Στους σοσιαλιστές όλων των κομμάτων
The statesman who should attempt to direct private people in what manner they ought to employ their capitals, would not only load himself with a most unnecessary attention, but assume an authority which could safely be trusted, not only to no single person, but to no council or senate whatever, and which would nowhere be so dangerous as in the hands of a man who had folly and presumption enough to fancy himself fit to exercise it. (Adam Smith, The Wealth of Nations: Books IV-V)Πόση δυστυχία θα είχαμε αποφύγει αν δεν προσπαθούσαμε επιμελώς να αγνοήσουμε τα λόγια αυτά του Adam Smith!
Το πρόβλημα με τα μεγάλα συλλογικά οράματα είναι η αυτή τους ακριβώς η αλαζονική πίστη ότι μπορούν να ερμηνεύσουν καλύτερα τις ανάγκες μας, απ’ ότι θα μπορούσαμε εμείς οι ίδιοι, κι ότι αντιπροσωπεύουν αυτό που στα μάτια των οπαδών τους φαντάζει ως ‘κοινή λογική’, ‘κοινό καλό’, ‘σωστός δρόμος’.
Σήμερα πλέον, ακόμη και φανατικοί κρατιστές των προηγούμενων δεκαετιών αποδέχονται την ανωτερότητα της ανοιχτής κοινωνίας και στρέφουν για πάντα την πλάτη τους στο κράτος σχεδιαστή, τα συλλογικά οράματα και τις κατευθυνόμενες οικονομίες. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι γίνανε όλοι laissez-fair φιλελεύθεροι. Όχι. Η έννοια του κράτους ρυθμιστή, του κράτους που παρεμβαίνει ‘διορθώνοντας’ τις αποτυχίες της αγοράς, ακόμη και του κράτους πρόνοιας, είναι ακόμη κοντά μας και δύσκολα θα τις αποχωριστούμε στο άμεσο μέλλον. Η νοσταλγία όμως του κράτους μοχλού εξυπηρέτησης ενός κοινού οράματος έχει πια – ευτυχώς – περιοριστεί στο περιθώριο των δύο πολιτικών άκρων.
Πώς να ερμηνεύσουμε λοιπόν τα παρακάτω λόγια του Στ. Μάνου; (Πώς οραματίζομαι την «τρίτη λύση», Η Καθημερινή, 14/9/2008).
Για να επιστρέψουμε στον σωστό δρόμο, προτείνω ένα όραμα για την Ελλάδα στηριγμένο στην ανάλυση των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων:
- Ιστορία, πολιτισμός, περιβάλλον, ναυτιλία.
- Ιστορία, ήλιος και θάλασσα.
Ζητώ να αναδιατάξουμε το κράτος ώστε να υπηρετεί αυτό το όραμα. Να πούμε ότι αυτά προηγούνται και τα υπόλοιπα έπονται. Να οργανώσουμε αντίστοιχα το κράτος.Είναι δυνατό ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του φιλελευθερισμού στη χώρα μας να μας προτείνει την ‘αναδιάταξη του κράτους’ ώστε να υπηρετήσει ένα ακόμη συλλογικό όραμα; Αντί ν’ ανοίξουμε την οικονομία μας ώστε κάθε πολίτης να μπορεί ελεύθερα και ανεμπόδιστα να παλέψει για την υλοποίηση του προσωπικού του οράματος, θα επιτρέψουμε μια επανάληψη της μεταπολίτευσης; Κι όμως, αυτό είναι που φαίνεται να υποστηρίζει ο κ. Μάνος.
Μόνο που ετούτη τη φορά, αντί να επιδοτούμε «θνησιγενείς βιομηχανίες», θα επιδοτούμε – «πλουσιοπάροχα» μάλιστα – αρχαιολογικές σχολές και πανεπιστημιακά παραρτήματα. Θα αντικαταστήσουμε δηλαδή τους κρατικοδίαιτους μεταπράτες και αγρότες της δεκαετίες του 1980 με κρατικοδίαιτους αρχαιολόγους και ιστορικούς. Ίσως, αδυνατώντας να κατανοήσω που βασίζεται η πεποίθησή του ότι η Ελλάδα μπορεί «να επιδιώκει την αριστεία» στην ιστορία και τον πολιτισμό, αδικώ το όραμα του κ. Μάνου. Δύσκολα όμως μπορεί να πειστεί κανείς ότι το όραμα αυτό, όσο εύστοχο και χρήσιμο κι αν είναι, μπορεί να δικαιολογήσει την ‘αναδιάταξη του κράτους’ κι έναν ακόμη γύρο επιδοτήσεων.
Για την υλοποίηση αυτού του οράματος, ο κ. Μάνος προτείνει την ίδρυση ενός νέου κόμματος, που «θα αποτελείται από ανθρώπους έντιμους, ικανούς και αποφασισμένους να κυβερνήσουν, χωρίς κομματικές ή άλλες εξαρτήσεις, με κοινή λογική.»
Αν και η επίκληση της ‘κοινής λογικής’ από τον πολιτικό που βάσισε όλη του την καριέρα στις εύστοχες και ‘λογικές’ ιδέες και παρεμβάσεις του δεν ξενίζει με την πρώτη ανάγνωση, το γεγονός ότι τη ‘λογική’ του δεν την ασπάζεται η πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου, και κατ’ επέκταση του εκλογικού σώματος, δεν αφήνει περιθώρια από το να συμπεράνουμε ότι η λογική του κ. Μάνου κάθε άλλο παρά «κοινή» είναι. Πως θα μπορούσε άλλωστε; Στις ανοιχτές κοινωνίες, κοινή λογική ευτυχώς δεν υπάρχει. Κι όταν υπάρχει, ως προϊόν εθνικής ή κομματικής πειθαρχίας, σπάνια είναι και ορθή.
Τελειώνοντας την περιγραφή του νέου αυτού κόμματος, ο κ. Μάνος γράφει:
Ένα άλλο κόμμα, μετριοπαθούς και ευρωπαϊκής νοοτροπίας, στο οποίο θα αισθάνονται άνετα οι μέχρι τώρα άδολοι ψηφοφόροι της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ αλλά και της ανανεωτικής Αριστεράς.Η πολιτική μας ζωή χρειάζεται την ευστροφία και την εντιμότητα του κ. Μάνου. Ένα κόμμα όμως μέσα στο οποίο μπορούν να «αισθάνονται άνετα» πολίτες από όλο ουσιαστικά το πολιτικό φάσμα, στο όνομα πάντα της ‘κοινής λογικής’ και του κοινού οράματος, δύσκολα μπορεί να αποδειχτεί ωφέλιμο για το πολιτικό μας σύστημα. Θυμίζει έντονα τα κενά ιδεών πολυσυλλεκτικά κόμματα των προηγούμενων δεκαετιών και παραπέμπει στην αδιέξοδη ρητορεία του Μεσαίου Χώρου που οδήγησε την Ν.Δ. στην κυβέρνηση και τη χώρα μας στη σημερινή κρίση.
50 σχόλια:
Συμφωνώ σε γενικές γραμμές με τον Γιώργο.
Πάντως οφείλω να ομολογήσω πως η χρονική στιγμή που διάλεξε μια τέτοια κίνηση [δήλωση σε mainstream εφημερίδα] είναι εύστοχη μιας που ο κόσμος είναι αηδιασμένος απ'τα μεγάλα κόμματα.
Κάτι όμως που θα ήθελα να λέει ο κύριος Μάνος πάντως είναι πως η Πολιτική έχει ανάγκη και από διαφορετικούς «παίκτες». Νέους ανθρώπους, έξω απ'τα διαπλεκόμενα. Αν είναι να δημιουργήσει ένα τρίτο κόμμα κάνοντας ματαξανά "shuffling" τους απογοητευμένους απ'τα δύο μεγάλα κόμματα πολιτικούς-καριέρας που είχαμε ως τώρα... ζήτω που καήκαμε.
Άρα δύσκολα μπορεί να δοθεί απ'αυτόν η 3η λύση.
O polus sugxrotismos me to PASOK auta kanei!
O Andrianopoulos opados tis Rosias, o Manos opados tou kentrikou sxediasmou...
Απο οραματα σχεδιαστων χορτασαμε. Κανα οραμα ελευθεριας θα ακουσουμε?
Μάλλον άδικη και λίγο μονοδιάστατη η κριτική σας.
δεν νομίζω ότι το "κράτος", σαν αποκρυστάλλωση των δομών λειτουργείας μιας κοινωνίας πρέπει να απεμπολήσει το δικαίωμα του προγραμματικού σχεδιασμού.
Ακόμη και στο πλέον φιλ/ερο καθεστώς, ΙΜΗΟ αυτή η δραστηριότητα είναι απαραίτητη.
Απλώς δεν απαιτήται η μέχρι αηδίας λεπτομερή καταγραφή των επιχειρησιακών δράσεων σε βαθμό που να χρειάζεσαι ΚΥΑ για να διορίσεις έναν νυχτοφύλακα. Ίσως όμως στην Ελλάδα να μήν είμαστε ακόμη ώριμοι για μεγαλύτερες ελευθερίες, ιδίως εάν δούμε τις επιδόσεις των ΟΤΑ.
