Σάββατο, Ιανουαρίου 21, 2006

Θρησκεία και Επιστήμη

Ο Θεός είναι νεκρός : Νίτσε.
Ο Νίτσε είναι νεκρός: Θεός

–Ανώνυμος (Γκράφιτι)-

Αισθάνομαι, δίχως να έχω στη διάθεσή μου αντικειμενικές μετρήσεις, ότι όλο και περισσότερο στη Δύση υπάρχει μία τάση επιστροφής στη θρησκευτικότητα. Η αντίφαση εδώ είναι ότι σήμερα πιο πολύ από ποτέ η επιστήμη διαθέτει δεδομένα που ανατρέπουν κάθε σχεδόν θρησκευτικό δόγμα. Για αυτό και ο συνδυασμός της θρησκευτικής λατρείας και της αρχής της αντικειμενικότητας γίνεται όλο και πιο αντιφατικός.

Ο ρόλος αυτής της σύγκρουσης είναι καίριος καθώς η οργανωμένη θρησκεία φαίνεται να δυσκολεύεται πια να προσαρμόσει το δόγμα της στα νέα κοινωνικά δεδομένα, τα οποία θεμελιώνονται πια από την επιστημονική βιβλιογραφία (βλ. υιοθεσίες από ομοφυλόφιλα ζευγάρια, κλωνοποίηση κ.ο.κ.).

Ανθρωπολογικά μπορεί να εξηγηθεί γιατί διαισθητικά ο άνθρωπος συμπαθεί τη θρησκεία. Η επιστήμη τον αντιλαμβάνεται ως ένα συμπτωματικό και πρόσκαιρο φαινόμενο του σύμπαντος (ή αν θέλετε του πολυσύμπαντος –Multiverse). Για τη θρησκεία όμως οι άνθρωποι είναι το κέντρο του κόσμου. Η επιστήμη δε μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε υπαρξιακά άγχη όπως η μοναξιά, ο θάνατος, η αναζήτηση της αγάπης και της δικαιοσύνης. Δε μας λέει τι θα πρέπει να κάνουμε αλλά τι μπορούμε να κάνουμε.

Προβλέπω ότι αυτή η «διαμάχη» θα βρει σύντομα τους επιστήμονες σε πολύ πιο δύσκολη θέση. Καθώς θα έρχονται στο φως όλο και περισσότερα δεδομένα για τους γενετικούς παράγοντες που επηρεάζουν την προσωπικότητά μας, τη μνήμη, την αθλητική μας ικανότητα, τη γλωσσική μας ευχέρεια, την κοινωνικότητά μας, αυτά θα μας υπενθυμίζουν διαρκώς –για την ακρίβεια θα το βροντοφωνάζουν- ότι δε γεννιόμαστε όλοι ίσοι. Θα ξυπνήσουν έτσι οι μνήμες του κοινωνικού δαρβινισμού των αρχών του 20ου αιώνα ενώ θα οδηγηθούμε σε απρόβλεπτες κοινωνικοοικονομικές ανατροπές, οι οποίες θα κλονίσουν την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στην επιστήμη.

Είναι οι επιστήμονες έτοιμοι να προβάλουν και να υπερασπιστούν ψύχραιμα και με παρρησία το έργο τους αποφεύγοντας από τη μία πλευρά το σκόπελο του γενετικού ρατσισμού, και αντικρούοντας από την άλλη τις λαϊκίστικες κορώνες; Κι ακόμη περισσότερο, είναι η οργανωμένη θρησκεία διατεθειμένη να βοηθήσει αυτήν την προσπάθεια, προς όφελος της κοινωνικής συνοχής αλλά και δικό της μακροπρόθεσμα, ή θα αδράξει την ευκαιρία να ενισχύσει το ρόλο της σε βάρος του ορθού λόγου και της αντικειμενικής σκέψης;

Υ.Γ. Οι παραπάνω σκέψεις θέτουν προβληματισμούς που απαιτούν πολύ περισσότερη ανάπτυξη (θα πρέπει να συζητηθεί π.χ. ποιος ήταν ο ιστορικός ρόλος της οργανωμένης θρησκείας στη διαχείριση κοινωνικών κρίσεων καθώς και πόσο καταστροφική υπήρξε η παρερμηνεία της επιστήμης και η ανάμειξη αυτών των λίγων που επιστημονικά γνωρίζουμε με την ηθική). Ώσπου να γίνει αυτό το άρθρο ανεβάζω κάποια σημεία εδώ.

