Make Pensions History!

ή αλλιώς: Πώς θα μείνουμε χωρίς σύνταξη με τα μυαλά που κουβαλάμε!

Αργά η γρήγορα (και μάλλον με τον ερασιτεχνισμό των ελληνικών κυβερνήσεων πιο γρήγορα από όσο θα έπρεπε) θα αντιμετωπίσουμε την κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων. Ένα ωραίο πρωί, κάποιος υπουργός θα βγει να μας πει ότι συντάξεις τέρμα, τα ταμεία δυστυχώς επτώχευσαν. Και φυσικά θα βγούνε όλοι οι ανάλογοι γραφικοί και θα καταγγέλουν τα λεφτά που κλάπηκαν.

Μόνο που και κανένας να μην κλέβει, έτσι όπως είναι σήμερα διαρθρωμένο το ασφαλσιτικό σύστημα οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στην πτώχευση. Για να είμαστε μάλλον πιο ειλικρινείς υπάρχουν σήμερα κλέφτες. Μόνο που αυτοί δεν είναι οι διαχειριστές (ίσως να τρώνε κι αυτοί αλλά αυτό είναι δευτερεύον) αλλά οι σημερινοί συνταξιούχοι που κλέβουν ασύστολα όσους πληρώνουν εισφορές (μια και αυτούς τους έκλεβαν οι προηγούμενοι συνταξιούχοι κοκ), αφού οι συντάξεις τους δεν έχουν να κάνουν με τις εισφορές που έδωσαν (πολύ λίγες αφού παλιότερα το σύστημα είχε πολύ λίγους να συντηρήσει) αλλά με τις εισφορές όσως δουλεύουν τώρα.

Η τραγωδία όμως του αναδιανεμητικού συστήματος κορυφώνεται σύντομα, αφού βασίζεσαι στην πλασματική υπόθεση ότι οι εργαζόμενοι (που είναι τα θύματα της κλοπής) θα είναι τόσο περισσότεροι από τους κλέφτες (τους συνταξιούχους εννοώ) ώστε να επιβιώνει το σύστημα. Η δημογραφική ανισορροπία (γήρανση του πληθυσμού, αύξηση του προσδόκιμου ζωής, χαμηλά επίπεδα γεννητικότητας), το δημόσιο χρέος, τα ελλείμματα στα συνταξιοδοτικά ταμεία και η ανεργία όμως αντατρέπουν την κουτοπονηριά του συστήματος (που στηρίζεται στην ίδια λογική με τις παρατράπεζες της Αλβανίας, τον λογαριασμό τον πληρώνει ο τελευταίος).

Η Ελλάδα, η Ιταλία και η Αυστρία κατατάσσονται πρώτες σε όρους επιδείνωσης του ασφαλιστικού προβλήματος, γεγονός που σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ (ΗΜΕΡΗΣΙΑ 21/1/05) επιβάλλει την άμεση επανεξέταση των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ο λόγος εξάρτησης της τρίτης ηλικίας αυξάνει κατά μιάμιση φορά στην καλύτερη περίπτωση και υπερδιπλασιάζεται στη χειρότερη. Για την Ελλάδα ο λόγος εξάρτησης από την τρίτη ηλικία εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 61,1 το 2050 από 30,2 το 2000, ενώ οι αντίστοιχοι λόγοι θα φτάσουν στο 69,7 (έναντι 20,7) για την Ιταλία και στο 57,7 (από 26,3) για την Αυστρία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα, οι δαπάνες για δημόσιες συντάξεις ανέρχονταν στο 12,6% του ΑΕΠ το 2000 και αναμένεται να αυξηθούν στο 19,6% το 2030 και στο 24,8% του ΑΕΠ το 2050. Με άλλα λόγια το 2030 για κάθε 100 ευρώ που θα παράγει το σύνολο της ελληνικής οικονομίας, τα 25 περίπου από αυτά θα δαπανώνται για δημόσιες συντάξεις.

Υπάρχει λύση; Ναι υπάρχει. Η καταστροφή δεν είναι μονόδρομος, εφόσον ξυπνήσουμε όσο είναι ακόμα καιρός και κάνουμε μια ριζική αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού συστήματος από αναδιανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό. Διεθνώς άλλωστε η τάση είναι η προσπάθεια απεμπλοκής της κρατικής μέριμνας για εξασφάλιση των συντάξεων και προώθησης μορφών χρηματοδότησης περισσότερο κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα και λιγότερο διανεμητικού. Τα είπε αυτές τις ημέρες και ο ΟΟΣΑ αλλά για θα φύγει γρήγορα από την επικαιρότητα, όπως όλα όσα μας ενοχλούν γιατί χαλάνε την μακαριότητά μας.

Στις χώρες όπου τα επαγγελματικά ταμεία και η ιδιωτική ασφάλιση έχουν αναπτυχθεί προς αυτή την κατεύθυνση, το φορτίο των δαπανών για τις συντάξεις ως ποσοστό στο ΑΕΠ είναι σαφώς λιγότερο βαρύ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Ευρώπη αποτελούν η Σουηδία (εδώ ακόμα έχουμε αυταπάτες για το ...σουηδικό κοινωνικό μοντέλο), η Φιλανδία και η Ολλανδία με μείωση των δαπανών για συντάξεις στο ΑΕΠ από 13,7, 13,8 και 15,0 αντίστοιχα το 1983 στο 11,4, 10,9 και 12,9 το 2001.