Τέλος η σύγκριση αγροτών και αρχαιολόγων είναι λίγο λαικιστική και μάλλον άτοπη. Πιστέυω γρήγορα μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι τα αποτελέσματα της αρχαιολογικής έρευνας είναι δημόσια αγαθά, σε αντίθεση με τις πατάτες, οπότε και η παροχή τους αναγκαστικά θα εμπλέκει κατά το μάλλον ή το ήττον δημόσιους πόρους.
Οι εμμονές είναι κακός σύμβουλος στη ζωή μας και στην πολιτική ακόμη περισσότερο....
Ναι μωρέ, ας αφήσουμε κάθε κοκορόμυαλο να βιάζει κανονικά το κοινωνικοπολιτικό και φυσικό οικοσύστημα, για να επιδιώξει τις προσωπικές του φιλοδοξίες βάζοντας το προσωπικό του συμφέρον πάνω από το συνολικό.
Live and let die και δε συμμαζεύεται
Σα δε ντρέπεστε λέω 'γω.
άγγελε, ο προγραμματικός σχεδιασμός είναι πολύ καλή ενασχόληση αρκεί να μην είναι υποχρεωτική η υπαγωγή στο εκάστοτε σχέδιο. Εάν το σχέδιο "επενδύουμε στην ιστορία μας" είναι καλό ας προτείνει πρώτα ο κ. Μάνος στη κυβέρνηση να άρει τα όσα μας εμποδίζουν στο να επιλέξουμε ελεύθερα και μετά ας μας πείσει ότι το σχέδιο του είναι αυτό που μας συμφέρει.
Επίσης, η αναφορά για τον δημόσιο χαρακτήρα της αρχαίας μας κληρονομιάς δεν κολλάει εδώ καθόλου. Το ζήτημα δεν είναι εάν είναι ή όχι δημόσιο αγαθό η πολιτιστική κληρονομιά, αλλά εάν οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας θα πρέπει να λάβουν διαταγές υπό την απειλή βίας να χρηματοδοτήσουν την παραγωγή προστιθέμενων αγαθών πάνω σε αυτή τη κληρονομιά και αν ναι, σε τι βαθμό.
Το ίδιο ερώτημα εγείρεται και με την αγροτική παραγωγή που μπορεί να θεωρηθεί μέσο για την επίτευξη κάποιου κοινωνικού σκοπού και άρα υποψήφια για υπαγωγή σε κάποιο "σχέδιο". Έτσι, ένα σχέδιο για την αύξηση της αγροτικής παραγωγής δεν διαφέρει ουσιαστικά από ένα σχέδιο για την αύξηση της πολιτιστικής παραγωγής. Τα κιονόκρανα και οι εγχώριες πατάτες απαιτούν χρήματα για να αποδωθεί στο σύνολο η αξία τους και παραμένει άλυτο το πρόβλημα της διάθεσης αυτών των χρημάτων από ανθρώπους που δεν τους ανήκουν και άρα δεν έχουν κίνητρο να τα αξιοποιήσουν σωστά.
Δεν χρειάζεται να δώσουμε στο κράτος κανένα δικαίωμα προγραμματικού σχεδιασμού για κατάκτηση επιπρόσθετων στόχων από τους δικούς μας, παρά μόνο να θεωρηθεί ότι έχει υποχρέωση πρόληψης όσων δεν μπορούμε εμείς οι ίδιοι να προλάβουμε. Έτσι, το κράτος έχει υποχρέωση να δείξει αλληλεγγύη στους αγρότες όταν πέσει αρρώστια και σαπίσουν όλες οι πατάτες, αλλά δεν έχει δικαίωμα να διατάξει να φυτευτούν παντού παντζάρια. Και αντίστοιχα, το κράτος έχει υποχρέωση να προλαμβάνει την ανεπίστρεπτη καταστροφή αρχαιολογικών θησαυρών για χάρη μελλοντικών γενεών αλλά δεν έχει δικαίωμα να διατάξει ολόκληρη τη κοινωνία να προσκυνά με τους φόρους της αυτούς τους αρχαιολογικούς θησαυρούς.
Κύριε Σαρηγιαννίδη,
ο Μάνος και μερικοί ακόμη (μετρημένοι στα δάχτυλα) πολιτικοί μπορούν να δημιουργήσουν ένα αξιόμαχο κόμμα, που θα συνδυάζει τις φιλελεύθερες ιδέες με την πρακτική εφαρμογή τους. Η ΦΙΣ έχει εδώ και καιρό πάψει να είναι κόμμα (αν υπήρξε κάποτε), ιδίως δε μετά την από κάθε άποψη πολιτικά ανόητη κάθοδο στις προηγούμενες εκλογές. Τα στελέχη της, εντελώς γραφικοί, φαίνεται να ζουν σε ένα παράλληλο σύμπαν. Όσο είναι καιρός, στελεχώστε την προσπάθεια του Μάνου και, αν μπορείτε, επηρεάστε με τα στελέχη και τις ιδέες σας το νέο κόμμα. Η ΦΙΣ, ως συνιστώσα του νέου κόμματος, είναι απαραίτητη, ως κόμμα απλά είναι ανέκδοτο.
@Statler
Ώστε είμαι γραφικός και ζω σε ένα παράλληλο σύμπαν. Μάλιστα. Ξεχάστε λοιπόν τη ΦΣ και τα στελέχη της. Και περιορίστε το ενδιαφέρον στις ιδέες που προσπάθησε (και προσπαθεί στο εναλλακτικό της σύμπαν) να υπηρετήσει.
Υ.Γ. Είναι βέβαια πιο χρήσιμο να προσπαθήσετε να αντικρούσετε τα όσα γράφω πιο πάνω και όχι το πρόσωπό μου.
Προσγειωθείτε! Εστω και την τελευταία ώρα ξεπεζέψτε! Εχετε αντιληφθεί για τι θέμα μιλάει ο Μάνος; Πως να αποσυνδέσεικανεις τη ΦΣ με τα λεγόμενα σας αφου ο τρόπος σκέψης και τα επιχειρήματα είναι τα ίδια;
Ενας συνεχής περίπατος στα άστρα.
@ G. Sarigiannidis
Το πρόβλημα δεν είναι με τις ιδέες της ΦΣ, στις οποίες άλλωστε δεν έχει και αποκλειστικότητα, αλλά με τον τρόπο που "προσπάθησε να (τις) υπηρετήσει", στην ουσία θάβοντάς τες. Η αναφορά σε εναλλακτικό σύμπαν έχει να κάνει με την πεποίθησή σας ότι είναι εφικτή η προώθηση των ιδεών αυτών μέσα από ένα εκλογικά αποτυχημένο κόμμα του 0,1%.
Ξεκινησα να το γράφω αλλά κατεληξε μεγαλη η απαντηση και την παρέθεσα σαν ποστ στο μπλογκ μου: http://www.liberalflame.blogspot.com/
Συμφωνώ με το άρθρο. Ο Στέφανος Μάνος δείχνει μια πρόταση που δεν συμβαδίζει με τη φιλελεύθερη φιλοσοφία (Δηλαδή ένα όραμα που θα καθοριστεί bottom-up και όχι top down). Ότι ίσως μια χώρα δεν έχει ανάγκη από συλλογικό όραμα, αλλά από πολλά μικρά οράματα που εξυπηρετούν το κάθε άτομο ή ομάδα. Και ότι αυτά τα οράματα μπορεί να συγκρούονται βρε αδερφέ, δεν χάθηκε ο κόσμος. Μπορεί κάποιοι να επενδύσουν στον ήλιο, στην ιστορία και στη θάλασσα και κάποιοι άλλοι στην τεχνολογία, στη μουσική και στο φαγητό. Δεν τρέχει κάτι, μην αγχώνεστε κ. Μάνο.
Statler, εάν η ΦιΣ έχει θάψει αυτές τις ιδέες τότε τι κάνει τον Στέφανο Μάνο να πιστέψει ότι αυτή τη φορά, με τις ίδιες ιδέες και με τον ίδιο εαυτό του, θα κάνει κάτι καλύτερο από αυτό που έκανε την τελευταία φορά που το επιχείρησε; Εκτός εάν σκοπεύει να αλλάξει κάτι αυτή τη φορά, όμως εάν αυτό είναι οι ιδέες του τότε εγώ δεν έχω λόγο να τον βοηθήσω σε κάτι που δεν πιστεύω. Και από το άρθρο του στην Καθημερινή δεν υπάρχει ούτε ένα δείγμα από αυτές τις ιδέες και τη κοινή λογική που τον έκαναν πόλο έλξης για τόσους ανθρώπους όταν ίδρυσε τους Ταύρους. Προσωπικά λυπάμαι γιατί στο άρθρο αυτό ούτε τον Μάνο που ήξερα ούτε κάποιον καλύτερο του βλέπω. Είναι δηλαδή "κοινή λογική" ότι έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα επειδή ο κόσμος τρέχει τον "Μαραθώνιο";
Τέλος πάντων, ας δεχτώ ότι ο Μάνος κάνει μια προσπάθεια να φανεί ως κάτι νέο, ως κάποιος που τελικώς το περιβάλλον και τον πολιτισμό είχε κατά νου τόσα χρόνια που ήταν πολιτικός. Και ας δεχτώ ότι εάν κατέβει σε εκλογές, τα χρήματα και η αναγνωρισιμότητα που πιθανώς θα φέρει θα παράξουν ένα καλύτερο αποτέλεσμα από αυτό της ΦιΣ. Όμως αντίθετα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδος που βλέπει ο Μάνος, εγώ δεν βλέπω τα συγκριτικά πλεονεκτήματα αυτής της πολιτικής νέας πρότασης. Πολιτικά μιλώντας, το περιβάλλον είναι συγκριτικό πλεονέκτημα των Πρασίνων, τον πολιτισμό όλοι ισχυρίζονται ότι τον νοιάζονται ιδιαίτερα οπότε μένει μόνο η ναυτιλία, που είναι και εντελώς άσχετη με τα άλλα δύο. Άσε που εάν είσαι οικολόγος έχεις ακούσει ουκ ολίγες φορές πως τα λιμάνια και τα γκαζάδικα βιάζουν το περιβάλλον. Τίποτα από αυτά δεν έχει "κοινή λογική"...