9 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πράγματι jim, η επιστήμη δεν λέει αν είμαστε ίσοι. Αυτό το λέει η κοινωνία (μέσω θεσμών αλλά και προκαταλήψεων). Τα παραδείγματα που φέρνεις (χρώμα, ταχύτητα) ακούγονται ανώδυνα. Αν όμως μιλάμε γαι τη δυνατότητα να καθορίσεις (έστω πιθανολογικά) την τάση για εγκληματικότητα, ασθένεια ή προσαρμοστικότητα, τότε πόσο ίσοι θα είμαστε?

avatar είπε...

@Jim

Η πρότασή σου ισχύει όταν μιλάμε για "ουδέτερα" χαρακτηριστικά (π.χ. το μπλε/πράσινο χρώμα που ανέφερες). Αν κάποιος έχει χαρακτηριστικά που του δίνουν περισσότερες ευκαιρίες σε έναν τομέα τότε μιλάμε για ανισότητα.

Δεχόμενος φυσικά το ρόλο του περιβάλλοντος, αν εγώ όταν γεννιέμαι είμαι στο -30 και για να πετύχω έναν Χ στόχο πρέπει να φτάσω στο +100, κι εσύ είσαι ήδη στο +50 από τη γέννησή σου, τότε πολύ απλά δεν είμαστε ίσοι (για την ακρίβεια "ίσοι όσον αφορά την επίτευξη αυτού του στόχου"). Εγώ θα χρειαστώ πολύ περισσότερο κόπο εσένα. Επόμενο είναι ότι θα υπάρχουν άνθρωποι που θα έχουν "συσσωρευμένα" μειονεκτήματα για την επίτευξη πολλών στόχων. Το ακραίο παράδειγμα είναι οι άνθρωποι που γεννιούνται με βαριές αναπηρίες. Αυτοί πολλοί απλά ποτέ δε θα έχουν τις ίδιες ευκαιρίες και δυνατότητες με τους υπολοίπους.

Αυτό ίσως είναι ακόμη πιο δύσκολο πρόβλημα από το ζήτημα της οικονομικής/κοινωνικής ανισότητας. Γιατί αυτό (θεωρητικά) μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια της ζωής σου. Ενώ με τη βιολογική ανισότητα γεννιέσαι και πεθαίνεις.

Ανέφερα ήδη ότι όλα αυτά θα θυμίσουν παλαιότερες εποχές. Το θέμα είναι ότι τα τελευταία 15 χρόνια όσον αφορά τη σχέση περιβάλλον/γενετικό υπόβαθρο έχουν υπάρξει σημαντικές ανατροπές (στο μέλλον ίσως θα μιλάμε για
paradigm shifts).

Σύντομα θα ξέρουμε για κάποια χαρακτηριστικά πόσο ρόλο και πού ακριβώς έπαιξε το περιβάλλον ή η γενετική στην εμφάνισή τους. Ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι η αναλογία είναι 50-50, η γνώση αυτή είναι ανατρεπτική.

Όταν γράψω περισσότερα θα παραπέμψω σε σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις που βοηθάνε να "αισθανθεί" κανείς πού πάει το πράγμα. Για την ώρα μπορεί κανείς να διαβάσει τις πρόσφατες δηλώσεις του καθηγητή ψυχολογίας του Harvard Steven Pinker (μεταξύ άλλων)εδώ.

Αν πράγματι όλα αυτά επιβεβαιωθούν υπάρχουν οι εξής επιλογές:
α) να κρύψουμε το κεφάλι μας κάτω από την άμμο και να κάνουμε πως δεν υπάρχουν

β) να επιτρέψουμε να δημιουργηθεί ένας νέο είδος γενετικού ρατσισμού

γ) να δούμε τι ακριβώς λένε τα στοιχεία και πώς μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε προς όφελος της κοινωνίας. Και πάνω από όλα να μην μπλέξουμε αυτά που λέει η επιστήμη με την ηθική (να μην αλλάξουμε τις ηθικές μας αξίες) όπως πολλές φορές έχει γίνει παλαιότερα με καταστροφικές συνέπειες.