Η απομάκρυνση του κράτους και των ανίκανων γραφειοκρατών από την διαχείρηση των ασφαλιστικών αποθεματικών είναι αναγκαία αν θέλουμε να έχουμε να έχουμε αποδόσεις ικανές να εξασφαλίσουν την επιβίωση του συστήματος (και όχι απλά να τοποθετούνται τα αποθεματικά σε κρατικά ομόλογα ή να χρησιμοποιούνται για να βουλώνουν τρύπες της οικονομικής πολιτικής).

Αξιοσημείωτο είναι το ότι στις αγγλοσαξονικές χώρες η περιουσία των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων ως ποσοστό του ΑΕΠ κυμαίνεται από 48% στον Καναδά μέχρι 85% στη Μ. Βρετανία. Στην Ευρώπη υπάρχουν χώρες, όπως η Ολλανδία και η Ελβετία, όπου αυτό το ποσοστό φθάνει το 113% και το 102% αντίστοιχα. Αντίθετα, η χώρα μας υστερεί απελπιστικά σ΄ αυτόν τον τομέα με ποσοστό μόνο 4%, γεγονός που υποδεικνύει και το μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης του συγκεκριμένου τομέα μ΄ όλες τις θετικές επιδράσεις για την οικονομία και τον συνταξιούχο.

Θα πρέπει δηλαδή να λάβει υπόψη όχι μόνο τις αλλαγές στις ρυθμίσεις του ίδιου του ασφαλιστικού συστήματος (παραμετρικές), αλλά και τις πιθανές επιπτώσεις σε μεγέθη που δεν συνιστούν μεν τυπικά στοιχεία του ασφαλιστικού συστήματος, επηρεάζουν όμως την πορεία του.

Ένα τέτοιο μέγεθος –το σημαντικότερο- είναι η αποταμίευση η οποία επηρεάζει αφενός καθοριστικά τις δυνατότητες του ασφαλιστικού συστήματος, και αφετέρου επηρεάζεται έντονα απ΄ αυτό. Για το λόγο αυτό, η ενίσχυση της μακροχρόνιας αποταμίευσης, αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική. Οι λόγοι συνδέονται κυρίως με τη συσσώρευση επαρκών κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση της περιόδου συνταξιοδότησης και των λοιπών ασφαλιστικών αναγκών, καθώς και τη δημιουργία αποθεματικών για τη διασφάλιση ενός ελάχιστου ανεκτού επιπέδου διαβίωσης.

Επιπλέον, αποδεικνύεται ότι η ενίσχυση της μακροχρόνιας αποταμίευσης πέρα από τη συμβολή της στην ποιότητα ζωής του αποταμιευτή, δρα θετικά και στην εγχώρια οικονομική ανάπτυξη, καθώς η συσσώρευση κεφαλαίων προωθεί την ενίσχυση της κεφαλαιαγοράς και την ανταγωνιστικότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος. Πράγματι, οι αγορές στρέφουν το ενδιαφέρον τους στα εισοδήματα των συνταξιούχων, καθώς η επενδυτική δυνατότητα των συνταξιοδοτικών ταμείων ήδη ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το σύνολο των αποθεματικών των ταμείων αυτών ξεπερνά παγκοσμίως τα 35 τρισεκατομμύρια δολάρια

Η σχέση μεταξύ συνταξιοδοτικών συστημάτων κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα και μακροχρόνιας αποταμίευσης κάτω από προϋποθέσεις (εύρωστο και αποτελεσματικό ρυθμιστικό πλαίσιο) προδιαγράφεται θετική. Οι μελέτες επιβεβαιώνουν ότι στο επίπεδο της μικρότερης οικονομικής μονάδας (του νοικοκυριού) η μακροχρόνια αποταμίευση πράγματι αυξάνεται υπό το καθεστώς συνταξιοδοτικών σχημάτων κεφαλαιοποιητικού τύπου.

Πιστεύετε ότι θα οι γνωστοί νταβατήδες της ελληνικής κοινωνίας (κρατικοδίαιτοι συνδικαλιστές, προμηθευτές του δημοσίου, υπάλληλου του γραφειοκρατικού μηχανισμού, διαπλεκόμενοι με όλους αυτούς πολιτικοί κτλ) θα αφήσουν το ασφαλιστικό να αναπνεύσει και να βρει η χώρα τον δρόμο της; Αν κρίνουμε από την σπίλωση του κ.Σπράου όταν βγήκε να πει τα αυτονόητα, την κινητοποίηση στις αλλαγές Σημίτη/Γιαννίτση κ.ά, εγώ δεν τρέφω καμία αυταπάτη. Ως γνωστόν την απάντηση στην "λαίλαπα" των μέτρων της σωτηρίας μας θα την δώσουν οι πορείες, οι απεργίες, οι κινητοποιήσεις, οι συναυλίες, τα τσιτάτα, τα συνθήματα και οι θυμωμένες υψωμένες γροθιές!