Press-gr: πάταξη εγκλήματος ή μήπως φίμωση;

Τις τελευταίες ημέρες παρακολουθούμε από τα κεντρικά μέσα ενημέρωσης την υπόθεση ενός blog που ξέφυγε από το μπλογκοχωριό και έγινε μέρος της κεντρικής ενημέρωσης. Την δίωξη εναντίον του press-gr.blogspot.com. Σε βάρος των διαχειριστών (ο κ.Καψαμπέλης μέχρι στιγμής έχει εμφανιστεί δημόσια, δεν ξέρω αν υπάρχουν κιάλλοι) του εκρεμμούν δεκάδες μυνήσεις, που αυτή τη στιγμή δεν είμαι φυσικά σε θέση να αξιολογήσω ούτε τα κατηγορητήρια, ούτε τα στοιχεία που τις συνοδεύουν. Επειδή ακριβώς δεν γνωρίζω γιατί διώκονται οι συντελεστές του , σε αντίθεση με τις υποθέσεις Τσιπρόπουλου ή ArtAthina (όπου γνωρίζαμε και το "αδίκημά" τους και με βάση ποιό κατηγορητήριο διώκονταν), είναι ακόμα πρόωρο να σχολιάσω την δίωξη καθαυτή.

Αυτό όμως που αξίζει σχολιασμού είναι η ως τώρα διαδρομή του press-gr. Θα περιοριστώ στο κομμάτι των ειδήσεων και όχι στο (πολύ σημαντικό, αλλά όχι τόσο σπάνιο) ελεύθερο βήμα που έδωσε στην έκφραση απόψεων που δεν μπορούν να περάσουν στα παραδοσιακά ΜΜΕ. Στο press-gr βρηκε έκφραση μια σημαντική πτυχή της χρήσης του διαδικτύου, η μείωση μέχρι εξαφάνισης του κόστους της πληροφορίας και της μετάδοσής της. Σποραδικές ειδήσεις είχαν εμφανιστεί στο διαδίκτυο και παλαιότερα και τα blogs είχαν αρχίσει να αποκτούν κάποια (νηπιακά ίσως) στοιχεία εναλλακτικής ενημέρωσης. Το press-gr όμως έφερε αυτήν την εναλλακτική ενημέρωση στο επίπεδο απήχησης των παραδοσιακών ΜΜΕ. Ήταν ο πρώτος πραγματικός διεμβολισμός της κυριαρχίας των παραδοσιακών διαύλων ως πομπών ειδήσεων και ενημέρωσης. Αν τα blogs αναδεικνύονται σταδιακά ως εναλλακτικές πηγές άποψης ή ακτιβισμών, ως αποτέλεσμα του "εκδημοκρατισμού της έκφρασης" (=του μηδενισμού του κόστους και της απάλλειψης των μεσαζόντων), η ενημέρωση μέσω των blogs ακολουθεί με τα ίδια χαρακτηριστικά.

Αυτός ο "εκδημοκρατισμός της πληροφόρησης" αφαιρεί μια σειρά από φίλτρα μεταξύ της είδησης και του κοινού. Φίλτρα που από την μια παρέχουν εξουσία σε όσους τα ελέγχουν, από την άλλη όμως εξυπηρετούν του κοινό να αξιολογήσει και να ταξινομήσει μια πραγματικά υπερπληθώρα ειδήσεων. Τα φίλτρα αυτά έχουν πολλές όψεις: οικονομικά ή πολιτικά συμφέροντα, προσωπικές οπτικές, κανόνες δεοντολογίας, νομικά πλαίσια, περιρρέουσα ατμόσφαιρα, προτιμήσεις του κοινού, κτλ. Πχ, το τί ειδήσεις θα προβάλει μια εφημερίδα εξαρτάται από το τί θέλει ο εκδότης και με ποιά κριτήρια έχει χαράξει την γραμμή της, το τί θέλει ο διευθυντής, το τί θέλει να ακούσει το κοινό της εφημερίδας κτλ. Όλα αυτά υπάρχουν γιατί η πληροφόρηση έχει κόστος, και η κάλυψή του γίνεται εφικτή εφόσον τα φίλτρα την καθιστούν οικονομικά συμφέρουσα.