ΤΑΣΟΣ είπε...

Εγραψαν:
"ο θεός είναι δημιούργημα του ανθρώπου"
"οι δρόμοι γιά το θείο είναι πολλοί"

περισσότερα:
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ:
ΤΑ 4 ΜΟΝΟ
http://olonos.blogspot.com/2005/06/4.html

Η επιστροφή σε μιά θρησκεία χωρίς πνευματική θρησκευτικότητα θα οδηγήσει ξανά στα μεσαιωνικά (ανέραστη θρησκεία, φανατισμός) η σημερινά σκοτάδια (διαπλοκή, συμβατική ηθική)

Επιστροφή σε μια θρησκεία της ζωής και της πραγαματικότητας με πνευματικά ώριμους ανθρώπους.

ΥΓ: επιστρέφουν αλλά δεν ξέρω κατά πόσον επιστρέφουν στον χριστιανισμό

Greg είπε...

Για τη θρησκεία όμως οι άνθρωποι είναι το κέντρο του κόσμου.
Εδώ θα διαφωνήσω! Άλλο η ανθρωπιστική κατά τους φυσικούς (ανθρωποκεντρική αν προτιμάς) αιτίαση και άλλο η παραπάνω προσέγγιση που αφορά τους ανα τις θρησκείες του κόσμου συμπεπεριλαμβανόμενους Ταλιμπάν και μόνο!

Ρίξε και μια ματιά αν θέλεις στον Άπτερο για τον νεοδαρβινισμό και την θρησκεία, που καταθέτει ανάλογες αγωνίες!

S G είπε...

Επιτελους αρθρο του Αβαταρ! :-)

ειναι οντως ενα μεγαλο προβλημα. Ας πουμε αν μιλαμε για εξισωση ευκαιριων, ποσο βαθια θα φτανει το θεμα, οταν ανακαλυψουμε οτι γενετικα εχουμε μεγαλες διαφορες? Αν βρεθει γονιδιο της τεμπελιας πχ (απλουστευμενα μιλω βεβαια), θα πρεπει οι τεμπεληδες να αποζημιωνονται για αυτο τους το μειονεκτημα?? Θα πρεπει δηλαδη οι εργατικοι να τιμωρουνται για την εργατικοτητα τους και να δουλευουν για ολους μας??

MetroGuardian είπε...

Πραγματικά το ερώτημα είναι πολύ δύσκολο. Τι κάνουμε σε περίπτωση που μπορούμε με ικανοποιητική βεβαιότητα να διαπιστώσουμε βασικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου. Εργατικότητα, "Ευστροφία", Κοινωνικότητα, Μνήμη, Θάρρος κτλ. Έστω σε ένα εύρος ή κατανομή που παρέχουν τα γονίδια μας όπως πολύ ωραία παραθέτει ο jim_hellas.

Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτή την πληροφορία για να κάνουμε πολιτική ή για να πάρουμε αποφάσεις?

Μπορούμε να την αγνοήσουμε? Και αν την αγνοήσουμε εμείς ή η πολιτεία και την λάβουν υπόψιν τους "κάποιοι", τι συνέπειες θα έχει αυτό?

Τώρα από την άλλη ούτε ίσοι γεννιόμαστε ούτε ίδιοι. Αν όμως γεννιόμαστε με αυτό τον τρόπο ποιός θα επιβίωνε και θα εξελισσόταν τελικά? Δηλαδή, θα είχε πλεονέκτημα αυτός ο οποίος γεννιόταν ή ζούσε σε ένα ευνοϊκό περιβάλλον? Η φύση όμως δεν μας έχει συνηθίσει στην τυχαιότητα αλλά στην στοχαστικότητα και στους πειραματισμούς. Ο Δαρβίνος ίσως θα ήταν αντίθετος στην εξίσωση των αδυνάτων με τους δυνατούς (ή με τους fittest για να είμαι ακριβής) με την παροχή κινήτρων και αντικινήτρων καθώς αυτό θα διαστρέβλωνε την μέχρι τώρα επιτυχημένη διαδικασία της εξέλιξης.

Harry Peitsinis είπε...