Συγνώμη που επανέρχομαι, αλλά είναι εκνευριστικό ότι έχει βάλει και τη ναυτιλία στο στόχο του.
Τον κλάδο αυτό που παραπαίει. Εκεί, όπου η ιδιωτική πρωτοβουλία καταδίκασε τους Έλληνες εφοπλιστές να κατέχουν το 17% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου.
Κοίτα να δεις φίλε μου, εκεί που δεν εμπλέκεται καθόλου το κράτος, εκεί που η παγκοσμιοποίηση ήταν γεγονός εδώ και αιώνες, οι Έλληνες τα καταφέρνουν μια χαρά.
Ευτυχώς στην οικονομία της πρόβλεψης οι ήδη επιτυχημένες επενδύσεις δεν επαναλαμβάνονται με την ίδια επιτυχία. Και όλες αυτές οι αναφορές του κ.Μάνου είναι επιτυχίες του ιδιωτικού τομέα που δεν χρειάζονται καμία στήριξη εκτός από το να τους αφήσεις να κάνουν τη δουλειά τους και να κοιτάς από μακριά (που δεν είναι και λίγο πράγμα).
Εγώ ,ως απ'έξω , βλέπω τα εξής :
Ο Μάνος , όπως και ο Ανδριανόπουλος, ουδέποτε βοήθησε την ΦΣ στον αγώνα της. Η ΦΣ πάντα αναφέρεται σ'αυτούς με εκτίμηση για την ιστορία τους αλλά ποτέ δεν στηρίχτηκε ούτε σε συγκεκριμένες ιδεολογικές τους αναφορές ούτε βεβαίως σε πρακτικές τους.
Η ΦΣ είναι κόμμα νέων ανθρώπων, που θέτει την φιλελεύθερη ιδεολογία στο βάθρο που της αξίζει και ως το μόνο αντίπαλο δέος στον σοσιαλιστικό αλλά και στον λαϊκοδεξιό κρατισμό. Το αν θα πετύχουν στο μαραθώνιο πούχουν ξεκινήσει θα το δείξει ο χρόνος.
Ο Σ.Μάνος στο όριο της βιολογικής του αποχώρησης, έχει προφανώς άλλες προτεραιότητες και προτείνει πολιτικά βήματα, που ίσως δημιουργούν θετικές εντυπώσεις για το άτομό του στον απογοητευμένο αλλά και χαμηλών ιδεολογικών απαιτήσεων και αναζητήσεων οπαδό ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, δεν προτείνει όμως έναν δρόμο που αξίζει στη νεολαία του 21ου αιώνα.
Μερικά από τα γραφόμενά του μυρίζουν απολιτίκ και ίσως θάταν καλές προτάσεις από έναν fonctionnaire του συστήματος αλλά όχι από έναν οραματιστή ενός νέου φιλελεύθερου κόμματος. Ούτε καν την λέξη "φιλελευθερισμός" δεν είδα πουθενά στο κείμενό του. Δηλ. ο τόπος έχει ανάγκη από ένα κόμμα που δεν έχει ιδεολογία;
Προσωπικά απογοητεύτηκα από τις επιλογές τέτοιων περίεργων ατραπών από τον Σ.Μάνο.
Δηλ. ο τόπος έχει ανάγκη από ένα κόμμα που δεν έχει ιδεολογία;
Ίσως και να έχει... επιτέλους!
Φτάνει πια με τα αριστερός, δεξιός, κομμουνιστής, αναρχικός. Ο κόσμος/τόπος έχει ανάγκη από πράξεις, από ωραία λόγια και ιδεολογίες χορτάσαμε.
Μια δυνητική συνεργασία ΦΣ-Μάνου απορρίπτεται εν τη γεννέσει της;
Μα δεν απέρριψε κανείς καμία συνεργασία. Ούτε βέβαια και αποδέχτηκε. Τέτοια πρόταση δεν υπάρχει.
Πολύ μεγάλη βιασύνη, και αυτό φαίνεται και από το περιεχόμενο του σχολίου σου φίλε Γιώργο.
Αν δεν είχες αναφέρει πως σχολιάζεις άρθρο του Μάνου σε εφημερίδα θα μπορούσε κάποιος να νομίσει πως σχολιάζεις την ιδρυτική διακήρυξη ή τις προγραμματικές θέσεις ενός υπάρχοντος κόμματος.
Για τον ανώνυμο με σχόλιο στις 18:21:
Για ανώνυμος φαίνεται να γνωρίζεις καλά αν βοήθησε ή όχι ο Μάνος την ΦιΣ.
Μήπως πρέπει να ρωτήσεις τον Περλικό και τον ευρωφρούραρχο;
Αυτό το περί ορίων "βιολογικής αποχώρησης" πρέπει να είναι καινύοριο και δεν το ξέρω. Μήπως θέλεις να πεις με το ένα πόδι στον τάφο και κομπλάρεις.
Πολύ βιαστικός είσαι.
Διερωτώμαι αν κανείς εκ των επικριτών του κυρίου Μάνου έχει σκεφθεί το παράλογο του να ιδρύει κανείς κόμμα με σκοπό να λάβει από τους ψηφοφόρους την εξουσία ώστε αμέσως μετά να τους την επιστρέψει.
Ίσως αν ξεκινοῦσε κανένας από το Εμπορικὸ Επιμελητήριο προσπαθώντας να αναδειχθεί πρόεδρος με πρόγραμμα να διαλύσει το επιμελητήριο, θα καταλάβαινε γιατί το εγχείρημα, παρά την προφανή προστιθεμένη αξία που θα είχε για το κοινωνικό σύνολο, είναι ουτοπικό.
Αν οι επιχειρηματίες δεν δέχονται νά κλείσουν ένα παρασιτικό παραμάγαζο του κράτους που τους χαρατσώνει με τις πλάτες του κράτους, τι ελπίδα υπάρχει για τα μεγάλα τεμπελχανεία ;
Παιδιά, δεν καταλαβαίνετε τι έγινε εδώ πέρα...
Ο κος Μάνος είναι ένας έμπειρος πολιτικός και κατάλαβε ότι αργά ή γρήγορα η ΝΔ θα πνεύσει τα πολιτικά της λοίσθια εφόσον δε θα μπορεί να κυβερνήσει με ισχνή πλειοψηφία και υπό το βάρος των σκανδάλων.
Κάποτε είχα πει ότι η ΝΔ είναι κυβέρνηση γκαφατζήδων. Γέλωτα προκαλούν οι ολίγιστοι πολιτικοί της σε όποιον έχει δουλέψει έστω και μια μέρα στον ιδιωτικό τομέα με τη δαμόκλειο σπάθη της απόλυσης πάνω από το κεφάλι
Όταν η ΝΔ ανέλαβε είχε απέναντι της το πιο διεφθαρμένο κράτος της Ευρώπης,ένα άκρως μάχιμο και οπισθοδρομικότατο (κρίμα) συνδικαλιστικό κίνημα, ΟΛΑ μα ΟΛΑ τα ΜΜΕ είτε εμφανώς αρνητικά εναντίον της, είτε να τηρούν μια ύποπτη ουδετερότητα της οποίας η αντικειμενικότητα λίγο απέχει από τη φράση "να γίνουν ισότιμες διαπραγματεύσεις μεταξύ Εβραίων και Ναζί για να καλυτερέψουν οι συνθήκες διαβίωσης στο Άουσβιτς", εεεε, μεταξύ των "κοινωνικών εταίρων" ήθελα να πω...
Απέναντι όμως σε αυτά υπήρχε και ένας δημιουργικός κόσμος ο οποίος πνιγόταν μέσα στη γραφειοκρατία, υφίστατο την ιδεολογική τρομοκρατία, κινδύνευε τις μισές μέρες του έτους να του κάψουν το αυτοκίνητό του και ενίοτε το σπίτι του αλλά δεν είχε το δικαίωμα να διαμαρτυρηθεί σε κανέναν παρά μόνο να ακούει το διάλογο μεταξύ Εβραίων -Ναζί (ή Χριστιανών -Ρωμαίων) όπου ευκατάστατοι δημοσιογράφοι και πολιτικοί μιλούν για "δημοκρατία" και πράσινα άλογα, δουλεύει σε επιχειρήσεις επιτηδείων όπου αντί για business strategy κυριαρχεί η ρεμούλα και η απάτη, εφόσον οι έντιμοι επιχειρηματίες αφανίστηκαν με τις αλλοπρόσαλλες επιλογές των 30 τελευταίων χρόνων.
