της δικαστικής εξουσίας, για αποφάσεις που ουσιωδώς θα έπρεπε να είνα δικές της. Κάνει, με αυτόν τον τρόπο, τους δικαστές να φαίνονται σύμμαχοί της όταν αποφασίζουν υπέρ της - ακόμα και αν αυτό δεν ήταν ποτέ στις προθέσεις τους - και αντί να συζητά για ένα πρόβλημα και να αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη για τις αποφάσεις της, αφήνει τους δικαστές να τις αναλάβουν γι'αυτήν. Και υπό μια έννοια, αυτή είναι και η δουλειά των δικαστών: να προστατεύει τους πολίτες από την αυθαιρεσία της κεντρικής κυβέρνησης. Ας αναρωτηθούμε, όμως, τι θέλουμε, δικαστές που να μας προασπίζουν από την αυθαιρεσία της κυβέρνησης ή δικαστές που δεν χρειάζεται να μας προασπίζουν από την αυθαιρεσία;