Τί γίνεται όμως όταν η πληροφορία ουσιαστικά δεν έχει κόστος, ούτε συλλογής, ούτε μετάδοσης; Αυτομάτως καταργείται η ανάγκη των φίλτρων. Είναι πλέον αδιάφορα η γνώμη, η γραμμή και τα συμφέροντα του εκδότη, καθώς δεν υπάρχει καμία ανάγκη του για να βγει η είδηση. Είναι αδιάφορη η άποψη του κοινού, αφού δεν χρηματοδοτεί το μέσο μετάδοσης ώστε να λαμβάνονται υπ'όψη οι προτιμήσεις του. Ταυτόχρονα όμως καταργούνται και μια σειρά από νομικά και "ηθικά" φίλτρα, τα οποιά διέπουν τα παραδοσιακά ΜΜΕ και τα οποία προέκυψαν για να ρυθμίσουν ακριβώς την λειτουργία τέτοιων μέσων μεγάλου κόστους. Αντίθετα ένα blog δεν χρειάζεται να έχει συντελεστές μέλη στην ΕΣΗΕΑ, έχει την πολυτέλεια να αδιαφορεί για τους κανόνες που ρυθμίζουν το επάγγελμα των δημοσιογράφων και νομικό καθεστώς που διέπει την λειτουργία των blogs είναι αρκετά θολό.

Όλα τα παραπάνω (εκτός φυσικά του προβληματικού νομικού πλαισίου) οδηγούν σε μια κατακόρυφη αύξηση του βαθμού προσωπικής ελευθερίας μας. Μεγαλύτερη ελευθερία στην πληροφόρηση σημαίνει μεγαλύτερη ελευθερία να καθορίζουμε οι ίδιοι την ζωή μας και περισσότερα μέσα για να επιλέγουμε την προσωπική μας τοποθέτηση και δράση. Γι'αυτό, η λειτουργία του press-gr ήταν μια σημαντική συνεισφορά (με την εξαίρεση φυσικά της διερεύνησης εγκλημάτων που δεν έχουν στην ουσία τους σχέση με την ελευθερία της έκφρασης και την πληροφόρησης, επί των οποίων πρώτα πρέπει να δούμε τα στοιχεία), άσχετα με το περιεχόμενο της είδησης. Ήταν η ελευθερία να αξιολογούμε οι ίδιοι την αδιαμεσολάβητη πληροφορία και να αμφισβητούμε κριτικά την μονόδρομη πληροφόρηση των παραδοσιακών ΜΜΕ. Ο εκδημοκρατισμός της πληροφόρησης σημαίνει ότι η εξουσία των διαχειριστών στων παραδοσιακών ΜΜΕ στην διαμόρφωση και την χειραγώγηση της κοινής γνώμης περιορίζεται, ότι λειτουργεί ένας κύκλος ανατροφοδότησης που περιορίζει τον μονόδρομο χαρακτήρα της ενημέρωσης, ότι οι πολίτες αποκτούν μεγαλύτερες επιλογές και συνεπώς περισσότερες ευθύνες στην αξιολόγηση της πληροφορίας που δέχονται. Αυξάνεται έτσι το κόστος των φίλτρων, αφού στην ουσία καταργείται το "μονοπώλιό" τους, οδηγώντας τα σε μια "δημιουργική καταστροφή" (=επιβίωση των αποδοτικότερων φίλτρων).

Για να μην παρεξηγηθώ, δεν θεωρώ τα φίλτρα στην ενημέρωση εξ ορισμού αρνητικά. Προσωπικά έχω ανάγκη πολλές φορές να διαβάσω ειδήσεις που εκ των προτέρων έχουν αξιολογήσει άλλοι. Δεν έχω την πολυτέλεια του χρόνου να το κάνω πάντω από μόνος μου, γι'αυτό συχνά αναγκάζομαι να επιστεύομαι άλλους αξιολογητές, των οποίωνν την κρίση έχω καταλήξει να εκτιμώ μέσα από μια μακρά πορεία τους στο χρόνο. Στην ουσία με αυτόν τον τρόπο περιορίζω τα "ανταλλακτικά έξοδά" μου στην απόκτηση της πληροφορίας, περιορίζοντας εν γνώσει μου ένα μέρος της ελευθερίας επιλογής μου για αυτό. Όταν το κάνω όμως, όποτε το κάνω, θέλω να είναι αποτέλεσμα επιλογής μου (για την οποία δέχομαι να πληρώσω το όποιο υπολογισμένο κόστος) και όχι επιβολής.

Αυτό η ελευθερία επιλογής είναι σήμερα ακόμα μη-διασφαλισμένη στη χώρα μας και είναι μια ελευθερία που όπως δείχνουν τα πράγματα και οι προθέσεις του υποργείου Δικαιοσύνης δεν θα κατακτηθεί ανώδυνα.