ΑΥΤΟ το κομμάτι του εκλογικού σώματος είχε την αφέλεια να πιστεύσει ότι θα μπορούσε να το αντιπροσωπεύσει η ΝΔ. Φαίνεται ότι η ΝΔ είχε άλλες προτεραιότητες και γι' αυτό ο κος Καραμανλής είτε κρύβεται είτε "απλώς προεδρεύει" και αφήνεται να τον εκθέτουν οι υπουργοί του. Θέμα τους, αλλά σε λίγο θα είναι κόμμα εκτός αντικειμένου εφόσον ο φυσικός τους χώρος έχει αρχίσει και τους συχαίνεται, όχι τόσο λόγω διαφθοράς αλλά λόγω ανικανότητας. Τέλος πάντων πρόβλημά τους.
Πιστεύω ότι ο φιλελεύθερος χώρος και οι όμοροι αυτού χώροι σκέψης (δε μιλάμε για πολιτική πλέον αλλά για φιλοσοφία ζωής)είναι ορφανοί. Μιλάμε για ανθρώπους οι οποίοι ενστερνίζονται μέρος των θέσεων της ΦΣ αλλά δεν έχουν διαβάσει το σχετικό literature απλά ενστικτωδώς σιχαίνονται τον ήχο της σφραγίδας, στο δημόσιο γραφείο, θέλουν ουρανοξύστες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη σε επιλεγμένα σημεία, θα συζητούσαν ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο, και απορούν γιατί όταν κάποιος θέλει να ανοίξει μια ιδιωτική επιχείρηση ή να χτίσει σπίτι πρέπει να κατέβει στην κόλαση του βαθέως κράτους για πράγματα και διαδικασίες που στη Γερμανία πραγματοποιούνται με το πάτημα ενός κουμπιού.
Άνθρωποι οι οποίοι έχουν αποτινάξει τις ενοχές της αστικής ταυτότητας, τους αρέσει η ζωή στη μεγάλη πόλη και θέλουν να την κάνουν καλύτερη, τους αρέσει η οικονομική ελευθερία, και φυσικά αναγουλιάζουν όταν ακούν για συνάφειες, έκτακτες εισφορές και τα συναφή εφόσον πιστεύουν ότι δεν απέτυχε το πολιτικό σύστημα που η ΝΔ αντιπροσωπεύει, αλλά η αντιπροσώπευση αυτού του μέρους του πολιτικού φάσματος από τη ΝΔ.
Και φυσικά, δεν έχουν καμία σχέση με κουμπάρους, ξαδέρφια, ανεπάγγελτους και άκαπνους από τη βιοπάλη βουλευτές και γόνους. Ένα περιβάλλον προκοπής και προόδου ήθελαν οι άνθρωποι και για πολλούς και διάφορους λόγους, η ΝΔ φαίνεται ότι ούτε μπορεί, ούτε θέλει να τους το παρέξει (που να τρέχεις τώρα...), κάτι βέβαια που οι οξυδερκείς αρθρογράφοι του e-rooster το είχαν επισημάνει εδώ και χρόνια.
Αυτοί οι άνθρωποι οι οποίοι δεν στεγάζονται πολιτικά και αποτελούν ένα 20% (εξ ου και εμφανίζεται μονίομως ένα ισόποσο ΔΓ/ΔΑ στις "δημοσκοπήσεις"), είναι ενδεχομένως το νέο τρόπαιο στην πολιτική. Ο κος Μάνος το κατάλαβε αυτό πριν αό πολλούς και απλά he toned down a bit για να τους καλοπιάσει.
Ο κος Μάνος αντελήφθη ότι οι ακραιφνείς φιλελεύθερες απόψεις, μετά από 30 χρόνια δηλητήριο και κατασυκοφάντηση από όλα τα μέλη του πολιτικού φάσματος δεν φαίνονται να έχουν κοινοβουλευτική τύχη με αυτό τον "πάντα ευκολόπιστο και πάντα προδομένο" λαό. Διείδε ο έμπειρος κος Μάνος ότι το προαναφερθέν κομμάτι του εκλογικού σώματος είναι ορφανό και σπεύδει να γεμίσει το κενό.
Από εκέι και πέρα τα συμπεράσματα δικά σας...
Ποιά “τρίτη λύση” χρειάζεται ο τόπος
O Στέφανος Μάνος με άρθρο του στην Καθημερινή της 14ης Σεπτεμβρίου 2008 μας εξηγεί πώς “οραματίζεται την τρίτη λύση”. Οι περισσότερες προτάσεις του Στέφανου Μάνου στο δημόσιο διάλογο προκαλούν κατά καιρούς έντονες συζητήσεις, πολλές απ΄αυτές χαρακτηρίζονται από κάποια πρωτοτυπία, σίγουρα πάντως δεν περνούν απαρατήρητες.
Ο αρθρογράφος στο άρθρο του υποστηρίζει ένα “όραμα” για την Ελλάδα που στηρίζεται στα κατ΄αυτόν συγκριτικά της πλεονεκτήματα: ιστορία, πολιτισμό, περιβάλλον και ναυτιλία. Από την αρχή του κειμένου ωστόσο είναι σαφές ότι ο στόχος του αρθρογράφου δεν είναι τόσο η αναδιάταξη του κράτους όσο η πληροφόρηση του αναγνωστικού κοινού ότι είναι “παρών” στις διεργασίες δημιουργίας ενός νέου κόμματος. Το νέο είναι εξαιρετικό διότι ο Στέφανος Μάνος ανήκει στους ελάχιστους εκείνους πολιτικούς που κατορθώνουν να συνδυάζουν στην άσκηση πολιτικής την καθαρότητα των ιδεών τους με την εντιμότητά τους και την αποτελεσματικότητα. Τέτοιους πολιτικούς χρειάζεται ο τόπος. Αλλά η τρίτη λύση χρειάζεται κάτι ακόμη. Τα παραδοσιακά πολιτικά σχήματα αδυνατούν να προσφέρουν ικανοποιητικές απαντήσεις στα σύγχρονα προβλήματα αλλά δε θα καταρρεύσουν χωρίς αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση. Οι καινούργιες κοινωνικές πραγματικότητες είναι περισσότερο σύνθετες και επιβάλλουν καινοτόμες ιδεολογικοπολιτικές συλλήψεις. Σε καθε περίπτωση η καλλίτερη αντιμετώπιση των παραπάνω συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων είναι να τα αφήσουμε ήσυχα και όχι βέβαια να τα επιδοτήσουμε.
Για να επανέλθουμε στην ουσία του άρθρου, η δημιουργία ενός πολιτικού σχήματος με προοπτική εξουσίας προϋποθέτει τη διαμόρφωση μιας καθαρής ιδεολογικής ταυτότητας, ως στέρεης βάσης των πολιτικών κατευθύνσεων που σηματοδοτούν τις προοπτικές μας για το μέλλον. Στη συνέχεια χρειάζεται η αποτύπωση από τους πολιτικούς που θα συμμετέχουν στο εγχείρημα ενός εναλλακτικού μελλοντικού οράματος με στόχο την κινητοποίηση των πολιτών για την υλοποίησή του. Το μοντέλο πολιτικής που θα πρέπει να προταθεί στους πολίτες θα πρέπει να στηριχτεί στις αξίες:
Α) της οικονομίας της αγοράς και των ανοιχτών συνόρων που αποτελεί το μοχλό της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής των κοινωνιών.
Β) της ανοιχτής κοινωνίας, του Ευρωπαϊκού ανθρωπισμού που απελευθερώνει το άτομο από συλλογικά πρότυπα που το καταδυναστεύουν και επιτρέπει τον αυτοπροσδιορισμό του.
Με βάση τις αξίες αυτές θα πρέπει μια πολιτική πρωτοβουλία να οικοδομήσει στην κοινωνία των πολιτών μια νέα συμμαχία νεωτερικότητας, να αναζητήσει νέες ευέλικτες και ευφυείς μορφές ελάχιστης διακυβέρνησης, να προωθήσει ριζοσπαστικές μεταρρυθίσεις στην Παιδεία, στη δημόσια διοίκηση και στην οικονομία σε ένα πλαίσιο ανοιχτών κι ακηδεμόνευτων από το κράτος αγορών. Πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, τη διαφάνεια, τη μείωση του κράτους και της διαφθοράς, την ενσωμάτωση των ξένων, την προστασία των μειονοτήτων, το χωρισμό κράτους εκκλησίας είναι δυνατόν να δημιουργήσουν το χώρο που θα συναντηθούν φιλελεύθεροι, σοσιαλδημοκράτες και προοδευτικοί πολίτες.
Κάπως έτσι οραματίζομαι μια δυναμική πολιτική παράταξη που θα είναι σε θέση ν΄αλλάξει την πολιτική και κοινωνική ισορροπία στη χώρα και έχω την αίσθηση ότι κι ο Στέφανος Μάνος κάπου εκεί το πάει.
Τάσος Αβραντίνης
Φίλε Τάσο,
Σε μια εναλλακτική προσπάθεια όπως την περιγράφεις, και δε θα είχα αντίρρηση και πιστεύω ότι η ΦΣ, ως κόμμα, θα μπορούσε να συναινέσει και, γιατί όχι, να παίξει και το ρόλο που της αναλογεί.
