Πετώντας τα λεφτά μας στις χωματερές

Η είδηση από το in.gr είναι χαρακτηριστική:

Στη χωματερή, μαζί με όλα τα απορρίμματα, και όχι στις ειδικές μονάδες διαλογής, καταλήγει το περιεχόμενο των 20.000 ειδικών μπλε κάδων ανακύκλωσης, που έχουν τοποθετηθεί στην Αττική.

Σύμφωνα με δημοσίευμα των Νέων, δύο είναι οι βασικές αιτίες για την «εγκατάλειψη» του προγράμματος ανακύκλωσης: η πρώτη εντοπίζεται στην ασυνειδησία ορισμένων πολιτών, που χρησιμοποιούν τους κάδους ανακύκλωσης για να πετάνε κοινά απορρίμματα, με αποτέλεσμα οι δήμοι να αναγκάζονται τα πηγαίνουν στη χωματερή, και η δεύτερη στην απουσία μονάδων που θα λειτουργούν με συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους και θα δέχονται το περιεχόμενο των μπλε κάδων της ανακύκλωσης.

Η περίπτωση της ανακύκλωσης είναι σχεδόν τυπική. Έρχεται να δείξει, ότι ακόμα και σε θέματα σχεδόν καθολικής συναίνεσης, δεν μπορεί το κράτος να θεωρείται δεδομένο ότι το κράτος είναι σε θέση να προφέρει λύσεις. Ακόμα και σε θέματα θεωρητικά ξεκάθαρα, όπου θα έπρεπε να θεωρείται προφανές και αυτονόητο ότι ένα κράτος μπορεί να στήσει έναν επαρκή και οικονομικό μηχανισμό αναλύκλωσης, το ελληνικό κράτος αποτυγχάνει. Ακόμα και εκεί που άλλα κράτη πέτυχαν να εφαρμόσουν τέτοια προγράμματα, εμείς απλά σπαταλούμε λεφτά για διπλούς μηχανισμούς συλλογής απορριμάτων που τελικά πάνε όλα στις στις χωμετερές. Όχι απλά δεν έγινε σοβαρή μελέτη (αλλιώς πώς θα ξεκινούσε η τοποθέτηση κάδων χωρίς να υπάρχουν μονάδες διαλογής και επεξεργασίας των ανακυκλούμενων υλικών;), όχι απλά ξοδεύτηκαν και συνεχίζουν να ξοδεύονται χρήματα χωρίς κανένα ορατό (ή αόρατο) όφελος, αλλά δεν υπάρχει και κανείς που να διαμαρτύρεται, ότι χαραμίζονται τα λεφτά του! Και πει κανείς τίποτα, το πιθανότερο είναι να καθυβριστεί ως αδιάφορος μπροστά στην καταστροφή του περιβάλλοντος!

Αυτό που περιγράφεται στην είδηση είναι μια σχεδόν τυπική κατάληξη των δημόσιων χρημάτων (δηλαδή των φόρων μας, που πληρώνουμε είτε με κρατήσεις στις απολαβές μας είτε με αυξημένες τιμές προϊόντων) όταν η δημόσια γραφειοκρατία τα βάλει στα χέρια της. Ελάχιστοι πχ διαφωνούν με την ανάγκη της ανακύκλωσης, οπότε είναι εύκολο πειστούν για την ανάγκη του κράτους να αναλάβει την υλοποίησή της. Το ίδιο σενάριο μπορεί να εφαρμοστεί σε δεκάδες διαφορετικές ανάγκες "παρέμβασης" του κράτους. To ίδιο σπάταλο είναι το "κράτος πρόνοιας" που τελικά υπάρχει για να συντηρεί τους λειτουργούς του, παρά τους αποδέκτες του, η "δημόσια και δωρεάν παιδεία" που συντηρεί τις διάφορες συντεχνίες της σε βάρος της παιδείας και της εκπαίδευσης, η "εθνική άμυνα" που ταϊζει μεσάζοντες και εμπόρους όπλων, ανίκανους στρατιωτικούς και είναι το εύκολο ρουσφέτι των πολιτικών, και ένας ακόμα ατελείωτος κατάλογος παρεμβάσεων (που φτάνουν να ελέγχουν το 55% του ΑΕΠ).

