Αναρχία και καπιταλισμός στην Σομαλία

Η ποικιλία των απόψεων στο e-rooster είναι αρκετά μεγάλη, παρόλο την γενική έμφαση στον φιλελευθερισμό. Το παρόν κείμενο είναι μια προσθήκη σε αυτή την ποικιλία μιάς άποψης συγγενικής με τον φιλελευθερισμό που ακόμα δεν έχουμε συζητήσει: τον αναρχοκαπιταλισμό. Ο αναρχοκαπιταλισμός, ή αλλιώς market anarchism, πρεσβεύει την κατάργηση της υποχρεωτικής "προστασίας" του κράτους και την πλήρη λειτουργία της ζωής με βάση τις ελεύθερες συμφωνίες και τους κανόνες της αγοράς.

Αφορμή αποτελεί το παράδειγμα της Σομαλίας που εδώ και πάνω από δέκα χρόνια βρίσκεται σε αναρχία (κατά έναν βαθμό).

Φυσικά η Σομαλία είναι ένα μέρος όπου κανείς σώφρων άνθρωπος δεν θα ήθελε να ζήσει: Eδώ και πάνω από 30 χρόνια ο εμφύλιος πόλεμος είναι συχνό φαινόμενο εκεί. Σε αυτή την κατάσταση όχι μόνο είναι εύλογο ότι δεν μπορούν να συμβούν πολλές πρόοδοι αλλά και περιμένει κανείς η κατάσταση να επιδεινώνεται συνεχώς.

Τελευταία όμως έχει αρχίσει και παρατηρείται κάποια σχετική βελτίωση παρόλο που τίποτα δεν έχει αλλάξει πολιτικά. Όπως παρατηρεί η Alexandra Zavis του AP οι Σομαλοί έχουν αρχίσει και κινούνται σε εκσυγχρονιστικούς δρόμους. Ιδιωτικά νοσοκομεία ανοίγουν και Σομαλοί γιατροί από το εξωτερικό επιστρέφουν να εργαστούν σε αυτά. Ιδιωτικά αεροδρόμια και λιμάνια έχουν αρχίσει και ανθίζουν διευκολύνοντας και το εμπόριο. Ηλεκτρικό και τρεχούμενο νερό παρέχεται από πολλές μικρές εταιρίες σε μερικές εκατοντάδες νοικοκυριά η καθεμία. Οι τηλεπικοινωνίες στην Σομαλία είναι από τις καλύτερες στην Αφρική με έντονο ανταγωνισμό (σημειώστε ότι η εγκατάσταση μιας επίγειας γραμμής συμβαίνει ακόμα και εντός 24ώρου(!) ενώ οι τοπικές κλήσεις είναι δωρεάν).

Ο αντίλογος σε αυτά είναι ότι όλες αυτές οι νέες υπηρεσίες διατίθενται μόνο σε όσους μπορούν να πληρώσουν. Όμως ο αντι-αντίλογος είναι ότι ακόμα και όταν είχε κυβέρνηση η Σομαλία και π.χ. η γιατροφαρμακευτική περίθαλψη ήταν δωρεάν, οι περισσότερες υπηρεσίες αυτές είτε δεν ήταν διαθέσιμες καθόλου είτε ήταν σε άθλια ποιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το νερό που προηγουμένως ερχόταν σε βαρέλια, ήταν ακριβό και συχνά μολυσμένο.

Πολλοί οπαδοί του αναρχοκαπιταλισμού θεωρούν το παράδειγμα της Σομαλίας πολύ ελπιδοφόρο για το δικό τους όραμα και συζητείται το θέμα με μεγάλο ενδιαφέρον σε διάφορα forum όπως στο www.anti-state.com ή το SomaliAnarchy.com.

Πέραν από την ιδεολογική βάση του αναρχοκαπιταλισμού το θέμα είναι αν μπορεί στην πράξη να λειτουργήσει ένα σύστημα έτσι. Κανονικά η απάντηση θα πρέπει να είναι "όχι", αφού θεωρείται απαραίτητο για την ανάπτυξη της οικονομίας να υπάρχει ευνομία, ειρήνη και ισονομία. Όμως στην Σομαλία απουσιάζουν όλα αυτά και φαίνεται η οικονομία να αναπτύσσεται. Το παράδοξο συζητάνε και οι Tatiana Nenova και Tim Harford της Παγκόσμιας Τράπεζας στο άρθρο Anarchy and Invention: How Does Somalia's Private Sector Cope without Government?.

Φλέγον ζήτημα στην Σομαλία αποτελεί φυσικά το πρόβλημα της ασφάλειας. Δεν υπάρχει ένα κράτος, αλλά μικρές "κυβερνήσεις" και αρχηγοί συμμοριών που φυσικά πουλάνε "προστασία". Για έναν αναρχοκαπιταλιστή το μόνο "θετικό" σε αυτή την υπόθεση είναι ότι αυτοί όλοι οι "προστάτες" βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό ή, αν θέλετε, πόλεμο. Έτσι ένας επιχειρηματίας γίνεται πραγματικά πελάτης σε μια αγορά "προϊόντων ασφάλειας". Οι πολέμαρχοι ζητάνε προμήθειες από έναν έμπορο που χρησιμοποιεί ένα λιμάνι, αλλά ο έμπορος μπορεί να πάει σε κάποιον άλλο πολέμαρχο που ζητάει μικρότερη προμήθεια.

Η ελπίδα είναι ότι με την ανάπτυξη της οικονομίας στην βάση της ελεύθερης αγοράς η δύναμη των πολέμαρχων θα μειώθεί χωρίς να έρθει κάποιο κράτος να πάρει την θέση τους. Π.χ. ένας έμπορος που αναπτύσσει την επιχείρηση και γίνεται πιο δυνατός οικονομικά μπορεί να καταφέρει να απεξαρτηθεί από έναν καταπιεστικό πολέμαρχο αυτοδύναμα, χωρίς την παρέμβαση κάποιας κυβέρνησης. Και φυσικά για να αναπτυχθεί ένας έμπορος έτσι σημαίνει ότι και οι πελάτες του θα έχουν αναπτυχθεί. Ξαφνικά η θέση του πολέμαρχου μετατρέπεται από κυρίαρχο καταπιεστή σε απλό εργαζόμενο (στον τομέα της ασφάλειας) ο οποίος εξαρτάται από τον εργοδότη του (δηλαδή τους Σομαλούς που επιθυμούν την ασφάλεια).

Το μέλον φυσικά δεν είναι εύκολο για την Σομαλία, αφού η πολιτική κατάσταση είναι ανισσόροπη και η έλλειψη κράτους προκαλεί πολλά προβλήματα και στις σχέσεις με το εξωτερικό. Όμως ακόμα και αν η Σομαλία δεν γίνει το λαμπρό παράδειγμα των αναρχοκαπιταλιστών, μπορεί σίγουρα να αποτελέσει ένα μάθημα για το πόσο ικανή, ευέλικτη και ανεξάρτητη μπορεί να είναι η ιδιωτική πρωτοβουλία.