Διαβάζοντας όμως το άρθρο του κ. Μάνου αντιλαμβάνομαι πολύ διαφορετικά πράγματα από αυτά που περιγράφεις στο σχόλιό σου. Όπως γράφω και στο αρχικό ποστ, μπορεί να αδικώ το άρθρο και το όραμα του κ. Μάνου. Από την άλλη βέβαια, πρέπει να ομολογήσεις ότι υπάρχουν σημεία του που δεν χωρούν παρερμηνείας. Η αναφορά στην αναδιάταξη του κράτους για την εξυπηρέτηση του συγκεκριμένου οράματος που περιγράφει, καθώς και η πρόταση για έναν καινούριο γύρο επιδοτήσεων με βάση αυτό το όραμα είναι ξεκάθαρες και δικαιολογούν νομίζω την κριτική μου.
Ως απ'έξω από την ΦΣ και ουδεμία σχέση έχων με Μάνο-Ανδριανόπουλο, μπορώ να βλέπω αν βοήθησαν αυτό το κόμμα ή όχι. Μην κοροϊδευόμαστε!Δεν έχω ανάγκη να ρωτήσω κανέναν. Μέχρι και κάποιοι πικρόχολοι μεγαλοδημοσιογράφοι έγραψαν για το ότι οι δύο διαχώρισαν διακριτικά την θέση τους από την ΦΣ προεκλογικά.
Αναγνωρίζω το πολιτικό ένστικτο του Σ.Μάνου και αυτό που άλλοι θα χαρακτήριζαν ως οππορτουνιστικό εγώ το βλέπω ως εκμετάλλευση της συγκυρίας. Με αυτήν την έννοια ας ξεκαθαρίσει τί ακριβώς θέλει.
Επειδή είναι έξυπνος άνθρωπος νομίζω ότι δεν θα θελήσει(και δε μπορεί και για λόγους ηλικίας) να κάνει νέο κόμμα αλλά αντίθετα θα θελήσει να δράσει ως πόλος έλξης για να συσπειρωθούν μαζί του κόμματα(γιατί όχι και η ΦΣ;),προσωπικότητες,διασπάσεις κομμάτων κλπ. Αν είναι αυτό που έχει κατά νου ας το πει καθαρά και ας θέσει τους βασικούς ιδεολογικούς άξονες που θα επιτρέψουν αυτήν την συσπείρωση, που θα διεκδικήσει, κατά τη γνώμη μου,ένα ποσοστό μεταξύ 6-10%. Αλλιώς θα τον προλάβει άλλος.
Διαβάζοντας για "ελεύθερες αγορές" και "ελευθερίες" και "φιλελευθερισμούς" και άλλα πράσινα άλογα παραπάνω, στο μυαλό μου ήρθε η εικόνα μιας από τις μεγάλες προσωπικότητες της "ελεύθερης αγοράς": αυτή του Dick "The Gorilla" Fuld, CEO της Lehman Brothers που κατέρρευσε χτες.
Ο κύριος αυτός, που πιθανότατα να ήταν εξαιρετικός στη δουλιά του και να μην ανεχόταν τη μύγα του κράτους στο σπαθί του, τον τελευταίο χρόνο τσέπωσε πάνω από $30m με ελάχιστη φορολογική επιβάρυνση, ενώ αντιστεκόταν σε κάθε εξαγορά της Lehman Brothers με την προοπτική (και ελπίδα!) περαιτέρω αύξησης της τιμής μετοχής της και περαιτέρω κερδών για εαυτόν και μεγαλομετόχους...
Αυτά λοιπόν για την ώρα για τους πυλώνες του "καπιταλισμού" και της "ελεύθερης αγοράς". Τα σχόλια νομίζω περιττεύουν.
Αγαπητέ ανώνυμε, να σε διαβεβαιώσω - προσωπικά - οτι και ο Μάνος και ο Ανδριανόπουλος είδαν με ελπίδα την μεγάλη προσπάθειά μας στην ΦιΣ και ειδικά ο Μάνος εξεδήλωσε άμεσα την πρόθεσή του να βοηθήσει. Αν κάνεις λόγο για την μη συμμετοχή τους στο ψηφοδέλτιο, αν και εγώ θα την απέρριπτα ως σφάλμα πολιτικό και για τους ίδιους αλλά και για την ΦιΣ, δεν είναι ο μόνος τρόπος να βοηθήσουν. Από εκεί και πέρα δεν τους ζήτησε κανείς να μας διαθέσουν τον προσωπικό τους μηχανισμό για να συντονιστεί με την προεκλογική μας δουλειά. Αλλά ίσως και να ήταν άστοχο ή και αναποτελεσματικό να τους χρησιμοποιήσουμε έτσι μια που το ακροατήριό τους δεν είναι και τόσο ριζοσπαστικό όσο εμείς.
Θα ήθελα να προσθέσω στην συζήτησή μας και την παράμετρο του χρονισμού (timing) με την πολιτική συγκυρία. Όλες οι ενδείξεις (δημοσκοπήσεις και πολιτικές εκτιμήσεις) δείχνουν έναν μεγάλο αριθμό πολιτών να μην επιλέγουν κανένα κόμμα (έστω μόνο στις δημοσκοπικές έρευνες). Αυτοί είναι πρώην ψηφοφόροι της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, κυρίως, για τους οποίους το σημερινό πολιτικό κατεστημένο δεν τους ικανοποιεί – με κριτήριο το ατομικό τους συμφέρον θέλω να πιστεύω.
Φυσικά δεν έχουν ιδεολογική τοποθέτηση στον φιλελεύθερο χώρο και ούτε έχουμε τον χρόνο και τον τρόπο να τους καθοδηγήσουμε σε «ιδεολογικές» επιλογές. Θα ήταν καταστροφικό να τους αντιμετωπίσουμε με αρνητική προδιάθεση για αυτό τους το χαρακτηριστικό μια που θα τους τοποθετούσαμε κατευθείαν απέναντί μας.
Μπορούμε όμως να διαμορφώσουμε ή και να συνδιαμορφώσουμε μαζί με άλλους μια ατζέντα-γέφυρα με τις δικές τους προσδοκίες για μια αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση απαλλαγμένη από τις σχέσεις διαπλοκής και διαφθοράς που κυριαρχούν στον δημόσιο βίο. Αυτή η ατζέντα μπορεί να οδηγήσει σε μία επιτυχημένη εκλογική κάθοδο ενός σχηματισμού.
Η δική μας συγκροτημένη επάνω σε ιδεολογικές βάσεις θέση πρέπει να παραμείνει ενεργή γιατί είναι απαραίτητη αν θέλουμε να ξεφύγουμε από την κατηγορία του καιροσκοπισμού.
Απαραίτητα κάθε παράγοντας που θα συμβάλλει σε μια τέτοια στρατηγική πρέπει να δεχθεί τον διάλογο και την συνδιαμόρφωση ενός πλαισίου δράσης.
Ας ξεκινήσουμε από εμάς, δεν νομίζω – παρά τις διαφορές μας – να κινδυνεύουμε να ολισθήσουμε σε κολεκτιβιστικές ή άλλες λαϊκίστικες επιλογές αλλά πρέπει να δράσουμε άμεσα και με σοβαρότητα. Αυτό που δεν μας διακρίνει είναι η πολιτική εμπειρία ενώ περισσεύει ο ενθουσιασμός και ο δυναμισμός.
Είμαστε αρκετοί όμως και , θέλω να πιστεύω , με διάθεση για το αποτέλεσμα.
Συμφωνώ με τα όσα λέει ο Διονύσης στο παραπάνω σχόλιο του. Δεν κρίνω αρνητικά την επιλογή του Μάνου να κάνει μια τέτοια εκδήλωση πρόθεσης. Ωστόσο το άρθρο του Μάνου στην Καθημερινή περιέχει δύο παράγραφους που λέει ότι "θα επιδοτήσει πλουσιοπάροχα την εγκατάσταση στην Ελλάδα παραρτημάτων των σπουδαίων πανεπιστημιακών αρχαιολογικών σχολών του κόσμου" ότι πουθενά την υφήλιο δεν θα ήταν καλύτερα να σπουδάσει κάποιος αρχαιολογία, θα γινόμασταν παγκόσμιο φιλοσοφικό κέντρο και όλα αυτά προφανώς διότι μας τιμήσαν με τους Ολυμπιακούς και τρέχουν τον Μαραθώνιο. Αντίθετα, λέει ότι "δε χωνεύουμε τους βιομήχανους" και άρα, σκέφτομαι, ότι μάλλον μας χαλάει να είχαμε τουλάχιστον το ένα τρίτο του δευτερογενούς βιομηχανικού τομέα της Ιρλανδίας. Αυτά μόνο αρνητική εντύπωση μου κάνουν και όχι λόγω κάποιου υπερφιλελεύθερου αντανακλαστικού στη θέα της λέξης "επιδότηση". Νομίζω και άλλοι πολίτες δεν θα τα βρουν σοβαρά τα παραπάνω, ούτε καν πρωτότυπα. Ούτε ήταν καθόλου απαραίτητα επικοινωνιακά βάση των όσων λέει ο Διονύσης. Από αυτή την άποψη η κριτική του Γιώργου Σαρηγιαννίδη είναι βάσιμη.