Το πρόβλημα με τον κρατισμό δεν είναι μόνο το μέγεθος του κράτους. Είναι και η εφυσηχαστική νοοτροπία που εμφυσεί στους πολίτες και η ψευδαίσθηση ασφάλειας που τους δίνει. Μια ψευδαίσθηση που τους κάνει αδιάφορους, αμέτοχους και πρόθυμους να δεχτούν χωρίς αμφιβολλίες ή αμφισβητήσεις τις κρατικές παρεμβάσεις.

Το ότι υπάρχουν προβλήματα γύρω μας είναι προφανές. Διαβάζουμε συνεχώς χιλιάδες αναλύσεις που διαπιστώνουν προβλήματα. Είναι εύκολο να δεις ένα πρόβλημα. Είναι δύσκολο να βρεις τρόπους αντιμετώπισής του. Και από αυτή την δυσκολία, την προσωπική κούραση, απαλλάσει τον κόσμο το ιδεολόγημα του κρατισμού. Η προσφυγή στο κράτος ως μέσο επίλυσης των προβλημάτων είναι εύκολη και ανέξοδη πνευματικά. Και επιπλέον, η αποσύνδεση των φόρων από το πώς χρησιμοποιούνται τελικά, δίνει την επίσης τραγική ψευδαίσθηση ότι οι κρατικές πολιτικές και παρεμβάσεις δεν μας κοστίζουν προσωπικά, αλλά τις πληρώνουν άλλοι.

Έτσι πολύ εύκολα βλέπουμε ως λύση το κράτος, για υπαρκτά μεν προβλήματα, αλλά παραγνωρίζοντας αν πράγματι το κράτος μπορεί να προφέρει επαρκείς και οικονομικές λύσεις (όταν δεν είναι το ίδιο μέρος του προβλήματος). Πριν την εφαρμογή οποιασδήποτε πολιτικής, χρειάζεται πρώτα εξαντλητική έρευνα για την αποδοτικότητά της. Και μετά την εφαρμογή της, διαρκής επανέλεγχος και αξιολόγηση της αποδοτικότητάς της. Η ευθύνη της διαχείρισης δημόσιων χρημάτων εξαρτάται από το επίπεδο της διαφάνειας στην διαχείρισή τους, τον έλεγχο στην εξουσία εκ μέρους των πολιτών και τον ελεύθερο δημόσιο διάλογο.

Και εδώ βρίσκεται ένα από τα ουσιαστικά προβλήματα της ελληνικής πολιτικής. Η αδιαφορία του πολίτη, που εκδηλώνεται όχι απλά πετώντας κανονικά σκουπίδια στους κάδους ανακύκλωσης (ενώ δεν έχει κανένα κέρδος από μια τέτοια πράξη), αλλά και με την αδιαφορία του για τον έλεγχο της κρατικής πολιτικής. Όλοι ζητούν παρεμβάσεις, κονδύλια, κρατικές ενισχύσεις κτλ. Κανείς όμως δεν ασχολείται αν οι υπάρχουσες δράσεις εξυπηρετούν τους σκοπούς για τους οποίους αναπτύχθηκαν και το κυριότερο αν υπάρχει οικονομική αντιστοίχιση των κρατικών κονδυλίων που ξοδεύονται με το αποτέλεσμα. Και έτσι φουντώνει και η προχειρότητα στο σχεδιασμό (ανικανότητα), και η χρησιμοποίηση των κονδυλίων για προσωπικά οφέλη (διαφθορά) και τελικά ο λογαριασμός στο πορτοφόλι μας.