Εκλογές και συστήματα

Αφορμή για αυτό το άρθρο ήταν μια συζήτηση με τον S_G σχετικά με τα πολιτικά συστήματα σε διάφορες χώρες.

Ο τρόπος διεξαγωγής των εκλογών δημιουργεί διαφορετικά πολιτικά συστήματα, μια έρευνα σχετικά στο θέμα στην δεκαετία του 1960 οδήγησε στον νόμο του Duverger. Σύμφωνα με αυτόν σε πλειοψηφικά εκλογικά συστήματα υπάρχει η τάση να δημιουργείται δικομματικό σύστημα. Αντίθετα σε συστήματα με αναλογική εκπροσώπηση δημιουργούνται πολλά κόμματα, κυρίως σε συστήματα με 2ο γύρο εκλογών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην 1η περίπτωση είναι οι ΗΠΑ ενώ στην 2η είναι η Γαλλία.

Ο νόμος αυτός ανατρέπεται σημαντικά πάντως σε πολλές περιπτώσεις στην σημερινή εποχή. Αν και 2 κόμματα συνήθως εναλλάσονται στην εξουσία στις περισσότερες χώρες υπάρχει ένα ισχυρό 3ο κόμμα (το οποίο πολύ σπάνια ανεβαίνει στην εξουσία αυτοδύναμα) το οποίο όμως παίζει συχνά έναν ρυθμιστικό ρόλο σε κυβερνήσεις συνεργασίας, ή μειοψηφικές κυβερνήσεις.

Ο όρος strategic voting όπου ο ψηφοφόρος αντί να ψηφίζει τον υποψήφιο που επιθυμεί εμφανίζεται όταν ψηφίζει έναν υποψήφιο από τον οποίο θα πετύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Το πιο συνηθισμένο είναι το useful vote, όπου ο ψηφοφόρος ψηφίζει τον πιθανό νικητή (ή σπάνια κάποιον που γνωρίζει ότι είναι στο όριο να ξεπεράσει το εκλογικό πλαφόν). Αλλη γνωστή περίπτωση εμφανίζεται συχνά στις δημοτικές εκλογές όταν για τον 2ο γύρο προωθείται ένας αδύναμος αντίπαλος. Παραδείγματα στην Ελληνική πραγματικότητα έχουμε στην μη είσοδο του Συνασπισμού στην Βουλή, που έφερε αύξηση μετά του ποσοστού του, ή στις προηγούμενες εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ όπου στον 2ο γύρο προκρίθηκαν οι Σημίτης και Τσοχατζόπουλος.

Το strategic voting φέρνει μαζί του και το παράδοξο του Arrow. Ετσι ενώ η πλειοψηφία δεν επιθυμεί ένα αποτέλεσμα καταλήγει να το ψηφίζει. Δεν υπάρχει καλύτερη απεικόνιση από την Ελληνική πραγματικότητα στην οποία το σύνολο των πολιτών δεν εμπιστεύεται τα 2 μεγάλα κόμματα, αλλά παρ'όλα αυτά συγκεντρώνουν το 85% των ψήφων! Ο λόγος επαφίεται στην λογική του lesser of two evils. Στην Ελλάδα παραδοσιακά υπάρχει ο διπολισμός ο οποίος στηρίζεται σε κάποιες σημαντικές προσωπικότητες οι οποίες καθορίζουν τον ένα από τους 2 δρόμους. 25 χρόνια μετά τον θάνατο του Ελ. Βενιζέλου η Ελλάδα ήταν χωρισμένη σε Βενιζελικούς και αντι-Βενιζελικούς, τώρα ακόμα και αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του Α. Παπανδρέου έχουμε τον χωρισμό σε Παπανδρεϊκούς και μη.

Το δίλλημα βέβαια είναι κάλπικο. Διότι όπως δεν μπορεί ο ψηφοφόρος να αλλάξει άμεσα την ψήφο των άλλων ψηφοφόρων όμοια και η ψήφος του αποτελεί το μικρό τμήμα για την αλλαγή του δυναμικού. Ιδεολογικά δεν υπάρχει νόημα σε εκλογές με προαποφασισμένο αποτέλεσμα. Ενώ όμως στις διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει μεγάλο ποσοστό "wasted votes" στην Ελλάδα αυτό είναι σπάνιο φαινόμενο, ταυτόχρονα οι χώρες με μεγάλα ποσοστά "wasted votes" είναι και αυτές στις οποίες οι πολίτες εμπιστεύονται περισσότερο την δημοκρατία τους. Για να μην κρυβόμαστε και πίσω από το δάχτυλο μας υπάρχει στην ζωή μας και ο όρος ρουσφέτι ο οποίος συναρτάται άμεσα με την useful vote.

Συγκεκριμένα στην Ελλάδα υπάρχει και το σύστημα του ομοιοκομματισμού. Με 2 πολιτικά κόμματα τα οποία είναι και τα 2 κρατικοδίαιτα, έχουν την ίδια πολιτική την οποία βαφτίζουν "φιλελεύθερη" ή "σοσιαλιστική", έχουν υψηλό δείκτη διαφθοράς, βασίζονται στην προγονική λατρεία αποτυχημένων πολιτικών όπως έχει δείξει η πράξη και συνεχώς διαδέχεται το ένα το άλλο. Σαφώς υπάρχουν ικανά στελέχη και στα 2 κόμματα, όμως η μεγάλη πλειοψηφία τους αποτελείται από άτομα τα οποία δεν έχουν να επιδείξουν τίποτα παραπάνω στην καριέρα τους από το να είναι κομματικά στελέχη.

Το τέλμα αυτό είναι αντίστοιχο της αρχής του 20ου αιώνα στην Ελλάδα, όπου δημιουργήθηκε η αντίθεση στον παλαιοκομματισμό με την είσοδο στην πολιτική σκηνή του Ελ. Βενιζέλου. Ομως στη σημερινή εποχή δεν έχουμε πλέον Μεσσίες αντίθετα απαιτείται συλλογική δράση. Καλώς ή κακώς η τωρινή κατάσταση δεν θα αλλάξει με ευχολόγια ή με την αναμονή της εμφάνισης της μεγάλης προσωπικότητας. Νόμιμα μπορεί να αλλάξει μόνο με την ορθή χρήση της ψήφου, ευτυχώς υπάρχει πλειάδα εκλογικών σχηματισμών από τις οποίες μπορεί να επιλέξει ο κάθε ψηφοφόρος στις εκλογές, οι οποίοι αποτελούνται από άτομα τα οποία εργάζονται στην κοινωνία, αρκεί να αφαιρέσει τις παρωπίδες. Σίγουρα αρκετοί έχουν το φόβο της αλλαγής, αλλά χωρίς αλλαγή θα συνεχίσουν να υποβαθμίζονται στη μιζέρια τους.

Στις επόμενες εκλογές να ηττηθεί ο παλαιοκομματισμός!