Οι Σ.Μάνος και Α.Ανδριανόπουλος, μετά την ίδρυση της ΦΣ αρθρογράφησαν δεκάδες φορές σε έντυπα και εμφανίστηκαν άλλες τόσες στην τηλεόραση. Ο έλληνας πολίτης δεν άκουσε και δεν διάβασε ούτε μία λέξη από το στόμα τους ούτε καν για την ύπαρξη της ΦΣ. Αυτή την γνώση έχω εγώ χωρίς να γνωρίζω τα εσωτερικά τους. Κι αυτή την γνώση και εντύπωση έχουν οι πολίτες κι αυτό είναι που μετράει. Όλα τα άλλα, τού'πε-σού'πε κατ'ιδίαν κλπ δεν μετράνε.
Όπως προείπα, ο μόνος ρόλος που θα έβλεπα θάταν αυτός του καταλύτη σε μια προοδευτική-φιλελεύθερη συσπείρωση και όχι στην δημιουργία κόμματος απολιτίκ όπως αποπνέει το άρθρο του και που μόνο ζημιά θα έκανε.
Ας ρίξει λοιπόν το βάρος του και την εμπειρία του σ'αυτόν τον σκοπό.
Μπαίνοντας λίγο αργοπορημένα στην κουβέντα (λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων) θα συμφωνήσω με την εκτίμηση του Τάσου ότι ένα "παρών" στην πολιτική του Στ.Μάνου είναι και ευπρόσδεκτο και χρήσιμο για την χώρα, ασχέτως της μορφής που θα πάρει. Η κριτική του Γιώργου, του Χάρη και του Κώστα είναι εύλογη για τους ίδιους ακριβώς λόγους που μας κάνουν να θεωρούμε την παρουσία του χρήσιμη, δηλαδή τις ιδέες που στήριξαν την ως τώρα πολιτική διαδρομή του.
Αν αναγνωστεί το άρθρο ως διακήρυξη/μανιφέστο είναι λογικό να ξενίσει και η κριτική είναι βάσιμη (μια ανάγνωση που είναι εύκολο και λογικό να οδηγηθεί κάποιος και μόνο από την διατύπωση του τίτλου του). Αν αναγνωστεί ως ένα απλό άρθρο, που καταγράφει την πρόθεση παρουσίας στην πολιτική, είναι ένα θετικό νέο σε μια πολιτική σκηνή που ελάχιστα θετικά έχει να μας δείξει τελευταία.
Στο άρθρο σας έχω δύο βασικές αντιρρήσεις
Η πρώτη αντίρρηση αφορά την ετυμολογία της κοινής λογικής.
Κοινή λογική δεν είναι η άποψη των περισσότερων, αυτό ονομάζεται άποψη της πλειοψηφίας. Κοινή λογική, που μπορεί να γίνει σε κάθε περίπτωση κτήμα όλων, είναι η σκέψη που βασίζεται πάνω σε πανανθρώπινα αρχέτυπα και εμπειρίες, που δομείται με λογικούς όρους και σε κάθε περίπτωση σέβεται τη λεπίδα του Όκαμ. Μέρος της κοινής λογικής είναι ότι ένα και ένα κάνει δύο ή ότι ο φόνος είναι κακό πράγμα, αλλά παράλληλα προχωρά και σε ποιο περίπλοκες συλλήψεις μέσω λογικών πάντα συνδυασμών.
Μεγάλο πρόβλημα της κοινωνίας μας είναι η κατευθυνόμενη ενημέρωση, η οποία προσπαθεί να περάσει ως κοινή λογική τα συμφέροντα κάποιων, που εσκεμμένα ταυτίζει την "κοινή άποψη" με την "κοινή λογική". Κάτοχος της κοινής λογικής μπορεί να είναι και ο ένας που αντιτίθεται στη γνώμη των πολλών, αν η σκέψη του βασίζεται στους κανόνες της.
Η κοινή λογική είναι η βάση της δημοκρατίας, μια και ο κάθε ένας πρέπει να έχει την δυνατότητα να εκθέσει τη σκέψη του, και αν αυτή κριθεί σωστή να την οικειοποιούνται και οι πολλοί. Το πολίτευμα που σέβεται μόνο τη κοινή άποψη ονομάζεται δικτατορία της πλειοψηφίας, και οδηγεί σε συντηρητισμό και καταπίεση του διαφορετικού.
Η δεύτερη αντίρρηση μου βρίσκεται στην κριτική του κ. Μάνου όσον αφορά το γεγονός ότι κάνει συστάσεις για το ποια πρέπει να είναι οι προτεραιότητες του κράτους.
Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι το κράτος δεν πρέπει να έχει καμία προτεραιότητα, καμία γενική κατεύθυνση. Αυτό όμως που διαφοροποιεί τα δημοκρατικά κράτη από τα άλλα είναι α) με ποιο τρόπο διαμορφώνονται αυτές οι προτεραιότητες (πόσο συμμετέχει ο πολίτης σε αυτές, αν γίνεται η λήψη τους με βάση τη κοινή λογική στην οποία αναφέρθηκα παραπάνω) β) πόσο δεσμευτικές είναι αυτές οι προτεραιότητες για το πολίτη. Δημοκρατία είναι το πολίτευμα λογικά σκεπτόμενα πολιτών, που συνεργάζονται για το κοινό τους συμφέρον.
Το γεγονός ότι έχει ο κ. Μάνος, και ο κάθε κ. Μάνος, άποψη είναι θετικό. Το ερώτημα είναι αν η άποψη του είναι βασισμένη στη κοινή λογική ή αν προσπαθεί να την επιβάλει σε όλους με το ζόρι, αν δηλαδή η προσπάθεια επιβολής της καταστέλλει την ελευθερία που όλοι μας σαν φιλελεύθεροι επιθυμούμε.
rebel@work,
ωραία τα λες. Αλλά για κάθε μία Lehman Brothers που υπάρχει και καταρρέει υπάρχουν άλλες 10 που ιδρύονται και επεκτείνονται προσφέροντας δουλειά, εισόδημα, και προϊόντα/υπηρεσίες στον κόσμο.
Αυτά είναι χάρη στην ελεύθερη αγορά, στη Σοβιετία που ονειρεύεσαι απλά θα είχες μία και μοναδική [κρατική] επιλογή. Και αν έλεγες και τίποτα θα έπαιρνες «μετάθεση» κάπου να μην ενοχλείς.
Και κατ'αντιστοιχία με τη Lehman Brothers αντί να τα παίρνει κάποιος άθλιος CEO θα τα έπαιρνε ένας κομματικός εγκάθετος με άκρες στο Politbiro.
Για σένα τον «προλετάριο» επαναστάτη πολύ πιθανό τίποτα να μην άλλαζε. Trust me.
Μπορεί ο Μάνος να αναφέρεται έμμεσα στην ΦΣ και να μην το καταλάβαμε.. Ίσως σε επόμενο άρθρο του να αποκαλύψει ποιο είναι αυτό το ελπιδοφόρο κόμμα το οποίο θα εξυπηρετήσει το όραμα του. Η λέξη όραμα πάντως μου θυμίζει τους μάντεις στην Αρχαία Ελλάδα..
Πολύ μαστούρα αυτή η χώρα..
Απο το blog του Στ. Μάνου ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ
Ο/Η Stefanos είπε...
@fileleytheros
Ο συλλογισμός σας στηρίζεται σε ανύπαρκτο θεμέλιο. Θεωρείτε ότι η ΦΣ είναι πολιτική δύναμη. Ομάδα είναι ασφαλώς, αλλά δύναμη όχι. Πάντως όχι ακόμη. Εύχομαι να γίνει. Έως ότου γίνει όμως... κάποιος πρέπει κάτι να κάνει.
Μου δημιουργήσατε την εντύπωση ότι επικρατεί κάποια σύγχυση για το ποιος είναι ο ρόλος της πολιτικής ηγεσίας.
Πρέπει να θέτει στόχους; πρέπει να ηγείται; και αν δεν ηγείται τι σόϊ ηγεσία είναι;
Υποστηρίζω ότι οφείλει να θέτει στόχους. Οφείλει να ενδυναμώνει την κοινωνία ώστε να μπορεί να τους επιτύχει. Αν θέλει.
Στόχος π.χ. είναι να αριστεύουν τα παιδιά στα μαθηματικά. Υποχρέωση της πολιτείας είναι να δώσει τις δυνάμεις στην κοινωνία, να την ενδυναμώσει, για να μπορέσει να επιτύχει αυτόν το στόχο.
16 Σεπτέμβριος 2008 5:20 μμ
elias, δεν νομίζω ότι ο ορισμός που κάνεις είναι εύστοχος. Κοινή λογική νοείται με δύο τρόπους: είτε αυτά που όλοι θεωρούμε ότι πιστεύουμε, είτε αυτά που κάποιος θεωρεί ότι θα έπρεπε να πιστεύει όλος ο κόσμος γιατί όλοι έχουμε κάποιες κοινές εμπειρίες και κοινά λογικά αρχέτυπα. Το πρόβλημα είναι ότι ο δικός σου ορισμός, που μοιάζει με τον δεύτερο, δέχεται ότι η κοινή λογική μπορεί να παραμένει κοινή λογική όταν δομούνται πάνω της πιο περίπλοκες προτάσεις. Αυτό όμως είναι ανακόλουθο. Ίσως με αυτό το τρόπο θέλεις να υπερασπιστείς την επίκληση της από τον Στέφανο Μάνο, αφού η "κοινή λογική" δεν θα ήταν χρήσιμη σε κάποιον πολιτικό εάν δεν μπορούσε να λύσει τα περίπλοκα ζητήματα της πολιτικής. Το πρόβλημα είναι ότι η κοινή λογική θεμελιώνεται, όπως είπε ο Einstein, στη "συλλογή προκαταλήψεων μέχρι την ηλικία των δέκαοκτώ". Αυτή η συλλογή προκαταλήψεων ίσως πράγματι περιέχει για όλους τους ανθρώπους κάποια κοινά στοιχεία. Εναλλακτικά, ίσως κάθε σώφρον άνθρωπος, ελλείψη άλλων στοιχείων, να υιοθετεί κάποιες συγκεκριμένες προκαταλήψεις, χρησιμοποιώντας τη λεπίδα του Όκαμ κ.λπ. Δεν είναι όμως σε καμμία περίπτωση σώφρον αυτός που πιστεύει ότι αυτές οι προκαταλήψεις μπορούν να θεμελιώσουν μεγαλύτερα οικοδομήματα σκέψης από αυτά για τα οποία κατασκευάστηκαν. Κατασκευάστηκαν για την καθημερινή μας ζωή, όχι για τα προβλήματα που καλείται να λύσει ένας πολιτικός.