Για μενα το κλειδι βρισκεται στο να διερευνησουμε πόσο απόλυτη επιρροή ασκεί η γενετική δομή του ατόμου στον τελικό του χαρακτηρα όπως αυτός εκδηλώνεται σε κοινωνικό επίπεδο. Εκεί θα δοκιμαστουν οι παραδεδεγμένες αξίες, οι θεωρίες και οι ιδέες, αλλά πιο πολυ απ όλα ο εκπαιδευτικός ρόλος των δομών απέναντι στην πρόκληση του γεννετικού ρατσισμου. Γιατί με αυτην την ακραία λογική θα μπορουσαμε να υποθεσουμε οτι και ο ιδιος ο ρατσισμός (δηλαδη το έμφυτο μίσος για το διαφορετικό) ισως ειναι γεννετικό ελάττωμα (take that Adolf!!)!

S G είπε...

"Ο Δαρβίνος ίσως θα ήταν αντίθετος στην εξίσωση των αδυνάτων με τους δυνατούς (ή με τους fittest για να είμαι ακριβής) με την παροχή κινήτρων και αντικινήτρων καθώς αυτό θα διαστρέβλωνε την μέχρι τώρα επιτυχημένη διαδικασία της εξέλιξης."

δεν νομιζω. αυτο που περιγραφεις ειναι ο κοινωνικος δαρβινισμος, μια θεωρια στο ονομα της οποιας γινανε πολλα εγκληματα και με την οποια πιστευω ο Δαρβινος δεν θα συμφωνουσε ποτε (χωρις να τον ξερω προσωπικα).
Οι λογοι ειναι αρκετοι:

α) φυσιολατρικη πλανη. το οτι στην φυση η εξελιξη ειναι ανενοχλητη, δεν σημαινει οτι πρεπει να κανουμε το ιδιο στις κοινωνιες μας.

β) δεν ειναι καθολου σιγουρο οτι ξερουμε τι ενοχλει την εξελιξη, τι ειναι καλο τι ειναι κακο για αυτην. Μαλιστα η αλληλοβοηθεια ειναι και αυτη ενα στοιχειο που εχει περασει στα χαρακτηριστικα της συμπεριφορας μας, χαρη στην εξελιξη. Θεωρω οτι ο (φαινομενικος) αλτρουϊσμος που δειχνουν οι ανθρωποι απο ενστικτο ειναι εξελικτικα βιωσιμος και εδωσε αρκετα προτερηματα σε οσους τον χρησιμοποιησαν.

Kyrios Elefantas είπε...

φίλε Αβαταρ respect.
προτείνω όμως να το αναλύσεις όντως περισσότερο σε άλλο άρθρο το θέμα γιατι προσωπικά βρίσκω οτι υπάρχουν στο κείμενο μεγάλες αδυναμίες.μερικά παραδεείγματα :
α)η αντίθεση αντικειμενικότητας και θρησκευτικότητας όπως την παρουσιάζεις , δεν ισχύει για εναν θρησκευόμενο αλλα για έναν σχολαστικό ορθολογιστή. Αρα δεν είναι αμοιβαία η αντίθεση.
β)υπάρχει καποια σύγχυση του θρησκευτικόυ συναισθήματος με την οργανωμένη όπως την αποκαλείς θρησκεία. Επιφυλάσσομαι για το τι εννοείς με αυτόυς τους όρους.
γ)το Δογμα ποτε δεν στάθηκε εμπόδιο για να προσαρμοστεί ο θρησκευόμενος άνθρωπος σε νέες συνθήκες . Η ορθολογιστική ερμηνεία του Δόγματος αντίθετα οδηγεί σχεδόν πάντα σε λάθος συμπεράσματα με επιπτώσεις στην ηθική συμπεριφορά. Εν τούτοις υπάρχουν πολλοί ιερείς πχ που δεν έχουν πρόβλημα με τή ομοφυλοφυλία.
Το δόγμα δεν είναι διανοητική σύλληψη του ανθρώπου.Ή τουλάχιστον δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο.
περιμένω νεο άρθρο
be good :)

Enter your email address:

Delivered by FeedBurner
















Join the Blue Ribbon Online Free Speech Campaign








Referrers

Based on original Visionary template by Justin Tadlock
Visionary Reloaded theme by Blogger Templates | Distributed By Magazine Template

Visionary WordPress Theme by Justin Tadlock