@Ανώνυμος
Τελικά, ανεξάρτητα από τα ενδεχόμενα σοσιαλιστικά οράματα του καθενός ή την αποτυχία του σοβιετικού μοντέλου, θα ήθελα πολύ να ακούσω από τους φιλελεύθερους κάποια σχόλια στο εξής ερώτημα: η εμπειρία της άνευ προηγουμένης καπιταλιστικής κρίσης που βιώνουμε τι μας έχει διδάξει για τις καπιταλιστικές αγορές; Χρειάζεται περισσότερος ή λιγότερος κρατικός παρεμβατισμός; Περισσότερο ή λιγότερο regulation;
Ο Τony Benn είπε πρόσφατα και συμφωνώ μαζί του: "This is a failure of a system where we relied on the markets and excluded government. And the markets failed."
Δεν είναι άνευ προηγουμένης η "καταστροφή" όπως την περιγράφεις. Υπήρχαν χειρότερες κρίσεις του χρηματοοικονομικού συστήματος, όπως η περίοδος 1986-1996. Όμως αυτό δεν ισούται με "καταστροφή" στην οικονομία. Σημαίνει ότι απλώς ότι οι τράπεζες έχουν απώλειες.
Πάντως τα πιο χτυπητά συμβάντα της κρίσης, Fanny Mae, Freddie Mac και AIG (οι δύο πρώτες κρατικοδίαιτες εξαρχής) είναι κατά πάσα πιθανότητα αποτέλεσμα των κρατικών ελέγχων και παρεμβάσεων στην αγορά παρά κάτι άλλο.
Οπότε, όχι, δεν συμφωνώ με τον Tony Benn και το εκτός πραγματικότητας τσιτάτο του.
Όχι, είναι ακριβώς το deregulation στα mortgages, στη χορήγηση στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων, και την αγορά ακινήτων που οδήγησε σε αυτή την αναπόφευκτη, αλλά πρωτοφανή κρίση. Η οποία κρίση συμπίπτει με θεαματικές και αυξήσεις και ρυθμούς αυξήσεων στις τιμές των φυσικών πόρων και τροφίμων, για να μην αναφέρω τα οξυμένα μεν, ξεχασμένα δε για την ώρα, περιβαλλοντικά προβλήματα. Εκτιμώ ότι δεν έχουμε φτάσει στο αποκορύφωμά αυτής της κρίσης.
Όσο για το μέγεθος της, αν το μετρήσουμε με χρηματοοικονομικές παραμέτρους-κριτήρια και μόνον, πέρα από το Cato Institute που ευλογά ως συνήθως τα γένια του, υπάρχουν δεκάδες, εκατοντάδες άλλοι παράγοντες, κυβερνήσεις, οργανισμοί και φυσικά πρόσωπα, που έχουν την ακριβώς αντίθετη άποψη από αυτήν που διατύπωσες. Ας μην μπουκώσουμε λοιπόν το blog με τα σχετικά links...
καλά λες, είναι για αλλού αυτή η συζήτηση. Απλά να παρατηρήσω ότι η σύμπτωση του credit crunch με τα άλλα ζητήματα που ανέφερες είναι ακριβώς αυτό, μία σύμπτωση. Εάν έχουμε ύφεση, αυτό δεν οφείλεται στο deregulation.
@kouk
Πάντως, δεν χρησιμοποίησα τη λέξη "καταστροφή", που άδικα μου απέδωσες, αλλά τη λέξη "κρίση". Η κρίση αυτή δεν συνεπάγεται αυτόματα και την κατάρρευση του συστήματος, δηλ. την "καταστροφή" του, αλλά είναι μια σοβαρή ένδειξη της αστάθειάς του. Ας είμαστε πιο ακριβείς με τις λέξεις μας...
Απλώς αναρωτήθηκα αν οι φιλελεύθεροι έχουν άποψη επί ενός πολύ συγκεκριμένου ερωτήματος, που το παραφράζω: η περαιτέρω απορρύθμιση (deregulation) των αγορών θα ενισχύσει την εγγενή αστάθεια του συστήματος και θα οδηγήσει σε βαθύτερες κρίσεις στο μέλλον;
Το να λέμε ότι περισσότερο regulation και παρεμβατισμός οδήγησε σε αυτήν την κρίση είναι μάλλον στρέβλωση της πρόσφατης πραγματικότητας.
Έχεις δίκιο, δεν χρησιμοποίησες τη λέξη "καταστροφή". Ωστόσο με καταστροφή δεν εννοώ "destruction" αλλά "disaster" και ήθελα να πω ότι η παρούσα χρηματοπιστωτική κρίση δεν είναι disaster για την γενικότερη οικονομία. Πάντως στο ερώτημα σου απαντάω το εξής: η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος δεν είναι απευθείας συνάρτηση μόνο του πόσο απορρυθμισμένο είναι ή όχι. Έτσι, ενώ οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις του κράτους, ανάλογα με το είδος της ρύθμισης, μπορεί να οδηγήσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα να γίνει περισσότερο ή λιγότερο σταθερό, τελικά οι βαθειές κρίσεις όπως η παρούσα παράγονται από την ύπαρξη γενικότερων πιέσεων στην οικονομία. Το πρόβλημα για παράδειγμα στη παρούσα κρίση πιστεύω δεν ωφείλεται στο πόσο αυστηροί και καθολικοί είναι οι κανονισμοί που αφορούν αποκλειστικά το χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά ωφείλεται στη σύμπτωση διαστρεβλωμένων τιμών στην κτηματαγορά, λόγω κρατικής παρέμβασης, και διαστρεβλωμένης διαχείρισης ρίσκου στο πιστωτικό σύστημα - και πάλι λόγω κρατικής παρέμβασης (βλ. Freddie & Fanny). Για να το πω απλά: όταν το κόστος των κατοικιών είναι παράλογα υψηλό και το κόστος ανάληψης ρίσκου είναι παράλογα χαμηλό τότε η κρίση είναι έτοιμη να συμβεί, και συνέβει. Οι στρεβλώσεις αυτές δεν έχουν να κάνουν με κάποια αστάθεια, είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών που έχουν διάρκεια και οδηγούν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Οποιοδήποτε σύστημα, σταθερό ή ασταθές, υπό την πίεση αυτών των στρεβλώσεων θα λυγίσει. Το μόνο που απομένει να κάνει μια ρυθμιστική αρχή για ένα μεμονωμένο σύστημα είναι να φροντίσει το λύγισμα να μην γίνει σπάσιμο. Αλλά το πραγματικό ώφελος θα έρχονταν από την άρση των στρεβλώσεων που πιέζουν τα διάφορα οικονομικά συστήματα. Και εκεί βεβαίως η απορρύθμιση έχει προσφέρει πάρα πολλά και πρέπει να προσφέρει και ακόμα περισσότερα.
Αυτη τη στιγμη οποιοσδηποτε ασχολειται ΣΟΒΑΡΑ με το τραπεζικο συστημα ομολογει οτι το συστημα ΑΠΕΤΥΧΕ. Period!
Προφητικα τα λογια του Φριντριχ Στρασσερ στο περσινο συνεδριο πιστωτικου κινδυνου στην Βιεννη, ο οποιος ουτε λιγο ουτε πολυ ειπε πως ξεφορτωθηκε ολη την παλιατζουρα ολων αυτων των περιεργων χρηματοοικονομικων προιοντων γιατι δεν θα ηθελε να ειναι εκει οταν κατι λιγο παει στραβα. Πηγε στραβα και απο οτι ξερω ο κυριος Στρασσερ τα παει μια χαρα φετος με τα κερδη του.
Τα αλλα που λεει το ΚΑΤΟ ειναι παπαρολογιες, δηλαδη οτι φταιει που ειναι τα σπιτια ακριβα. Ε στην Ευρωπη ειναι πολυ πιο ακριβα και καμια κριση δεν υπαρχει. Αφου το ΚΑΤΟ ειναι τοσο υπερ των αγορων αν τα σπιτια ηταν ακριβα η ζητηση θα επεφτε και θα επεφταν και οι τιμες.
Μπειτε στο φορουμ του Γουιλμοτ που γραφουν ανθρωποι των αγορων να δειτε τι γραφουν. Μεχρι και η χρηση του Excel με τα περιφημα αριθμητικα του λαθη εχει μπει στο στοχαστρο για ποιο λογο επεσαν εξω ολοι η σχεδον ολοι στους υπολογισμους τους.
Οσο για την AIG που εφταιγε το κρατος? Ισα ισα με την Βασιλεια 2 οι ρυθμιστικες αρχες δινουν δικαιωμα στiς τραπεζες να χρησιμοποιουν τα δικα τους εσωτερικα συστηματα αξιολογησης κινδυνων την ωρα βεβαια που απετυχαν παταγωδως.
Προτασεις
1)Χωρισμος με ενα νεο Γκλας Στηγκαλ Επενδυτικης και εμπορικης τραπεζικης.
2)Υποχρεωτικη μετατροπη των ασφαλιστικων απο μετοχικες σε αμοιβαιες κατα το προτυπο της Επιτροπης Αρμστρονγκ του 1905. Οι μετοχοι των ασφαλιστικων ενδιαφερονται για βραχυχρονια κερδη ενω οι ασφαλισμενοι για μακροχρονια ευημερια.
3)Νομοθετικος περιορισμος στην μοχλευση οσο δεν υπαρχει επαρκης εγγυηση.
4)Μειωση των μισθων των CEO και καταργηση των στοκ οψιονς. Τα μπονους να δινονται με μορφη προνομιουχας μετοχης χωρις δικαιωμα ψηφου. Εδω θα μπορουσε σε αυτο το πλαισιο να μην φορολογειται το μερισμα των προνομιουχων μετοχων, καθιστωντας την προσφορη μακροχρονια τοποθετηση.
5)Μια γενικευμενη Σεισαχθεια ωστε να φυγουμε απο τον φαυλο κυκλο του χρεους.
6)Eπανελεγχος ολων των μοντελων τιμολογησης. Η θεωρια της αποτελεσματικης αγορας στην οποια βασιζονται απετυχε.
σαρδανάπαλε, αν πω ότι λες παπαρολογίες και βάλω και "Period!" στο τέλος θα είναι όλα καλά; γιατί βαριέμαι τις παπαρολογίες, ειδικά αν συνοδεύονται με περίσσεια έπαρση.
Στα σοβαρά όμως, φυσικά και το σύστημα απέτυχε, όμως ποιό είναι το σύστημα; Το σύστημα είναι ένα που περιλαμβάνει δύο τερατώδεις κρατικοδίαιτες εταιρίες (η μία που ήρθε από το New Deal) να "τρέχουν" τον στεγαστικό δανεισμό και τις τιμές, περιλαμβάνει επιδοτούμενο δανεισμό και κρατικά εκβιασμένο δανεισμό, κρατικώς ρυθμισμένα χαμηλά επιτόκια. Αυτό είναι το σύστημα του οποίου όργανα ήταν και η AIG και η Countrywide. Αυτό το σύστημα κατέρρεε για πολύ καιρό, όσο δηλαδή όλοι λέγαν ότι "πήγαινε καλά". Τώρα η οικονομία τους διόρθωσε και τρέχουν κράτος και απολογητές του να το ονομάσουν "κρίση", "λάθος της αγοράς" και άλλα φαιδρά ενώ στη πραγματικότητα η ζημιές στη πραγματική οικονομία συνέβαιναν εδώ και καιρό και τώρα απλά στέρεψε το πηγάδι και η απάτη αποκαλύφθηκε. Οι προτάσεις σου, που δέχομαι ότι γίνονται με καλό σκοπό και ίσως έχουν και κάποιο κοντοπρόθεσμο αποτέλεσμα, μου φαίνονται καλή δικαιολογία για να συνεχίσουν κράτος και κρατικοδίαιτες τράπεζες την ίδια δουλειά αγνοώντας τις βαθύτερες αιτίες.
κουκ
δεν ειπα οτι λες παπαρολογιες, ειπα οτι το ΚΑΤΟ λεει παπαρολογιες, ξαναδες το
το είχα δει και πριν, εξακολουθεί όμως να μην στέκει αυτό που είπες περί παπαρολογιών και ας μην αφορούσε εμένα αλλά το Cato. Αγνόησες όλα τα επιχειρήματα στα άρθρα που λίνκαρα εκτός από ένα, το οποίο παρερμήνευσες, και κατέληξες ότι το Cato λέει "παπαρολογίες". Ο αρθρογράφος στο Cato δεν είπε ότι η κρίση είναι απευθείας αποτέλεσμα των υψηλών τιμών στα ακίνητα, η πρόταση του ήταν ότι οι υψηλές τιμές στα ακίνητα, που προκαλούνται με διάφορους τρόπους από το κράτος (land-use regulation είναι μόνο ένας τρόπος), προκαλούν ένα πρόβλημα (αδυναμία απόκτησης σπιτιού) το οποίο πήγε να λύσουν τα sub-prime mortgages. Ο αρθρογράφος απλά είπε Λάθος λύση αλλά Υπαρκτό Πρόβλημα.
κουκ οταν ο εβλεπε ο Σταλιν και ο Μαο οτι ο σοσιαλισμος δεν δουλευε, αντι να κατσουν λιγο στην καρεκλα και πουν "Τελικα μηπως δεν δουλευει" ελεγαν πως χρειαζεται και αλλος σοσιαλισμος. Κατα αντιστοιχο τροπο καποιοι δεν βλεπουν ποσο τα σκατωσε το παρον συστημα αλλα ζητουν και αλλη απορρυθμιση. Στο μυαλο του ΚΑΤΟ βεβαια η οικονομικη συνταγη που λυνει ολα τα προβληματα ειναι πληρης καταργηση του κρατους, ενω στο σοσιαλισμο η πληρης κρατικοποιηση. Τετοια χιλιαστικη αντιμετωπιση για την οικονομικη επιστημη του one size fits all ειναι για τα πανηγυρια.
Ειμαι απολυτα σιγουρος οτι για το καθετι μπορεις να βρεθει μια θεωρια για να ταιριζει στις προκαταληψεις του καθενος. Το ΚΑΤΟ βρηκε να κατηγορησει το κρατος γιατι τα σπιτια ειναι ακριβα, ειμαι σιγουρος οτι μπορεις να κατηγορησεις το κρατος γιατι βγαινουν ανοργασμικιες γκομενες με αποτελεσμα την απιστια στο γαμο. Δεν λεω οτι κρατικες παρεμβασεις δεν κανουν τα σπιτια ακριβα, αλλα η τιμη τους ειναι αποτελεσμα ισορροπιας της αγορας. Τωρα αν ζητουν λιγο πολυ την καταργηση της πολεοδομιας παω πασο.
Αφου ο κοσμος θελει ρυθμιση στις χρησεις των γαιων δεδομενου οτι αποφασιζονται σε τοπικο επιπεδο το προβλημα ποιο ειναι? Επισης σου λεω οτι το κοστος των κατοικιων στις ΗΠΑ ειναι πολυ μικροτερο σε σχεση με το κοστος στην Ευρωπη με τους αμερικανους να εχουν μεγαλυτερα εισοδηματα. Ποιους παει να κοροιδεψει? Τα σπιτια ειναι ακριβα ε και? Οποιος δεν εχει δεν αγοραζει.
Σε πολλες περιπτωσεις οι περιορισμοι επι της αγορας και χρησης γαιων ριχνει τις τιμες οπως στην Ελβετια γιατι βγαζει εκτος τους κερδοσκοπους.
Αναφερόμαστε πάντα στην ‘κρίση’ που ήρθε στις ΗΠΑ μετά από 8 χρόνια του πιο παρεμβατικού προέδρου των τελευταίων 30 χρόνων, με τη μεγαλύτερη αύξηση του κράτους από την εποχή του LBJ και τον πιο πολυέξοδο πόλεμο στην ιστορία της σύγχρονης εποχής των ΗΠΑ; Και για την κατάσταση αυτή φταίει πάλι ο νεοφιλελευθερισμός;
O μέσος σκεπτόμενος Έλληνας πολίτης δεν ψάχνει ένα σαφές ιδεολογικό στίγμα όπως πολλοί νομίζουν. Δεν ψάχνει έναν ακόμη ****ισμό να στηριχθεί.
Ψάχνει κυρίως αξιόπιστα πρόσωπα -όπως ο Μάνος- που θα μιλήσουν ειλικρινά και θα του δώσουν πρακτικές λύσεις. Όποιος νομίζει ότι ψάχνει για δόγματα οράματα και ****ισμούς κάνει λάθος.
Τo timing της παρέμβασης του Μάνου είναι θετικό. Βέβαια τα περι Ιστορίας και Περιβάλλοντος -αν και αντιλαμβάνομαι ότι τα έκανε για λόγους πολιτικού μάρκετιγκ-καλύτερα να τα απέφευγε. Αρκετή οπισθοδρόμηση μας πρόσφερε η ΄΄Οικολογίζουσα΄΄ αντιδραστικότητα και η γραφειοκρατία που την χαιδεύει. Όσο για την αρχαιοπληξία αυτή και αν την πληρώσαμε αρκετά, αντί προωθητικής δημιουργικότητας -που ίσως υπήρξε στο παρελθόν- κατέληξε να γίνει παράγοντας παθητικοποιητικής αποχαύνωσης και αυταρέσκειας. Αντί να επενδύουμε σε αρχαιολογικές σχολές θα πρέπει να επενδύσουμε στην καινοτομία και στον εκπαιδευτικό τουρισμό.
Δημοσίευση σχολίου